کرمی سیاست تولید «کتاب رادیو» و «کتاب تلویزیون» را برای نشر تخصصی سروش نگران کننده نمی‌داند و معتقد است این کتاب‌ها از برنامه‌هایی مثل خندوانه و یا دورهمی و حتی برنامه‌های مخاطب خاص بهینه و فرآوری کردن برنامه‌های رادیو و تلویزیون است که نه‌تنها تهدید نیست بلکه مخاطب را افزایش می‌دهد.
در نخستین روز کاری، از اصطلاح «نقطهزنی» به‌عنوان راهکار خود برای توسعه فعالیت انتشارات سروش استفاده کردید منظور از نقطهزنی برای تقویت بازار انتشارات سروش چیست؟ علاوهبراین چه رویکردهایی را برای این نشر 50 ساله در نظر دارید؟
فعالیت در مراکز نشر بزرگ و با سابقه مانند سروش، سهل و ممتنع است؛ فکر می‌کنیم مایه خوشنامی است اما از سوی دیگر، باید به فکر ارتقاء جایگاه مرکز نشر هم باشیم؛ که تلاش مستمر و پیگیرانه می‌طلبد؛ بنابراین فکر میکنم، انتشارات سروش به فعالیت و توجه مضاعف نیاز دارد، چراکه کتابهای مهمی در شاخه‌های هنر و رسانه در سروش منتشر شده‌است. سروش، تحولات زیادی را پشت سر گذاشته، مدیران فراوانی آمدند و رفتند و هر یک، به‌فراخور اقتضائات صنعت نشر، فعالیت‌هایی را سامان داده‌اند و معتقدم همه تلاش‌های گذشته را باید ظرفیت دانست. یکی از رویکرد‌ها در روزگاری که نه‌تنها ایران که همه دنیا با ویروس کرونا درگیر است را می‌توان به‌عنوان فرصت برای توسعه فرهنگ مطالعه بهویژه برای گروه سنی کودک و نوجوان استفاده کرد.
توجه به مولفه‌های مختلف از‌جمله شناخت دغدغه‌‌های مخاطب، کلان پروژه‌های ذهنی او همچنین شناسایی اقتضائات محیطی، اجتماعی و فرهنگی‌اش به ناشر و همچنین تحقق هدف توسعه کتابخوانی موثر و قدرمشترک یا بیت‌الغزل این مولفه‌ها، تولید با کیفیت و متناسب با شرایط فکری، فرهنگی و مهارتی است. محصول، به‌‌واسطه کیفیت است که جای خود را بین مشتری‌ها باز می‌کند. اکنون باید به این فکر کنیم، علاوه‌ّبر تولید کتاب فاخر، ذهن مخاطب به یکسری منابعی که حتی یک قدم او را از حیث فکری، فرهنگی به پیش‌ببرد نیاز دارد؛ کتاب‌هایی درباره اقتضائات امروزه جهان از منظر‌های مختلف مثل معرفی بازیگران فکری و فرهنگی دنیا؛ بنابراین براساس مولفه‌هایی که اشاره کردم باید تولید کتاب برای همه گروه‌های سنی از‌جمله کودک و نوجوان که برخی تصور می‌کنند آسان تلقی می‌شود را جدی و مهم بدانیم؛ بنابراین جدی گرفتن تولید کتاب، مخاطب است.
انتشارات سروش، در بین مخاطبان به‌عنوان ناشر تخصصی حوزه رسانه شناخته می‌شود اما به‌نظر می‌‌رسد این جایگاه را از دست داده‌است؛ با توجه به‌اینکه تولید با‌کیفیت را خواست اصلی مخاطب از بازار کتاب و انتشارات سروش می‌دانید چه راهکاری دارید تا در بازاری که با معضلات بسیاری از‌جمله رونق پایین بازار و یا ظهور رقبای جدید از‌جمله شبکه‌های مجازی، دست به گریبان است، بتواند به جایگاه پیشین بازگردد؟
امروزه با جامعه شبکه‌ای مواجه هستیم اما در زمینه تولید، ترویج و تکثیر دانش درباره پلتفرمهای اجتماعی ضعیف هستیم؛ به‌عنوان ناشر تخصصی در حوزه رسانه، معتقدم باید به تولید محتوای مکتوب برای شناخت عمیق‌تر شبکه‌های مجازی توجه کرد. فکر میکنم در عرصه دانشی این حوزه متناسب با تغییر‌های اجتماعی و یا ناشران بزرگ دنیا عقب هستیم؛ به‌طوری که بسیاری از کتابهای حوزه ارتباطات و رسانه در خوشبینانه‌ترین ارزیابی، تولید 10 یا 15 سال پیش‌اند؛ در‌حالی‌که کتابهای این حوزه حتی به جامعه‌شناسی ارتباطات و یا مباحث مربوط به تغییر نظام حکمرانی متناسب با پلتفرمهای جدید تدوین و منتشر می‌شود که در جامعه ایرانی برای مخاطب رشته علوم‌ارتباطات اجتماعی دیده نمی‌شود؛ با آگاهی از اینکه کتاب کاغذی، همیشه مخاطب خود را دارد اما برای افزایش دامنه مخاطب، باید از پلتفرمهای جدید استفاده کنیم؛ از‌جمله تولید کتابهای الکترونیکی و یا امکان بهره‌‌مندی پژوهشگران شاخه‌های علوم‌انسانی از‌جمله مخاطبان سروش براساس نیاز؛ یعنی پژوهشگران بتوانند با پرداخت هزینه، صفحات مورد نیاز خود از یک کتاب را که در قالب الکترونیکی بار‌گذاری شده، دریافت کنند و یا عرضه کتاب الکترونیکی با تخفیف‌های 20 و یا 50 درصدی؛ مشابه این فعالیت‌ها زمینه تقویت بازار کتاب و رفع نیاز مخاطب را فراهم می‌کند.
