سرویس ادبیات خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، اعظم نگاریان: پروین اعتصامی بانوی هنرمندی است که سخن خود را به زیور معانی توحیدی و عرفانی آراسته و با واژه‌هایی گرچه به ظاهر معمولی با عالم ماوراء طبیعت و جهان معنوی ارتباط برقرار می‌کند و آن‌چنان زیبا مضامین توحیدی و عرفانی را آشکارا بیان می‌کند گویی سال‌ها در وادی معرفت گام برداشته و سیر و سلوک عارفانه کرده است.
اشعار پروین بیان‌کننده نکات ادبی، روان‌شناسی و اخلاقی در وادی انسان‌سازی است. در تمامی اشعارش هدفی مشخص و کمالی هدفدار نمود دارد. او در اشعار خود با شکوهمندی تمام اندرزهای انسان‌ساز را بیان می‌کند که نشانگر اندیشه و منش نوعدوستی و ارزش‌های ملکوتی اوست و ارتباط این ارزش‌ها با بینش و اعتقاد توحیدی و مأنوس او با جهان ماوراء طبیعت به‌روشنی برای خوانندگان و مخاطبان اشعارش بارز و برجسته است.
او حاکمیت خداوند را بر پهنه جهان پهناور هستی و تسبیح نظام آفرینش را در برابر خداوند در سراسر عناصر جهان هستی نشان می‌دهد. حرکت ارشادی و زیبای پروین در عرصه زندگی و اندرزهای دلپذیرش همه برخاسته از اعتقاد قلبی او به حضور خداوند در جهان هستی است. عشق پروین حقیقی است و در راستای مسیر وصال حق قرار دارد.
نگرش توحیدی و عاشقانه پروین اعتصامی با بیانی شیوا و رسا در داستان حضرت موسی در شعر لطف حق تجلی یافته است:
مادر موسی چو موسی را به نیل
درفکند، از گفته رب جلیل
خود ز ساحل کرد با حسرت نگاه
گفت کای فرزند خُرد بیگناه
گر فراموشت کند لطف خدای
چون رهی زین کشتی بی ناخدای
گر نیارد ایزد پاکت به یاد
آب خاکت را دهد ناگه به باد
وحی آمد کاین چه فکر باطل است
رهرو ما اینک اندر منزل است
پرده شک را برانداز از میان
تا ببینی سود کردی یا زیان
ما گرفتیم آنچه را انداختی
دست حق را دیدی و نشناختی
در تو، تنها عشق و مهر مادری ست
شیوه ما عدل و بنده‌پروری ست
پروین اعتصامی شاعر فرهیخته فرهنگ و ادب ایران زمین در اشعارش پیام‌آور روح والای توحیدی و حاکمیت اراده الهی در نظام هستی است. او مخاطبان خود را در حوادث ناگوار به صبر و آرامش دعوت می‌کند:
ظلم است در یکی قفس افکندن مُردارخوار و مرغ شکرخا را
خون سر و شرار دل فرهاد سوزد هنوز الله حمرا را
پروین، به روز حادثه و سختی در کار بند صبر و مدارا را
پروین در اشعار خود هنگامی که از ظلم و ستم آدمیان انتقاد می‌کند، عمل حاکمان جهل‌پیشه و ظالم را براثر بی‌لیاقتی در بندگی خداوند و دوری از درگاه پاک خداوندی می‌داند؛ کسانی که از سرگذشت پیشینیان عبرت نگرفته‌اند ، درحالی که نظام آفرینش جهت عبرت گرفتن است:
ره وجود به جز سنگلاخ عبرت نیست/ فتادگان، خجل و رفتگان، پشیمانند
پروین مخاطبان خود را از همنشینی با اهریمن برحذر می‌دارد و معتقد است تا زمانی که انسان هوشیار باشد و شناخت و معرفت را در حیات خود در پیش بگیرد از فریب اهریمن در امان خواهد بود.
پروین اعتصامی با شجاعت و بی‌پروایی کامل از ظلم و ستم حاکمان شکوه می‌کند و کردار آنان را اهریمن‌وار می‌داند.
از ویژگی‌های منحصربه فرد این بانوی گران‌مایه، حقیقت‌بینی، نکته‌سنجی و واکاوی عمیق مسائل توحیدی است.
او با سادگی، شیوایی و به دوراز هرگونه اطناب، حرف اصلی خود را می‌گوید و در قالب شعر، راه الهی را مطرح می‌کند و انسان را از شرارت‌های اهریمن‌گونه برحذر می‌دارد:
ای عجب، این راه نه راه خداست
زانکه در آن اَهرمنی رهنماست
قافله بس رفت از این راه لیک
کس نشد آگاه که مقصد کجاست
از جمله دستورات خداوند و سخن پیامبر اکرم (ص) درخصوص حفظ ارزش‌های فطری و ملکوتی آدمی و وابسته نبودن به تجملات دنیوی، دوری از تعلقات و قرارگرفتن در دایره شناخت حق و عرفان است.
ارزش واقعی انسان‌ها بستگی به نحوه شناخت آنها از عرفان توحیدی و معنویات، اطاعت از خداوند و رسول اوست. در ادامه این مسیر، تحول انسان‌ها براساس بی‌نیازی از دیگران، توکل و نیاز به معبود ازلی است.
پروین در داستان «مور و سلیمان» بسیار زیبا و ظریف این مطلب را بیان کرده است:
به راهی در سلیمان دید موری
که با پای ملخ می‌کرد زوری
به زحمت خویش را هر سو کشیدی
وزان بار گران هر دم خمیدی
چنان در کار خود یکرنگ و یکدل
که کارآگاه اندر کار مشکل
به تندی گفت کای مسکین نادان
چرایی غافل از ملک سلیمان
مرا در بارگاه عدل خوان‌هاست
به هر خوان سعادت میهمان‌هاست
بگفت از سور کمتر گوی با مور
که موران را قناعت خوش‌تر از سور
برو جایی که جای چاره‌سازیست
که ما را از سلیمان بی‌نیازیست
چه در کار و چه در کار آزمودن
نباید جز به خود محتاج بودن
یکشنبه ۲۹ مرداد ۱۴۰۲ - ۱۲:۳۹
نظر شما