به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، «کتاب و نمایشگاه برگزیده‌ای از آثار کاوش‌های زنده‌یاد علی حاکمی از محوطه‌های باستانی رودبار گیلان» به مناسبت هفته میراث فرهنگی و گردشگری یکشنبه 31 اردیبهشت در موزه ملی ایران برگزار شد.

مهمترین سرزمین فتح نشده خانه باستان‌شناسان

بهشتی با اشاره به برخی نظریه‌های دوران معاصر در مورد فرهنگ ایران که معتقدند ایرانی‌ها حافظه تاریخی ندارند با رد تمامی دلایل پیش پا افتاده برای بیان این موضوع گفت: با مرور تاریخ شاهد دوره‌های بحرانی هستیم که در آن جامعه به مثابه یک ارگانیسم به هم پیوسته از هم پاشیده و اجزایش گسسته می‌شود.

بهشتی با بیان اینکه در شرایطی نیز با توجه به شدت بحران شاهد فروپاشی اجتماعی هستیم اظهار داشت: در شرایط بحرانی تنها زنده بودن موجودیت می‌یابد و زندگی منتفی می‌شود. یکی از اتفاقات که در شرایط بحرانی می‌افتد این است که حافظه خودآگاه افراد ضعیف شده اما حافظه ناخودآگاه به حیات‌اش ادامه می‌دهد بدون آنکه توجهی به آن داشته باشیم.

وی در ادامه با اشاره به مثالی؛ شاه مساجد ایران را مسجد شاه اصفهان دانست که مسجدی بهتر از آن هنوز ساخته نشده و اگر در تمام ایران دنبال تبار آن بگردیم با فاصله یک قرن به مسجد گوهر شاد مشهد بر می‌خوریم که تمام اجزایش بسیار شبیه مسجد جامع عباسی و از تبار آن است و به اندازه دوران تیموری تا شاه عباس یعنی بیش از صد سال فاصله دارند.

بهشتی با طرح این پرسش‌ها که در این سال‌ها استاد علی‌اکبر اصفهانی و قوام‌الدین شیرازی کجا بوده‌اند و چرا بین این دو مسجد نمونه‌ای وجود ندارد افزود: اگر این دوره را به نردبانی تشبیه کنیم و هر یک از این مساجد به ترتیب ساخت در یک پله جایی داشته باشند در فاصله بین ساخته شدن این دو مسجد  شرایط بحرانی بوده است.

رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، بااشاره به وضعیت بحرانی کشور در سال‌های پایانی دوران تیموری افزود: این وضعیت ادامه داشت تا زمانی که شاه اسماعیل سر کار بیاید و بعد از آن شاه طهماسبی پیدا شود و قزوین پایتخت شود و در دل این آرامش وضعیت خوبی پیش آید و در اصفهان منعکس شود و در نهایت مسجد جامع عباسی ساخته شود. 

وی افزود: اگر با دید فرهنگی بنگریم فاصله مسجد گوهر شاد تا مسجد جامع عباسی یک قدم است و انگار اینها پدر و فرزند هستند و در بین پیدایش این دو اگر مسجدی ساخته نشده حتما اتفاقی در حال شکل‌گیری بوده پس حافظه‌ای  وجود داشته ولی خودآگاه نبوده است.

بهشتی با بیان اینکه مسجد جامع عباسی نشان می‌دهد حافظه، به قدرت وجود دارد زیرا که مسجد گوهر شاد وجود دارد افزود: اگر به معماری مسجدجامع اصفهان دقت کنید می‌بینید که انگار از روز اول که ساخته شده یک معمار بیشتر نداشته است.
چرا می‌گوییم حافظه وجود ندارد؛ در شرایط بحرانی دچار بدحالی  می‌شویم که از علایم آن ضعیف شدن خود آگاه تاریخی‌مان است.

بهشتی یکی از علایم خوب شدن حال انسان را برگشتن حافظه دانست و گفت: همین که از بزرگانی نظیر نگهبان، حاکمی، موسوی، باقر زاده و... یاد می‌کنیم نشان می‌دهد که حافظه مان در حال برگشتن و حالمان نزدیک به خوب شدن است.

