«چه کسی از شنل قرمزی می‌ترسد؟» درباره گرگ کوچولویی است که می‌خواهد تنهایی بیرون برود. مادرش مثل تمام مادرها نگران است؛ البته نگرانی‌های او بیشتر به داستان شنل قرمزی مربوط است. او می‌ترسد مردم با دیدن گرگ کوچولوی تنها او را در ماجرای شنل قرمزی مقصر بدانند. به همین خاطر سؤال‌های زیادی از او می‌پرسد تا مطمئن شود او کارهایی را که گرگ داستان شنل قرمزی انجام داد تکرار نمی‌کند و بعد از اینکه مطمئن شد گرگ کوچولو از پس جواب سؤال‌ها بر می‌آید به او اجازه می‌دهد بیرون برود.
زیرساخت اصلی داستان، ترس‌های مربوط به تنها بیرون رفتن بچه‌هاست که البته به طور واقعی در سنین نوجوانی پیش می‌آید؛ اما کودکان نیز در فکر خود با آن درگیرند. به‌خصوص پیش از آغاز دبستان، یکی از ترس‌های کودکان رفتن به مدرسه و نوع مواجهه با دنیای بیرون است. در این داستان مادر گرگ کوچولو با روشی صحیح اطلاعات مناسبی در اختیار فرزندش قرار می‌دهد که او را از خطرات برحذر دارد.
کتاب «ماجرای بیاغلو» نیز درباره پسری به نام سینان است؛ او یکی از اعضای گروه شکارچیان دانش است که به یک گردش تاریخی در محله بیاغلو استانبول می‌رود. او موفق می‌شود با وجود رمزربایانی که تعقیبش می‌کنند، مأموریتش را به پایان برساند و شما را با خود به تماشای زیبایی‌های بیاغلو ببرد. در این مسیر، دانسته‌های جالبی از اماکن تاریخی بیاغلو برای شما تعریف می‌کند.
به همین منظور با نازنین موفق که مترجم هر دو کتاب است درباره ترجمه این دو اثر گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید:
- چه شد که دو کتاب «چه کسی از شنل قرمزی می‌ترسد؟» و «ماجرای بیاغلو» را برای ترجمه انتخاب کردید؟
زمانی که تصمیم به ترجمه آثار ادبی کودک و نوجوان به زبان ترکی‌استانبولی گرفتم، برایم پیدا کردن نویسنده‌ای شناخته‌شده و موفق بین مخاطبان و مشتریان کتاب کودک در ترکیه اهمیت زیادی داشت. پس از سرزدن‌های مکرر به کتابفروشی‌ها و جست‌وجو در اینترنت با نویسنده این دو کتاب، سارا شاهین کانات آشنا شدم و پس از مشاوره با ناشر ایرانی اقدام به خریدن کپی‌رایت و ترجمه کل آثار این نویسنده ترکیه‌ای کردیم.
کتاب «چه کسی از شنل قرمزی می‌ترسد؟» همان‌طور که از عنوان آن پیداست با الهام از داستان کلاسیک «شنل قرمزی» نوشته شده است. تغییراتی که نویسنده در داستان ایجاد کرده و آن را به زبان امروزی بازآفرینی کرده است برای من بسیار جذاب و خلاقانه بود؛ اما باید اعتراف کنم ترجمه کتاب «ماجرای بیاغلو» برایم لذت دیگری داشت. ارزش معنوی این کتاب را می‌توان در دو چیز خلاصه کرد؛ اول، روایت تاریخی این داستان که برای نوجوانان نوشته شده است و جنبه آموزشی دارد و دوم، علاقه‌‌ای که بعد از سفر به شهر زیبای استانبول در هر مسافر فارسی‌زبانی ایجاد می‌شود موجب تعلق خاطر او به این شهر می‌شود و فکر می‌کنم خواندن این کتاب نه تنها برای کودکان و نوجوانان، بلکه برای بزرگسالان نیز یادآور لحظات زیبایی است که در محله تاریخی بیاغلو گذرانده‌اند.
- تأثیر کتاب‌های مصور بر کودکان چگونه است؟ تفاوت یادگیری کودکان به‌واسطۀ کتاب‌های مصور و غیرمصور چیست؟
تصویر مهم‌ترین عامل ارتباط بچه‌ها با داستان است. بدون شک مطالعه کتاب‌های مصور تأثیر بسیاری بر شکل‌گیری خلاقیت کودکان و آشنایی آنها با رنگ، فرم، خطوط و تلفیق این عناصر بصری با متن دارد؛ چرا که اساسا تصویرسازی در کتاب‌های کودکان باعث تقویت مهارت دیداری و کلامی آنها می‌شود و سرعت یادگیری را افزایش می‌دهد.
- در کتاب «ماجرای بیاغلو» نویسنده با یک داستان هیجان‌انگیز، بچه‌ها را با آثار تاریخی استانبول آشنا می‌کند. با توجه به اینکه تک‌تک شهرهای ایران هم پر از آثار تاریخی و باستانی است، پیشنهاد شما به نویسندگان ایرانی چیست؟
به نکته بسیار خوبی اشاره کردید. آشنایی کودکان و نوجوانان ایرانی با آثار تاریخی ایران، چه آثار متعلق به ایران باستان و چه آثار دوران اسلامی، بیشتر محدود به کتاب‌های درسی می‌شود؛ اما جای کتاب‌های تصویرسازی‌شده و قصه‌های روان و جذابی که در کودکان و نوجوانان شوق خواندن و بارها و بارها ورق زدن کتاب را ایجاد کند، متأسفانه در بازار نشر کم است. همکاری نویسندگان فارسی‌زبان در حوزه کتاب کودک با تصویرگرهای بسیار بااستعداد و خوش‌ذوق ایرانی، نه‌تنها به نفع ناشران و نسل بسیار جوان است؛ بلکه ترجمه چنین کتاب‌هایی به زبان‌های دیگر و نشر آنها در کشورهای خارجی نیز در حفظ و معرفی ثروت ارزشمند کشورمان اهمیت زیادی دارد.
