محمد جوروند (مدیرکل ارشاد اسلامی خوزستان) در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره وضعیت کتاب و ادبیات استان خوزستان؛ گفت: چنین مصاحبه را با هر مدیر استانی که داشته باشید اولین نکته‌ای که بیان می‌کند این است که استان ما استان خاصی‌ست. از مازندران و گیلان بگیر تا استان‌های شرقی و غربی و جنوبی. منتها از دید من آنقدر که ما دلیل برای خاص بودن استان خوزستان در حوزه فرهنگ و هنر داریم در مورد استان‌های دیگر چنین دلایلی نداریم. برای همین هم فکر می‌کنم استان خوزستان در بحث فرهنگ خاص است. در حوزه ادبیات داستانی و شعر و ... ببینید چه آدم‌هایی در استان خوزستان بوده و هستند. مخصوصا در بحث شعر موج و حجم و ... خوزستان واقعا حرف برای گفتن داشته و دارد. 

او ادامه داد: قسمت عده این ویژگی‌ها و منحصر به فرد بودن به دلیل جغرافیای استان خوزستان است. من اعتقاد دارم جغرافیا در حوزه‌های فرهنگی مثل حوزه ادبیات و شعر می‌تواند تاثیرگذار باشد. مخصوصا وقتی پای نفت در یک منطقه درمیان باشد. البته بنا به دلایلی طی سال‌های سال و از بعد از انقلاب تا امروز اگر در خوزستان به هنز جدی پرداخته شده؛ ادبیات خوزستان با وجود داشتن امثال احمد محمود و مترجمان بزرگ و ... کمتر جدی گرفته شده و به نوعی گویا هنر قالب در استان تئاتر است. 

او همچنین تمرکز مدیریت فرهنگی بر جشنواره‌ها را یکی از اصلی مسائل و آسیب‌ها بر سر راه حوزه فرهنگ و هنر استان‌ها و شهرستان‌ها دانست و بیان کرد: تشکیلات اداری چه خود ارشاد چه حوزه هنری و چه آموزش‌وپرورش در طی این سال‌ها جشنواره‌زده شده‌اند و فقط به فکر ارائه آمار در این حوزه هستند. اساسا هرکجا منیت یک مدیر را می‌خواهید ببینید بررسی کنید که چه تعداد جشنواره و ... برگزار می‌کند. هیچ مدیری حاضر نیست نشست‌های محفلی استان و شهرستان را مدیریت کند. معتقدم جشنواره‌ها چه تئاتر چه موسیقی و چه شعر و ... هنرمندساز نیستند و به رشد و بالندگی فکری هنرمند کمک نمی‌کنند و حتی دریافت این جایزه‌ها برای فردی که شاید شایسته‌اش نبوده حکم رزومه پیدا می‌کند. 

این مدیر فرهنگی استانی افزود: یکی از مشکلات جدی ما در استان وابستگی شدید حوزه فرهنگ و هنر به دولت و سیستم ارشاد است. اینکه ارشاد تا چه میزان می‌تواند کمک مالی کند یا سالن در اختیار بگذارد و ... روی میزان فعالیت فرهنگی ما تاثیر مستقیم گذاشته و متاسفانه بخش‌های خصوصی هیچ ورود جدی‌ای به این عرصه نداشته‌اند. دولت هم معدود حرکت‌ بخش‌های خصوصی و نشست‌های محفلی را تقویت نکرده است. افراد سرشناس و بزرگی که در حوزه ادبیات در استان داشتیم و داریم مطلقا برخاسته از فضاهای دولتی و جشنواره‌ها و همایش‌ها نبودند, آدم‌هایی هستند که خودشان مستقل گوشه‌ای نشستند و کار کردند و اثر ادبی خلق کردند. مثلا همین احمد محمود حتی تبعید و زندانی هم کشیده و ارتباطی با دولت و حکومت نداشته است. متاسفانه هنرمندان امروز ما در این سال‌ها خودشان را از حوزه جدا نکرده‌اند و همیشه وابستگی دولتی داشته‌اند. در این دوسال خیلی تلاش کردیم تا محفل خصوصی و مستقل فرهنگی و هنری در استان شکل بگیرد اما متاسفانه هنرمندان و فرهنگیان ما به صورت قالبی و ساختاری اینگونه رشد کرده‌اند. 

