به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، توسعه بازار محتوا در فضای مجازی از یک‌دهه گذشته، سرعت درخورتوجهی پیدا کرده است. حوزه‌هایی مانند کتاب، فیلم و سریال، خبر و رسانه و بازی. به گونه‌ای که گاهاً تدوین قوانین، شیوه‌های نظارتی و حمایت‌های حاکمیتی این حوزه، از سرعت تحولات عقب‌تر بوده است.
ازسوی دیگر تاثیرگذاری این محتواها، بازار بزرگی را ایجاد کرده است که ساماندهی و نظارت و همکاری بین دستگاه‌های دولتی و بخش خصوصی را می‌طلبد تا علاوه‌بر برطرف کردن چالش‌ها، فرصت‌های جدید را ایجاد کنند. این تحولات موجب شکل‌گیری اتحادیه و انجمن‌های مختلفی شده است که نشان می‌دهد، این حوزه در آینده نزدیک، شاهد تحولات بیشتری خواهد بود.
شکل‌گیری اتحادیه تولید و نشر محتوا در فضای مجازی
خبر شکل‌گیری اتحادیه تولید و نشر محتوا در فضای مجازی در خردادماه سال ۱۴۰۴، نگاه‌های زیادی را به سمت خود جلب کرد، این اتحادیه براساس مصوبات شورای عالی فضای مجازی و شورای عالی انقلاب فرهنگی و با تکیه بر سه اصل «تحلیل تحولات جهانی در عرصه محتوا» «ارزیابی فرصت‌ها و محدودیت‌های کسب‌وکارهای محتوایی در کشور» و «تعامل راهگشا بین حاکمیت و بخش خصوصی» نقش‌آفرینی بسیار مؤثرتری در عرصه تولید و توسعه خدمات محتوایی و به‌طور کلی تکمیل و ارتقا زیست‌بوم محتوا، مبتنی بر ارزش‌های اسلامی - ایرانی فعالیت خود را آغاز کرده است.
انتخابات این اتحادیه، ۲۰ خردادماه امسال برگزار و به ترتیب آرا، علی محمدپور، احمد عطارزاده نیاسر، امیر خوراکیان، ایمان ملکا، سیدیزدان حبیبی، امیر محمدزاده لاجوردی و راضیه هاشمی، به عنوان اعضا هیئت‌مدیره انتخاب و معرفی شدند.
باتوجه به دسته‌بندی نامزدها در سه عنوان «پلتفرم‌ها»، «تولیدکنندگان محتوا» و «تشکل‌ها و مجامع» و نظر به اینکه طبق دستورالعمل انتخابات، ۴ کرسی هیئت‌مدیره به صاحبان پلتفرم‌ها، ۲ کرسی به تولیدکنندگان محتوا و ۱ کرسی به تشکل‌ها و مجامع اختصاص پیدا می‌کند؛ در این اتحادیه، بازیگران مختلف تولید و نشر محتوا چون «پیام‌رسان‌ها»، «وی او دی‌ها»، «پلتفرم‌های کتاب دیجیتال»، «ناشران کتاب صوتی»، «شرکت‌های هوش مصنوعی»، «شرکت‌های رسانه‌ای» و … حضور دارند.
از حوزه «کتاب دیجیتال» نیز علی محمدپور و راضیه هاشمی از فعالان حوزه «نشر دیجیتال» به هیئت‌مدیره راه پیدا کردند، این موضوع بهانه‌ای شد، ایبنا اهداف و ماموریت‌های اتحادیه را در گفت‌وگو با دبیر اتحادیه و یکی از اعضا، پیگیری کند.
تحلیل روندها و آینده‌پژوهی
با شکل‌گیری اتحادیه، پلتفرم‌هایی که بیش از یک‌میلیون کاربر دارند و تولیدکنندگان محتوا با گردش مالی بیش از یک‌میلیارد تومان و تشکل‌های فعال در حوزه محتوا می‌توانند، به عضویت این اتحادیه دربیایند. این شامل پیام‌رسان‌ها، فروشگاه‌های دیجیتال، کتاب‌های الکترونیکی و تولیدکنندگان محتوا با ظرفیت حداقلی کسب‌وکار است.
