سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): کودکان سرمایه‌های آینده‌سازی هستند که باید روی بالندگی و تربیت صحیح و مهارت‌آموزی آنها به‌طور جدی هزینه کرد و وقت گذاشت. خوشبختانه چند سالی است با فعال شدن بخش کودک در کتابخانه‌های عمومی کشور، در این مراکز فرهنگی، اهتمام ویژه‌ای روی انتقال تجارت و مفاهیم کلیدی به آنها برای تبدیل شدن به فرد مؤثر در جامعه شکل گرفته است. در این بخش، کودکان بسیاری از مفاهیم را به کمک بازی و کتابخوانی می‌آموزند.
امروز برای درک بهتر فعالیت‌های بخش کودک کتابخانه‌های عمومی به تنها کتابخانۀ عمومی استاندارد استان بوشهر؛ یعنی کتابخانۀ عمومی خلیج فارس آمدیم تا از نزدیک کنش‌های بچه‌ها و برنامه‌های مختلفی که برای آنها در این بخش اجرایی می‌شود، ببینیم. تمام در و دیوار فضایی که برای این بخش اختصاص یافته، مملو از نقاشی‌های رنگارنگی از طبیعت و هر چه دنیای کودکان را خوش‌رنگ‌تر می‌کند، است. دیوارها، پرده‌ها و قفسه‌های رنگی و میز و صندلی‌های کوچک سبز و صورتی؛ همه و همه با هم یار شده‌اند تا دنیای شادی را برای کودکان بیافرینند. در روی یکی از دیوارها، تصویری از داستان کلاغ و روباه خودنمایی می‌کند؛ تصویری که مرا به روزهای شاد و پرهیجان کودکی می‌برد و آن داستان پر از درس را دوباره در ذهنم می‌نشاند...
همه‌چیز این بخش رنگی و انرژی‌بخش است؛ اما آنچه به آن جان بیشتری داده، وجود کودکان شاد و پرانگیزه است. این کودکان زیر نظر صدیقه جهان‌افروز در کنار کتاب خواندن، مهارت‌ها و هنرهای متعددی را می‌آموزند. همه این فعالیت‌ها در راستای تحقق اهداف عالی نهاد کتابخانه‌های عمومی در حوزه پویاسازی بخش کودک و پرورش مسئولانه کودکان عضو کتابخانه اجرایی می‌شوند.
کتابدار بخش کودک و نوجوان کتابخانه عمومی خلیج فارس بوشهر در این‌باره به خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در بوشهر گفت: عمده فعالیت و خدمات این بخش حول محور کتاب است؛ این فعالیت‌ها شامل قصه‌گویی، نشست‌های کتابخوانی و مطالعاتی و برنامه‌های ساخت کاردستی و دست ورزی و نقاشی و جشن‌های مناسبتی و برگزاری جلسات مشاوره با والدین عزیز می‌شود. بخش کودک کتابخانه ما در حال حاضر، حدود ۱۴۰۰ عضو کودک (یک تا ۱۴ سال) دارد.
صدیقه جهان‌افروز در خصوص چگونگی عضویت در بخش کودک کتابخانه‌های عمومی توضیح داد: نهاد کتابخانه های عمومی در این بخش، عضویت کودکان زیر ۷ سال و والدین آنها را رایگان اعلام کرده‌است و عضویت برای دانش‌آموزان نیم‌بهاست؛ اما کار خلاقانه‌ای که ما برای ماندگاری و عضویت فعال کودکان انجام می‌دهیم، مشارکت‌دهی آنان در انجام امور مربوط به بخش کودک است که با این کار حس ارزشمندی، کارآمدی و مسئولیت را به آنها منتقل می‌کنیم. در بیشتر مواقع با برگزاری جلسات از آنان می‌خواهیم که نظرشان را برای بهتر شدن کیفیت کار ما در بخش کودک بیان کنند.
وی در ادامه در پاسخ به این سؤال مبنی بر اینکه مهم‌ترین دغدغۀ شما در این بخش چیست؟، توضیح داد: دغدغه اصلی در بخش کودک کتابخانه، کمبود منابع تألیفی خوب و متناسب با فرهنگ کشورمان است که البته این فقط شامل کتابخانه ما نمی شود و در کل ما دچار کمبود آثار تالیفی با کیفیت عالی در این زمینه برای کودکان هستیم.