او تاکید کرد: آسیب جدی این وابستگی این است که حوزه فرهنگ با سلایق مدیران دست‌خوش تغییر می‌شود و مثلا مدیری که وابستگی جناحی دارد به فلان جریان سیاسی حوزه فرهنگ استان را به نوعی تعریف می‌کرد و مدیر دیگری که از نظر فکری به جریان مقابل سیاسی نزدیک بود مدیریت فرهنگی استان را به نوع دیگری سیاست‌گذاری می‌کرد. به ویژه در دهه ۶۰ هرکاری که در حوزه فرهنگ و هنر در استان رقم می‌خورد با حضور مستقیم دولت اتفاق می‌افتاد و اصلا تصور اینکه فعالیت مستقلی صورت گیرد امکان‌پذیر نبود و خب می‌دیدیم که کارها در همه حوزه‌ها اعم از ادبیات و شعر و موسیقی و ... به شدت ایدئولوژی زده بودند.

جوروند سپس خوزستان با انتقاد از جدی گرفته نشدن خوزستان در حوزه ادبیات؛ گفت: با وجود قدمتی که خوزستان در داستان‌نویسی دارد یکی از مظلوم‌ترین حوزه‌های فرهنگی ما همین ادبیات است. جالب است که ما در همه شهرها و استان‌های کشور انجمن داستان و انجمن داستان‌نویسی داریم منتها چنین انجمن‌هایی در استان ما فعال نیستند و اصولا برگزاری جلسات شعر نسبت به جلسات داستانی منظم‌تر بوده و اتفاق‌های خوبی را هم رقم زده است. در بحث ادبیات عرب و شعر شاعران عرب هم واقعا چهره‌های بزرگی در استان داریم و حتی می‌توانم بگویم که شاعران جوانی در شعر عرب داریم که کارهای‌شان از منظر تخیل و تصویرسازی واقعا بی‌نظیر است. سمیر مخبر شاعر برجسته عرب چندین دوره در جشنواره‌های خوزستان شرکت کرده و واقعا تاثیرگذار بوده است. 

او گریزی هم به تفویض اختیار صدور مجوز چاپ کتاب به خود استان زد و اظهار داشت: از نظر صدور مجوزها که اختیار آن به اداره کل ارشاد سپرده شده و همین‌طور ارتباط با مرکز در اینباره مشکلی نداریم. ما اختیار مطلق داریم که به کتابی مجوز بدهیم با مجوز ندهیم و به جرات می‌گویم که در این دوسال بیشتر از یک کتاب مشکل مجوز پیدا نکرد. ۹ بررس در حوزه‌های مختلف ادبیات؛ علوم اجتماعی؛ تاریخ و ادبیات عرب و ... داریم و با توجه به اثر ممکن است زمان صدور مجوز انتشار آن متغییر باشد. ما صدور مجوز یک دقیقه‌ای هم داشتیم و صدور مجوز یک ماهه هم داشتیم. بیشترین زمان بررسی برای صدور مجوز هم برای کتب مذهبی و تاریخی و گاهی ادبی صرف می‌شود. آیین‌نامه صدور مجوز به ما هم ابلاغ شده و خب کلماتی که مثلا بار مستجن و ... دارند برایمان مشخص شده و از متن حذف می‌شوند. البته به نظرم هم ناشران  و هم نویسندگان خودشان قواعد کار را یادگرفته‌اند و این تعامل را هم نمی‌توان نوعی خودسانسوری منفی قلمداد کرد.

این مدیر فرهنگی در پاسخ به پرسشی درباره تبادل کتاب با دیگر کشورهای عربی همسایه و منطقه نیز اضافه کرد: در این دو سال مدیریت بنده که کتابی برای ما از عراق و کویت و .. نیامده که بخواهد در داخل و برای عرب‌های خوزستان هم عرضه شود اما می‌دانیم کتاب‌های شعری که اینجا چاپ می‌شود توسط خود ناشر به عراق و کشورهای حوزه خلیج فارس هم فرستاده می‌شوند. حتی خودم کتابی را که اینجا چاپ شده بود، در بیروت لبنان هم دیدم. البته چاپخانه‌هایی در استان داریم که با کشور عراق قرارداد بسته و نشریات عراقی را اینجا چاپ می‌کند و روزانه برایشان ارسال می‌کند که همین هم با توجه به وضعیت کاغذ و قیمت اقلام اولیه مثل فیلم و زینک و ... چاپ دچار مشکل شده است. وضعیت کارخانه نیشکر هفت‌تپه هم بر تولید کاغذ کارخانه پارس که اینجا در خوزستان است تاثیر منفی جدی گذاشت و تا حد زیادی روند کاری این کارخانه را مختل کرده است. 