وی با اشاره به اینکه از دو دهه گذشته حالمان رو به خوب شدن گذاشته و علایم آن آشکار می‌شود، افزود: آمادگی داریم افرادی را که حافظه‌ای را به یاد می‌آوردند کمک کنیم. باستان‌شناسان شاید بزرگترین هنرشان این بود که سرزمین‌های ناشناخته را فتح کنند اما مهمترین سرزمین فتح نشده خانه خود باستان‌شناسان است که احتیاج به فتح دارد و همه از آن غافل‌اند.

وی گفت: مخزن موزه ملی پر است از قلمروهای کشف نشده و جامعه باستان‌شناسان پر از شخصیت‌هایی است که هنوز شناخته نشده‌اند و در جریان مناسبات روزمره غرق شده و قدر و مقام تلاش و کوششان ناشناخته مانده است.

پیشنهاد تغییر نام پایگاه تپه میل به حاکمی
حمیده چوبک، رییس پژوهشکده باستان‌شناسی دیگر سخنران این نشست استاد حاکمی را چهره شناخته شده و چشمه جوشان تجربیات در باستان‌شناسی خواند که تجربیات خویش را در اختیار دانشجویان و علاقه‌مندان قرار می‌داد.

وی با اشاره به تجربه کاری مشترک در تپه میل با مرحوم حاکمی افزود: استاد حاکمی برای کوچکترین یافته‌های باستان‌شناسی ارزش قائل بود و آنها را نگهداری می‌کرد. وی در ادامه پیشنهاد داد پایگاه تپه میل به نام استاد علی حاکمی نامگذاری شود.

جبرئیل نوکنده، رییس موزه ملی ایران نیز در سخنانی با اشاره به اینکه زنده یاد مرحوم حاکمی در سال‌های گذشته یکی از مدیران موزه ایران باستان بوده است ابراز امیدواری کرد نمایشگاه بر پاشده از آثار کشف شده توسط مرحوم حاکمی در استان گیلان نیز برپا شود.

وی با اشاره به اینکه آثار دره کلورز به اندازه مارلیک خوش اقبال نبوده‌اند گفت: امیدوارم با همکاری پژوهشکده باستان‌شناسی بتوانیم آثار کلورز را شناسایی و بیشتر معرفی کنیم.

مهرداد ملک‌زاده، باستان‌شناس و عضو هیأت علمی پژوهشکده باستان‌شناسی دیگر سخنران این نشست نیز کارنامه استاد حاکمی را در نزد کسانی که علم باستان‌شناسی را دنبال می‌کنند روشن دانست و گفت: حاکمی نماینده نسلی از باستان‌شناسانی است که نگاهی متفاوت به باستان‌شناسی داشتند و رد پای او در سایت‌هایی که کاوش کرده مشخص است.

وی با اشاره به اقدام تشکیلات باستان‌شناسی ایران در دهه 40 با توجه به خروج اشیای عتیقه از ایران و فروش در حراجی‌های خارج از کشور گفت: حاکمی به همراه چند باستان‌شناس دیگر در اقدامی بی نظیر چندین سال از زندگی خود را وقف رفتن به کوه‌های گیلان و زندگی در آنجا کرد تا با کشف آثار تاریخی از خروج آنها از کشور جلوگیری کنند.

دیگر سخنران این نشست شاهین آریامنش، گردآورنده دست نوشته‌های زنده یاد علی حاکمی بود که به فعالیت‌های گسترده استاد حاکمی در سایت‌های باستان‌شناسی اشاره کرد و گفت: این کتاب به کوشش پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و با همکاری موزه ملی ایران به چاپ رسید.

در ادامه این مراسم متن ارسالی از طرف حسنعلی حاکمی فرزند زنده یاد حاکمی قرائت و کتاب کاوش‌های باستان‌شناسی رودبار گیلان از 1335 تا 1347 رونمایی و نمایشگاه برگزیده آثار کاوش‌های زنده یاد علی حاکمی از محوطه‌های باستانی رودبار گیلان گشایش یافت.