تمرکز بر آثار تالیفی حوزه کودک
به گفتۀ جهان‌افروز، در این میان، آثار تألیفی بسیار خوبی از برخی نویسندگان کشورمان وجود دارد که سعی کردیم بیشتر تمرکزمان را بر معرفی هرچه بهتر و بیشتر این نمونه از کتاب‌ها بگذاریم. با توجه به این که نشست‌های کتابخوانی و قصه گویی به مدت یک سال است که در کتابخانه به صورت مستمر برگزار می‌شود، سعی کردهایم از برترین آثار تألیفی در این برنامه‌ها استفاده کنیم و تا به امروز این آثار خیلی مورد استقبال اعضاء کودک و نوجوان قرار گرفته است.
وی سپس در پاسخ به سؤال دیگری مبنی بر اینکه «مهم‌ترین دستاورد شما در این بخش تاکنون چه بوده؟» بیان کرد: با توجه به این که با والدینی در ارتباط هستیم که دغدغه فرزندانشان را دارند و گاهی به من به عنوان کتابدار کودک، در رابطه با فرزندانشان مشاوره و راهنمایی می‌دهند و تجربیات خودشان در این زمینه در اختیارم می‌گذارند، فکر می‌کنم بزرگ‌ترین دستاوردم آشنایی و استفاده از تجربیات این عزیزان است که من را در مسیر کار با کودک بسیار کمک کرده است. در یک سال گذشته ما هر هفته یک جلسه را برای مادران در نظر گرفته بودیم که شامل انتقال تجارب، بیان چالشها و دغدغ‌ها و ارائه راهکار مستند با استفاده از کتاب را شامل می‌شد و از ابتدای امسال این جلسه به‌عنوان «نشست بانوان» تغییر نام یافت و ما همچنان از حضور و تجریبات این عزیزان بهره می‌بریم.
این کتابدار و فعال حوزۀ کودک با اشاره به شگردهایش برای جذب کودکان به دنیای کتاب هم گفت: برای کتابخوان کردن کودکان در گام نخست تلاش می‌کنم که ابتدا سلیقه کتابخوانی آنها را شناسایی کنم و بعد با معرفی کتاب‌هایی که مورد علاقه و مناسب کودک است، آنها را در مسیر کتابخوانی قرار دهم، در این مسیر من و همکارانم کنار کودکان قرار می‌گیریم و به سؤالات آنها دربارۀ کتاب پاسخ می دهیم و اگر نیاز به وقت گذاشتن باشد، حتماً این وقت را برایشان در نظر می‌گیریم که با گفت وگو در مورد کتاب، محتوا، شخصیتها، موضوع و… نظر خود را راجب به آن بیان کنند. همین حس شنیده‌شدن کودک باعث می شود بیشتر به سمت کتاب و مطالعه ترغیب شوند.
وی در خصوص چگونگی جذب کودکانی که هنوز خواندن و نوشتن را یاد نگرفته‌اند، به کتاب هم توضیح داد: اعضایی که سواد خواندن و نوشتن ندارند یا زیرپیش دبستانی هستند، کتاب‌های مخصوص خودشان را دارند که ما در مراجعه آنها به کتابخانه در اختیارشان قرار می دهیم و در انتخاب به آنها کمک می‌کنیم. عمدۀ این کتاب‌ها تصویری و ریتمیک هستند و فعالیت‌هایی از قبیل بازی و نقاشی و دست ورزی را به همراه دارند و مناسب این گروه از خوانندگان هستند. ما سعی می‌کنیم برای این گروه از اعضا بیشتر از قصه‌گویی و فعالیت‌های دست‌ورزی استفاده کنیم. همچنین وسایل بازی فکری در این بخش قرار داده شده است تا این عزیزان از آن استفاده کنند.
جهان‌افروز در ادامه همچنین در تعریف و تشریح فعالیت‌های دست‌ورزی که در بخش کودک انجام می‌شوند، توضیح داد: به هر فعالیتی که باعث تقویت انگشتان دست شود، مهارت دست‌ورزی می‌گویند. این فعالیت‌ها شامل خمیربازی، کار با قیچی، کار با اسپری آب‌پاش یا فعالیت های هنری مثل نقاشی کردن یا کاردستی می‌شوند. این فعالیت‌ها به مهارت کودک در استفاده از دستانش کمک می‌کند، چون بیشتر کارها احتیاج به قدرت دست دارند که شامل نوشتن، نقاشی کشیدن، خمیر بازی یا چیدن آجرها، باز و بسته کردن زیپ، باز و بسته کردن دکمه، قیچی کردن، و باز کردن بسته‌ها یا جعبهها می‌شود.