او ادامه داد: به تازگی هم به دنبال تشکیل یک اتحادیه برای ناشران استان هستیم. قبلا این‌ها با حوزه چاپ و تبلیغات و ... اتحادیه مشترک داشتند ولی ما در تلاش هستیم که یک اتحادیه مستقل برای ناشران خوزستانی تاسیس شود. قول‌هایی هم از استاندار گرفتیم و امیدوارم با آغاز به کار چنین اتحادیه‌ای خیلی از مشکلات صنفی آن‌ها حل شود. متاسفانه قیمت بالای کاغذ باعث شده ناشران کارهای نویسندگان جوان را برای انتشار قبول نکنند و بعضا با شرط دریافت مبالغی کتاب این نویسندگان را منتشر می‌کنند که خب پخش و توزیع خوبی هم ندارد و روی دست مولف می‌ماند. اساسا پخش کتاب حرفه‌ای به آن صورت که در تهران وجود دارد در خوزستان وجود ندارد و مثلا در اهواز تنها دو کتابفروشی قوی داریم. میزان تیراژها هم بین ۵۰۰ تا ۲۰۰۰ نسخه متغییر است. 

جوروند در ارزیابی‌اش از طرح‌های فصلی حمایت از کتافروشی‌ها بر بهبود کسب و کار کتابفروشی‌های استان خوزستان نیز گفت: برگزاری طرح‌هایی مثل پاییزه و بهاره کتاب واقعا توانسته در بحث خرید کتاب تاثیرگذار باشد و با وجود گرانی کتاب و کاغذ و مشکلات کتابفروشی‌هایی مثل رشد و مهام در اهواز غلغله هستند و حتی کتابفروشی رشد در دزفول هم شعبه‌ای زده و فعالیت می‌کند. آبادان و ماشهر هم چندین کتابفروشی‌ دارم. اساسا مردم خوزستان مردم علاقه‌مند به کتاب و کتابخوانی هستند و در نمایشگاه استانی گذشته ظرف یک هفته یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان فروش کتاب اتفاق افتاده است. برای اولین بار هم در این دوره از نمایشگاه به کتابفروشی‌هایمان غرفه دادیم و اعلام کردیم که هر کتابفروشی که بخواهد در نمایشگاه کتاب اهواز شرکت داشته باشد به صورت رایگان غرفه دراختیارش می‌گذاریم و هیچ هزینه‌ای از او نمی‌گیریم و اتفاقا کتابفروشی‌های رشد و مهام هم در این نمایشگاه حضور داشتند.

مدیرکل ارشاد اسلامی خوزستان در پایان درباره تاثیرات اولین پایتخت کتاب شدن شهر اهواز بر وضعیت کتاب و نشر این استان یادآور شد: به نظرم شرایط کتابفروشی‌ها و ناشران و کتاب ما بعد از انتخاب به عنوان پایتخت کتاب ایران تغییر کرده و رشد داشته است. منتها مسئله این است که خیلی از طرح‌ها و قول‌هایی که در پایتخت کتاب شدن اهواز نقش داشتند اجرایی نشدند. شاید تنها ۳۰درصد این طرح‌ها عملیاتی شدند و عدم همکاری دستگاه‌های مختلف استان و عدم حمایت مالی در این عملیاتی نشدن بی‌تاثیر نبوده است. اگر این فرصت یک بار دیگر به استان خوزستان داده شود به مشارکتی که می‌توانم ایجاد کنم ایمان دارم. معنا و مفهوم پایتخت کتاب یعنی طرح‌ها و برنامه‌هایی را اجرایی کنیم که تاثیرش تا دیگر شهرها هم کشیده شود و به نوعی مرکزیت حوزه کتاب را داشته باشیم ولی ما تاثیر این مسئله را در خود اهواز هم ندیدیم. طرح‌ها دهان پر کن بودند ولی در بحث اجرا ما چیزی ندیدیم.