طباطبایی مفهوم «ایدئولوژی‌های جامعه شناسانه» است
میری نیز در ادامه این مراسم با بیان اینکه پرسشی که در اینجا می‌توان مطرح کرد این است که اگر «امتناع اندیشه» بر ما حاکم است پس اساساً اندیشه چگونه ممکن است؟ اگر امتناع به معنای Abstention است، این معنا از «امتناع» مفروض می‌دارد که «سوژه» هست که از واقعیت مستولی بر آن گریز می‌کند ولی در جای جای این اثر، طباطبایی اصرار می‌ورزد که یکی از علل امتناع غیبت سوژه است. به عبارت دیگر فاعل امتناع کیست؟ پرسش دومی که می‌توان طرح کرد مفهوم «سنت» است. این سنت چیست؟ آیا اساساً فقط یک سنت وجود دارد یا سنت‌های بیشمار در یک تمدن در حال جاری و ساری هستند و اساساً آیا فقط یک خوانش از سنت ممکن است یا حتی در جهان پیشامدرن بسته جهان اسلام قرائت‌های موازی از سنت جاری بود و این یک کاسه کردن سنت آیا خود نوعی دامن زدن به تصلب نیست؟

وی ادامه داد: طباطبایی، سینگولار کردن singular سنت را به دلایلی متدویک و سپس انتولوژیک انجام می‌دهد تا بتواند دوگانه سنت و مدرنیته را و آن هم از نوع یوروسنتریک آن را موجه کند و اگر نه مفهوم واحد و یکدست به نام سنت معنای جامعه‌شناختی ندارد و حتی وقتی آن را در قالب فلسفی معنا کنیم، نمی‌توان یک سنت یکپارچه قائل شد. این قرائت از سنت مبتنی بر نگاه سوژه- ابژه یوروسنتریکی است که عقل یوروسنتریکی را تعقل می‌بیند ولی فهم‌های دیگر را تهی از عقلانیت می‌پندارد.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه طباطبایی مفهوم «ایدئولوژی‌های جامعه‌شناسانه» است افزود: البته خود او اذعان می‌دارد که این مفهوم الکن است و تا پیدا شدن مفاهیم رساتر، مسامحتاً از این مفهوم استفاده می‌کند ولی مشکل من با این مفهوم الکن بودن آن نیست بلکه همردیف کردن «ایدئولوژی» و «جامعه‌شناسی» است. ببینید به یک معنا، هیچ فهمی غیرایدئولوژیک نمی‌تواند باشد و آن معنا این است که تمامی فهم‌های ما همراه با مفروضات پشت صحنه و یا منظومه‌های ارزشی هستند ولی یکی از کارهای بینش جامعه‌شناسی این است که «من» را به حضور این پیش فرض‌ها و الگوواره‌های ارزشی آگاه و سپس خودآگاه کند تا از این طریق فهم دیگری در ساحات گوناگون آن، جدای از ارزشی‌های من ممکن شود. اما امکان جامعه‌شناسی به مثابه یک بینش در ایران را به یکباره و در یک جمله به ایدئولوژی‌های جامعه شناسانه تحویل کردن، نمی‌تواند روشی فلسفی باشد بل خود نوعی هجمه ایدئولوژیک تلقی خواهد شد.

به گفته میری، یکی دیگر از بحث‌های بسیار مهم طباطبایی «تسویه حساب» با روشنفکران ایرانی همچون شایگان، آل احمد، احسان نراقی و شریعتی است. او می‌گوید: «عمده نویسندگان معاصر کوشیده‌اند تا در برابر امکان تجدد در اندیشه غربی، بازگشتی به سنت، تفسیری ایدئولوژیکی از آن را به عنوان شیوه امکانی از نوعی متفاوت اما در خلاف جهت تجدد عرضه کنند. این تفسیر تجدد ستیز از سنت که نویسندگانی با دیدگاه‌های گوناگون ... اما همسو در جهت تسویه حساب با تجدد نوپای ایرانی عرضه کردند...»

حال پرسش اینجاست که طباطبایی با چه الگوواره‌ای از مدرنیته به سراغ متفکران ایرانی رفته است؟ به عبارت دیگر، آیا بحث تجدد ستیزی بوده است یا امکان خلق مدرنیته‌های متکثر؟ یکی از بحث‌های بسیار مهم در علوم انسانی جهانی امروزه تمایز بین westernization و modernization است، حال پرسش اینجاست که آیا شریعتی، به عنوان مثال، ضد پروسه غربی کردن بود یا ضد مدرنیزه کردن؟ مضاف بر این، پرسش مهمتر این است که آیا westernization خود نوعی از امکان ظهور مدرنیته است؟ به زبان دیگر، غربی شدن یکی از امکان‌های مدرنیته است و امروزه با توجه به مطالعات تاریخی و فهم رابطه‌های فرهنگ و وضعیت‌های متفاوت انسانی در مدنیت ها، این پرسش مطرح است که به جای modernity باید سخن از multiple modrernities به میان آمد ولی طباطبایی در این مورد هنوز بقاء بر میت سلوک می‌کند.

وی با تاکید بر اینکه در جای جای این اثر، می‌توان علقه‌های پان ایرانیستی طباطبایی را در لابلای کلمات و جملات او یافت بیان کرد: یکی از مهمترین فرازهای این اثر بی نظیر نوع نگرش طباطبایی به ابن خلدون و حتی دوره اسلامی است. او می‌گوید: « ابن خلدون به طرح پرسش در درون سنت و با توجه به الزامات آن بسنده کرد. دلیل اساسی این امر، آن بود که ابن خلدون اندیشمند دوره اسلامی بود و نه دوران جدیدی که می بایست آغاز می شد و در مغرب زمین آغاز شد. (ص ۸۸)»

در پس نگاه طباطبایی به ابن خلدون و فهم منظومه فکری او، این ایده مستتر است که تاریخ یک خط سیر linear دارد و باید از منزل a به منزل b برود؛ در حالی که این یک شیوه از فهم تحولات تاریخی بشر است و فرم‌های دیگر از فهم تاریخ هم ممکن است و هم مطلوب زیرا هیچ دلیل منطقی و فلسفی وجود ندارد که بایستگی دوران جدید را به مثابه یک تحول خطی توضیح و تشریح کند.

میری تاکید کرد: البته تمایز دیگری نیز در این نقل قول وجود دارد که بین مفهوم دوره و دوران شده است و طباطبایی هیچ اشاره‌ای نمی‌کند که این تمایز از کی وام گرفته شده است؛ در حالی که ادبیات این مفهوم و استفاده چپ‌ها از این مفهوم قابل مناقشه است.

وی در پایان با بیان اینکه در طول این اثر بزرگ، طباطبایی دائما از «سنت» می‌گوید و تعریفی از آن به دست نمی‌دهد تا ما بفهمیم که قرار است چه چیزی را نسخ کنیم تا راه تجدد در مفهوم هگلی آن گشوده شود، گفت: اما در پایان کتاب، طباطبایی به چین اشاره می‌کند و در این اشارت نکاتی نهفته است که اگر به درستی درک شود، شاید بتوان ادعا کرد که هیچ قومی «سنت» به معنای اصیل کلمه را جز «غرب» نداشته است و ایران تنها سرزمینی بوده است که دارای سنت بوده است ولی نه ایرانی که وارد عالم اسلامی شده است بل «ایرانی» که به قول شادروان پورداود با!؟ فاصله خود را حفظ کرده بود و دچار در هم نژادی که ابوالقاسم فردوسی از آن وحشت داشت نشده بود.