وقتی از کیفیت صحبت می‌کنیم، منظور فقط کیفیت در عرضه کتاب نیست؛ بلکه منظور کیفیت محتوایی آثار سروش است. روراست می‌فرمایید که سروش مخاطبان خود را از دست داده؛ بنابراین برای بازگشت به جایگاه قبلی باید به راهکار‌های دیگری توجه کرد از‌جمله جلب نظر پدیدآورندگان متخصص در دو حوزه تالیف و ترجمه، برای همکاری با سروش.
بله همین‌طور است. درباره تولید کیفی با چند مساله مواجه هستیم، نخست کیفیت محتوا، به معنای رعایت استاندارد‌های علمی؛ دوم کیفیت ظاهر و فیزیک کتاب. یکی از برنامه‌های اساسی انتشارات سروش برای افزایش کیفی محتوای کتابهایش، احیا شبکه مولفان و مترجمان انتشارات است؛ این باشگاه با توجه به دغدغه پدیدآوران، تشکیل خواهد شد که تسریع در پاسخگویی و انتشار کتاب است، اگر این دو دغدغه برطرف شود، حق‌التالیف و سایر موضوعات در درجه بعدی اهمیت قرار دارند. تاخیر در فرآیند چاپ کتاب که حاصل سال‌ها تلاش علمی پدیدآور است موجب دلسری خواهد شد. از تریبون خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) استفاده و از همه پدیدآورندگان فعال در حوزه‌های موضوعی سروش تخصصی وعمومی برای همکاری دعوت میکنم.
همکاری با سروش چه مزیتی برای پدیدآورندگان دارد؟
از زمان شروع فعالیتم، انتشار سریع کتاب را در دستور کار قرار داده‌ام که مزیت اصلی همکاری با سروش محسوب می‌شود. درصدد ایجاد سامانه تعاملی بین ناشر و پدیدآور هستیم بنابراین هر پدیدآور با گذر‌واژه و نام کاربری، می‌تواند در جریان فرآیند بررسی کتابش از مرحله ارزیابی تا انتشار کتاب قرار گیرد. یکی از اشتباهات تولید کتاب در کشور، قطع رابطه پدیدآور با دفتر نشر است؛ در‌حالی‌که تدوین گفت‌وگو و یا انتشار یادداشت پدیدآور بعد از دریافت مجوز، به معنای مشارکت او در جریان تبلیغ و فروش کتاب است؛ در‌حالی‌که پدیدآورندگان از سوی اغلب ناشران بعد از دریافت اثر، کنار گذاشته می‌شوند البته خودشان هم به این موضوع باور پیدا کرده‌اند در‌حالی‌که پدیدآور نقش اصلی را در تولید کتاب دارد؛ بنابراین باید این نقش را توسعه دهیم. ایجاد سامانه تعاملی در سروش، یعنی توجه به ظرفیت «عملیات فکری» برای پدیدآوران همکار.
مزیت دیگر همکاری با سروش، فرصت برقراری ارتباط با سایر پدیدآوران و تبلیغ و معرفی آثارشان بهدلیل ارتباط سروش با شبکه گسترده رسانه‌‌ای است.
چرا سرعت در انتشار کتاب برای پدیدآوران را نخستین دغدغه می‌دانید که رفع آن از سوی سروش می‌شود، مزیت همکاری پدیدآور با این مرکز نشر؟
خُب می‌دانیم که کتاب برخی پدیدآورندگان، سال‌ها در نوبت چاپ باقی می‌ماند و معتقدم مسائل مالی برای اهالی قلم، در درجه دوم و یا سوم قرار دارد.
چه تغییراتی در تنظیم قرار‌داد‌های نشر در نظر دارید؟
انتشارات سروش نیز همانند دیگر ناشران، قرار‌داد نشر را براساس درصدی و یا خرید قطعی تنظیم می‌کند. معتقدم تعداد پدید‌آورندگانی که صرفا از جریان تولید کتاب ارتزاق می‌کنند بسیار اندکند و دغدغه اکثر اهالی قلم، چاپ و توزیع سریع کتاب است؛ بنابراین سومین رویکرد انتشارات سروش در دوره جدید، علاوه‌بر توجه به تبلیغ، افزایش نمایندگی فروش در شهرستانها است. اعطا نمایندگی در شهرستانها به‌معنای اضافه شدن ویترین با حذف همه هزینه‌ها است.