سعید مشهدی، دبیر و مجری شکل‌گیری اتحادیه تولید و نشر محتوا در فضای مجازی با اشاره به تاریخچه شکل‌گیری اتحادیه و هدف از تشکیل آن، گفت: اتحادیه تولید و نشر محتوا در فضای مجازی براساس اسناد بالادستی مانند سند «تبیین شبکه ملی اطلاعات» و سند «تحول وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی»، سال ۹۹ شکل گرفت. این اسناد رویکردی نوین به نام «ارشاد ۲» را معرفی کردند که بر استفاده از فرصت‌های فضای مجازی متمرکز است.
وی با بیان اینکه هدف اتحادیه، حمایت از تشکل‌های کوچک در حوزه‌های مختلف محتوایی مثل محتوای دینی، کودک، سلامت یا آموزش و ایجاد یک زیست‌بوم منسجم در فضای مجازی است، ادامه داد: این تشکل‌ها زیر چتر اتحادیه فعالیت می‌کنند تا ظرفیت‌هایشان را هم‌افزا کرده و همسو با اهداف ملی مؤثر باشند؛ به‌عنوان مثال تشکلی در حوزه محتوای کودک، می‌تواند از ظرفیت‌های اتحادیه، مثل تبلیغات یا تسهیم درآمد، بهره‌مند شود.
مشهدی در پاسخ به این سوال که چه خلأهایی موجب شد نیاز به تشکیل این اتحادیه احساس شود، توضیح داد: چند خلأ در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شناسایی شد که تصمیم به تشکیل اتحادیه گرفتیم، نخست؛ نگاه سنتی به حوزه فرهنگ که معمولاً فناوری را نادیده می‌گیرد. با توجه به پیشرفت‌هایی مثل هوش مصنوعی و تأثیر آن بر نویسندگی، محتوای دیجیتال و ویدئو، اگر این ظرفیت‌ها را در نظر نگیریم، در حوزه فرهنگ عقب می‌مانیم.
وی افزود: دوم؛ اینکه فضای مجازی فرصت‌های گسترده‌ای، حتی در سطح بین‌المللی، فراهم می‌کند؛ اتحادیه به‌عنوان یک نقطه کانونی، ظرفیت‌های فعالان این حوزه را تجمیع می‌کند تا فعالیت‌های فرهنگی و هنری، مدیریت‌شده و هدفمند پیش بروند و بتوانیم از پلتفرم‌های بزرگ، برای اثرگذاری بین‌المللی استفاده کنیم.
مشهدی، درباره برنامه‌هایی که برای این اتحادیه در نظر گرفته شده است، نیز گفت: در آینده، با تدوین اساسنامه، احتمالاً تشکل‌های موضوع‌محور (مثل محتوای دینی یا کودک) و حتی پلتفرم‌ها در قالب تشکل‌های کوچک‌تر، زیر چتر اتحادیه فعالیت خواهند کرد و اتحادیه به‌عنوان یک سازمان بالاسری، این گروه‌ها را هماهنگ می‌کند تا نقش مؤثری در زیست‌بوم محتوای مجازی ایفا کنند.
وی در ادامه درباره تاثیر اتحادیه در این حوزه نیز گفت: اتحادیه می‌تواند با تحلیل روندها و آینده‌پژوهی، پیشنهادهایی برای زیست‌بوم محتوا ارائه دهد؛ به عنوان مثال با بررسی ترندهایی مثل «متاورس» یا فناوری‌های واقعیت مجازی (VR)، اتحادیه می‌تواند به کسب‌وکارها کمک کند تا از این فرصت‌ها بهره ببرند؛ همچنین، با آسیب‌شناسی بازار محتوا، راهکارهایی برای رشد و توسعه ارائه خواهد داد تا فعالان این حوزه بتوانند آینده را بهتر پیش‌بینی کرده و در آن اثرگذار باشند.
