کتاب «ارمنستان در روزگار ساسانیان» در سه فصل اصلی تنظیم شده است. نگاهی گذرا به ارمنستان تا پیدایش ساسانیان، نقش ارمنستان در روابط ایران و روم در دوره ساسانی، دلایل اهمیت ارمنستان برای ایران و روم در دوره ساسانی سه فصل اصلی کتاب را تشکیل می‌دهند. ارمنستان در دوره مادها و هخامنشیان، تاثیر ارمنستان در روابط ایران و روم در دوره سلوکی‌ها و اشکانیان، سقوط اشکانیان و واکنش ارمنستان و روم، تسلط ساسانیان بر ارمنستان در قرن سوم میلادی، وضعیت ارمنستان در قرن چهارم میلادی پس از گرایش به مسیحیت، استقلال هفت ساله ارمنستان، واکنش ساسانیان در برابر اقدامات ارمنی‌ها، سقوط سلسله اشکانیان ارمنستان، زردشتی کردن ارمنستان زیرفصل‌های کتاب را شامل می‌شود. پایان‌بخش کتاب سالشمار تاریخ ارمنستان در پیوند با ایران و روم، منابع فارسی و لاتین و نمایه است
مجسمه تیرداد یکم در کاخ ورسای
ارمنستان سرزمینی کوهستانی است که در قفقاز و بین سه فلات ایران، بین‌النهرین و آسیای صغیر قرار گرفته است. این سرزمین در روابط ایران و روم همواره به‌عنوان یکی از اسباب کشمکش‌های آن‌ها از آغاز روابطشان در دوره اشکانی (حدود 92 پیش از میلاد در دوره مهرداد دوم) تا پایان دوره ساسانی در واسط قرن هفتم میلادی مطرح بوده است. در واقع ارمنستان از جمله سرزمین‌های پوشالی و حائل میان شاهنشاهی ایران و امپراتوری روم بود که نقش مهمی را در مناسبات نظامی، سیاسی، اقتصادی، تجاری و مذهبی آن‌ها داشته است. تا جایی که می‌توان گفت بررسی روابط دو قدرت بزرگ باستانی، بدون توجه به ارمنستان غیرممکن به نظر می‌رسد.
بنابراین به دلایلی از جمله اهمیت این سرزمین برای ایران و روم در دوره باستان، فقر کتابی مستقل از ارمنستان در دوره ساسانی به زبان فارسی و همچنین به خاطر ویژگی خاص تحقیق و پژوهش در دوره ایران باستان که بایستی بخش‌هایی از تاریخ این سرزمین را در منابع کشورهای همسایه مانند ارمنستان و حتی کشورهای رقیب مانند روم جستجو کرد، تألیف چنین کتابی برای پژوهشگران، دانشجویان و علاقه‌مندان تاریخ ایران باستان به‌ویژه دوره ساسانی ضرورت پیدا می‌کند. امید می‌رود چنین کتابی بتواند کمک شایانی در شناخت وضعیت آن زمان داشته باشد و بتواند تصویر روشنی از واقعیت‌های تاریخی این برهه در اختیار بگذارد. پژوهش کنونی آخرین و قطعی‌ترین تحقیق درباره تاریخ ارمنستان در روزگار ساسانیان نیست و موضوعات زیادی در این‌باره باقی‌مانده که امید می‌رود دیگران به آنان بپردازند.
پادشاه تیرداد سوم
در بخشی از کتاب آمده است: «پس از به مسیحیت گرویدن ارمنستان خطر از دست رفتن این سرزمین برای ایران دوچندان شد. بنابراین شاپور دوم به فکر تسلط بر این منطقه و تغییر آیین این سرزمین پرداخت. در نتیجه می‌توان گفت در این دوره نخستین تلاش‌ها برای زرتشتی کردن ارمنستان آغاز شد و با فراهم کردن نیرویی وارد ارمنستان شدند. آن‌ها پس از ورود به ارمنستان به نابودی مظاهر آیین مسحیت در این سرزمین پرداختند، کلیساها را آتش زدند، دیرها را ویران کردند و راهبان را از دم تیغ گذراندند. به دنبال شکل‌گیری این بحران در ارمنستان، ارمنی‌ها به کمک روم توانستند ایرانی‌ها را بیرون کنند و دوباره به احیای دین مسیحیت بپردازند. این بار ارمنی‌ها بودند که به نابودی ظواهر دین زرتشتی در کشورشان دست یازیدند و نخستین تلاش‌های دولت ساسانی در زمان شاپور دوم برای زرتشتی کردن ارمنستان به سرانجام نرسید.»
کتاب «ارمنستان در روزگار ساسانیان» نوشته پرویز حسین‌طلائی در 158 صفحه با شمارگان 1000 نسخه به بهای 17هزار تومان از سوی انتشارات امیرکبیر راهی بازار کتاب شد.
نظر شما