وی سپس به تجربیات خود و همکارانش در جلوگیری از تعطیلی فعالیت‌های کتابخوانی در ایام کرونا که بسیاری از فعالیت‌های فرهنگی را مختل کرد، اشاره کرد و گفت: چندماه از بازگشایی کتابخانه می‌گذشت که ویروس کرونا شیوع یافت و موجب شد که عملاً بسیاری از فعالیت‌های آن تعطیل شد. در این بازۀ زمانی، همۀ تلاش من و همکارانم در کتابخانه عمومی خلیج فارس بوشهر این بود که مشاورۀ خوبی برای انتخاب کتاب به اعضاء داشته باشیم تا آنها دست خالی از کتابخانه بیرون نروند. این فلسفۀ خدمت‌رسانی، باعث شد تا حتی در آن ایام سخت نیز اعضایی فعال و کتابخوان داشته باشیم.
اهمیت قصه‌ها در تکوین شخصیت کودکان
جهان‌افروز که حدود سه سال از فعالیتش به‌عنوان کتابدار بخش کودک در این کتابخانۀ چندبخشی می‌گذرد، به اهمیت قصه‌ها در تکوین شخصیت کودکان اشاره و تصریح کرد: از حدود یکسال پیش با فعال کردن کلاس‌های قصه‌گویی که بر مبنای آثار تألیفی و قصه‌های فولکلور صورت می‌گیرد، کودکان زیادی جذب این کلاس‌ها و خواندن آثار معرفی‌شده شده‌اند. مهم‌ترین هدف‌مان از برپایی کلاس قصه‌گویی هم این است که ضمن اینکه با گنجینه‌های سترگ فرهنگ شفاهی و فولکلور سرزمین‌مان مأنوس می‌شوند، آثار نویسندگان ایرانی را بیشتر بخوانند و به کمک این آثار فرهنگ اصیل ایرانی- اسلامی را بهتر بشناسند؛ چون آثار تألیفی مبین و معرف این فرهنگ دیرینه هستند.
به عقیدۀ وی، دنیای کودکان پر از حس‌های ناب زیبایی شناختی و سؤالات قشنگ است که به بسیاری از این سؤالات در قصه‌ها و کتاب‌ها به‌طور غیرمستقیم پاسخ داده شده. در این کتاب‌ها به کمک تصاویر زنده و رنگی، بسیاری از مفاهیم و معانی به آنها منتقل می‌شود. افزون بر این، گاه در قالب شعرهای کودکانه هم حس زیبایی‌شناختی و هم طراوات و شادی و امید به آنها تزریق می‌شود. از این‌رو، در بخش کودک، هم کتاب‌های منثور و هم کتاب‌های شعر خوانده می‌شود تا آنها با شناخت ژانرهای مختلف ادبی، بیشتر کتاب بخوانند.
این فعال فرهنگی و کتابدار بخش کودک و نوجوان کتابخانۀ عمومی خلیج فارس بوشهر که در حال حاضر مشغول تمرین و آماده‌سازی یک نمایشنامه با مشارکت کودکان است تا در هفته کتاب امسال به روی صحنه برود، در خصوص فضای این بخش یادآور شد: فضای بخش کودک مملو از رنگ‌ها با دکوراسیونی مناسب برای کودکان، بستر لازم را برای جذب آنها فراهم کرده است. در این بخش همواره تلاش کرده‌ام تا با ایجاد فضایی شاد و مبتنی بر نیاز و سلیقه کودکان، انواع مهارت‌ها، بازی‌ها و شیوۀ کتابخوانی را عالی را به آنها آموزش بدهم و خوشحالم که خدمتگزار کودکان و نوجوانان شهرم هستم و خیلی خوشحالم که می‌توانم سهمی هرچند کوچک در کتابخوان کردن و انتقال آگاهی به این عزیزان داشته باشم.
نظر شما