به اعتقاد دبیر اتحادیه تولید و نشر محتوا در فضای مجازی، این تشکل به‌عنوان یک نهاد تجمیع‌کننده، مخرج مشترک نظرات دستگاه‌های حاکمیتی و دولتی در حوزه محتوا است. دستگاه‌های مختلف معمولاً به دلیل چالش‌های متعدد نمی‌توانند به‌تنهایی همه فعالیت‌ها را پیش ببرند. اتحادیه این امکان را فراهم می‌کند که نظرات و جهت‌گیری‌های این دستگاه‌ها شنیده شده و در یک مسیر همگرا دنبال شود. این هم‌افزایی موجب می‌شود منابع، بهینه تخصیص یابد، از تمرکز بیش از حد در یک حوزه و کمبود در حوزه دیگر جلوگیری شود و راهبردهای فرهنگی و محتوایی با هماهنگی بیشتری طراحی و اجرا شوند.
افزایش کیفیت و امنیت فضای نشر
می‌توان گفت که این اتحادیه پس از شکل‌گیری می‌تواند در تعریف و رتبه‌بندی فعالیت‌ها، فعالان، بسترها و آثار محتوایی ایرانی - اسلامی در فضای مجازی نقش موثری ایفا کند، از سوی دیگر مقابله با ایجاد انحصار دولتی و خصوصی در فضای مجازی و تصمیم‌سازی برای نهادهای حاکمیتی در حوزه حکمرانی فرهنگی در فضای مجازی و فعالیت در تمام ارکان اکوسیستم تولید و نشر محتوا در فضای مجازی را نیز می‌توان در سایه این اتحادیه بررسی کرد.
مجموعه هنری نشر «سپیدماه آوا» از سال ۹۵ به‌طور تخصصی در حوزه تولید محتوای دیجیتال مشغول فعالیت است و با تمرکز بر گروه سنی مخاطب کودک و بزرگسال محصولات صوتی و تصویری تولید کرده است،
راضیه هاشمی، تهیه‌کننده کتاب صوتی و تولیدکننده محتوای صوتی «سپیدماه آوا»، که به عنوان یک ناشر دیجیتال در هیئت‌مدیره اتحادیه حضور دارد، درباره اثرگذاری این اتحادیه، گفت: تشکیل این اتحادیه می‌تواند به ایجاد یک ساختار منسجم و حمایتی برای تولیدکنندگان محتوا منجر شود؛ علاوه‌بر این با تعریف استانداردها، ایجاد ارتباط مستقیم با نهادهای تصمیم‌گیر و فراهم‌کردن زیرساخت‌های حقوقی و آموزشی، کیفیت و امنیت فضای نشر دیجیتال به‌طور چشمگیری ارتقا خواهد یافت.
وی با اشاره به اهداف حضور خود به عنوان فعال حوزه نشر دیجیتال در این اتحادیه توضیح داد: هدف من در این اتحادیه، تبادل تجربه با دیگر فعالان، شناسایی چالش‌های مشترک و مشارکت در طراحی راهکارهای عملی برای حمایت از نشر مستقل و خلاق در فضای دیجیتال است.
هاشمی، همچنین در بخش دیگر صحبت‌های خود گفت: تقویت حقوق معنوی تولیدکنندگان محتوا، تسهیل دسترسی به منابع آموزشی و ابزارهای حرفه‌ای، پیگیری سیاست‌گذاری شفاف و حمایتی از نشر دیجیتال و ایجاد فضای ارتباطی بین ناشران، پلتفرم‌ها و مخاطبان برای هم‌افزایی بیشتر را نیز در این اتحادیه دنبال خواهم کرد.
به‌نظر می‌رسد، می‌توان امیدوار بود، با شکل‌گیری این اتحادیه، سرعت توسعه صنعت محتوا به‌خصوص در بخش کتاب دیجیتال، افزایش پیدا و فرصت‌های تازه‌ای برای مخاطبان ایرانی ایجاد کند. همچنین از دیگر نقش‌هایی که می‌توان برای این اتحادیه متصور بود، باید به نقش ارائه مشاوره به نهادهای حاکمیتی و دستگاه‌های دولتی در حوزه تولید و نشر محتوا در فضای مجازی، تصمیم‌سازی در حوزه مقررات‌گذاری برای مجلس شورای اسلامی، شورای عالی فضای مجازی و سایر نهادهای قانون‌گذار و سیاست‌گذار اشاره کرد، نکته‌ها و ایجاد ظرفیت‌هایی که می‌تواند به تولید محتوا در حوزه کتاب، به‌خصوص کتاب دیجیتال در وضعیت کنونی سر و سامان بدهد.
نظر شما