.jpg)
- بعضی از افراد تصور می‌کنند ترجمه کتاب‌های کودک بسیار راحت‌تر از ترجمه کتاب‌های بزرگسال است؛ آیا از نگاه شما هم اهمیت نگارش و ترجمه کتاب‌های کودک کمتر است؟
مترجم کتاب کودک در درجه اول باید آشنایی بسیار زیادی از ساختار زبان فارسی داشته باشد. نباید فراموش کنیم که صرفا تسلط بر یک یا چند زبان خارجی به معنی داشتن صلاحیت ترجمه کتاب نیست. ترجمه نه تنها یک فن، بلکه یک هنر است و هیچ هنری بدون تمرین و به قول معروف، «دود چراغ خوردن» حاصل نمی‌شود. ترجمه کتاب کودک حرفه بسیار حساسی است؛ چرا که مخاطب آن کودکانی هستند که در سنین یادگیری‌اند. همین موضوع به خودی خود، بر اهمیت نگارش و ترجمه کتاب و به کارگیری صحیح زبان فارسی تأکید می‌کند.
- مترجم کتاب کودک برای اینکه اثری ماندگار از خود به جای بگذارد باید چه اقداماتی انجام دهد؟
ترجمه خوب برای کودکان باید عاری از پیچیدگی‌های ادبی و نوشتاری باشد. همچنین مترجم باید در استفاده از زبان عامیانه در متن ترجمه دقت‌کرده و از به کار بردن اصطلاحات محاوره و روزمره پرهیز کند. مترجم کتاب کودک، باید آموزش صحیح زبان معیار را در اولویت قرار دهد، سپس سعی کند با استفاده درست از ضرب‌المثل‌ها و عبارت‌های عامیانه زبان فارسی، خواندن ترجمه را برای مخاطب به ویژه کودکان جذاب‌تر کند.
علاوه‌بر این‌ها، یک مترجم خوب برای ارائه ترجمه‌ای ارزشمند و ماندگار در آرشیو ادبیات یک کشور، گذشته از این که باید به قواعد نگارشی و ویرایشی زبان مقصد مسلط بوده و لحن و پیام را ماهرانه انتقال دهد، در زمینه کتاب کودک بهتر است شناخت خوبی به موضوع پرورش و تربیت کودک نیز داشته باشد. همچنین، آشنایی با علوم انسانی مثل جامعه‌شناسی و روان‌شناسی بدون شک موجب رشد مترجم و گسترش وسعت دید او می‌شود.
- خلاقیت چه تأثیری در این نوع کتاب‌ها دارد؟
درواقع وقتی صحبت از کودک و نوجوان در میان باشد، خلاقیت یعنی همه‌چیز! یک اثر داستانی خوب باید بتواند در محیط زندگی کودک تنوع بیشتری ایجاد کند. این تنوع، امکان رشد خلاقیت او را فراهم می‌کند و یک کودک خلاق می‌تواند در آینده یک بزرگسال ارزش‌آفرین باشد.
- مشکلات و مصائب ترجمه کتاب کودک چیست؟
بزرگ‌ترین مشکلی که این‌روزها در نشر کتاب کودک و نوجوان با آن مواجه هستیم، تعدد بی‌حدوحساب مترجم کتاب کودک است. این وظیفه ناشر است که در این زمینه هدفمند و باوجدان باشد و تنها به خاطر اهداف تجاری و سود بیشتر، به هر قیمتی دست به چاپ کتاب کودک نزند. همان‌طور که قبل‌تر اشاره کردم، تنها دانستن یک زبان خارجی به معنی داشتن مهارت کافی برای ترجمه اثر نیست.
- به عنوان یک مترجم پیشنهاد شما به دیگران مترجمان درباره چگونگی انتخاب کتاب چیست؟
در انتخاب کتاب کودک برای ترجمه، بهتر است مترجم شناخت کافی از جامعه و فرهنگ کشور مبدأ داشته باشد. پس از آن به سراغ کتاب‌هایی برود که برای تصویرسازی آنها از تصویرگران محبوب و پرطرفدار استفاده شده است. اگر بگوییم تصویرسازی هنرمندانه و باکیفیت همان‌قدر اهمیت دارد که نوع و کیفیت اثر ادبی، اغراق نکرده‌ایم؛ چرا که اگر انتخاب یک کتاب به عهده خود کودک باشد، بدون شک دستش به سمت برداشتن کتابی می‌رود که او را از نظر بصری جذب کرده باشد.
- تأثیر قصه‌گویی بر کودکان به چه صورت است و توصیه شما به پدرومادرها چیست؟
دوست دارم به مادران و پدران بگویم که از تأثیر قصه‌گویی برای کودکان غافل نشوند. همان‌طور که می‌دانید در دنیای امروز، قصه‌گویی در تبلیغات و بازاریابی برای بزرگسالان هم استفاده می‌شود. داستان‌ها و قصه‌ها، به این دلیل که تصویری هستند و تصویرپردازی می‌کنند، راحت‌تر پذیرفته می‌شوند. درواقع قصه‌ها عواطف و احساسات تمام گروه‌های سنی را تکان می‌دهند و موجب هم‌ذات‌پنداری می‌شوند.
نظر شما