انتشارات سروش در سراسر کشور نمایندگی دارد؟
پیش‌تر بله اما به دلایلی جدی گرفته نشدند و نیازمند احیا هستند.
چه نقشه راهی برای احیا نمایندگی‌‌ها دارید و پیش‌بینی می‌کنید سال آینده چند فروشگاه را احیا و یا تاسیس کنید؟
طرح احیاء نمایندگی‌های سروش در شهرستانها تدوین شده و براساس اولویت‌بندی عمل خواهیم کرد. افزایش میزان دسترسی و افزایش شمارگان از نتایج اساسی احیاء نمایندگی‌های انتشارات است. تاسیس فروشگاه جدید از توان ناشران بالاتر است اما به‌جد توسعه نمایندگی‌های سروش از طریق مشارکتی را دنیال می‌کنیم. به این معنا که کتابهای انتشارات سروش را عرضه و از برند این نشر استفاده کنند؛ علاوهبراین توسعه تعامل با فروشگاه‌های اینترنتی حوزه کتاب را در نظر داریم و سروش سال آینده براین موضوع نمرکز خواهد داشت.
آیا در توسعه نمایندگی‌های سروش به شیوه مشارکتی، تعامل مالی خواهید داشت؟
خیر. فقط کتاب سروش در آن فروشگاه عرضه خواهد شد.
انتشارات سروش براساس قوانین شرکت و به روش درآمد ـ هزینه اداره می‌شود؛ با توجه به شرایط اقتصادی جامعه که می‌دانیم کتاب، همواره جزو نخستین کالا‌های فرهنگی است که از سبد خانوار ایرانی حذف می‌شود، چه راهکاری برای افزایش فروش و درآمد انتشارات در نظر دارید؟
هر کشور دارای سه ضلع اجتماع، فرهنگ و سیاست است و در حوزه فرهنگ که ناشران جزوی از بدنه آن محسوب می‌شوند، برای تداوم فعالیت، به حمایت‌های دولتی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیاز دارند. اگر وزارت فرهنگ و ارشاد، مساله کاغذ را حل کند ناشران می‌توانند نیاز‌های جاری خود را برطرف کنند؛ بنابراین فکر میکنم نقش نهاد‌های حمایتی در حوزه نشر با اهمیت است؛ با وجود محدودیت‌ها و مشکلات اقتصادی امکان معرفی کتاب و فعالیت‌های ترویجی در فضای مجازی که فرصت ناشی از شبکه‌ای شدن جامعه است بنابارین با این فرصت مخاطبان دیگر نیازی به مراجعه حضور در کتاب‌فروشی‌ها را ندارند و البته فروش از 100 نسخه به 500 نسخه نیز افزایش پیدا می‌کند.
انتشارات سروش، به‌عنوان ناشر وابسته به سازمان صداوسیما، با وجود چاپخانه و امکان تبلیغ رایگان کتابهایش در رادیو و تلویزیون چرا مانند ناشران متوسط و یا کوچک، نگاهش به حمایت‌های دولتی است؟
گران شدن کتاب به ناشر خصوصی و دولتی ربطی ندارد؛ اگر می‌پذیریم همه اقشار کشور، از‌جمله مردم مناطق محروم، باید به کتاب دسترسی داشته باشند، برای تحقق این امر فرهنگ در معنای کلان به حمایت نیاز دارد. انتشارات سروش، بودجه‌ای از صداوسیما دریافت نمی‌کند؛ به‌عبارت دیگر سازمان برای تولید کتاب پولی به سروش نمی‌پردازد. انتشارات سروش به‌نوعی خودگردان و ارتباط نشر با سازمان ارگان و ساختاری است و بودجه فقط بابت کارکنان دریافت نمی‌کند. چه ناشران منسوب به دولت و چه ناشران خصوصی، فرهنگ نیازمند حمایت است؛ چراکه زیر‌ساختار‌های فکری جوامع را شکل می‌دهند و پایایی و مانایی جوامع به این زیرساخت‌ها وابسته است هر دولت باید به حوزه فرهنگ در شاخه‌های مختلف کمک کند. درباره تبلیغ کتاب، سازمان امتیاز و مزیتی ویژه‌ای برای سروش در مقایسه با سایر ناشران در نظر ندارد؛ به‌عنوان مثال، برنامه‌های کتاب‌محور «کتاب‌باز» و یا «چراغ مطالعه» حتی یک عنوان کتاب از انتشارات سروش تبلیغ نکرده‌است.
یکی از رویکرد‌های اعلامی شما توجه به ظرفیت‌های نشر در جهان عرب بود. چطور از این ظرفیت استفاده خواهید کرد؟
ناشران کمتر به حوزه بین‌‌‌الملل توجه دارند؛ در‌حالی‌که در دنیای عرب و یا غیرعرب مراکز فعال و متفکران زیادی وجود دارد که ظرفیت بالایی را برای تعامل در حوزه نشر را ایجاد می‌کند. به‌عنوان مثال، در سفر‌ی که به مکه داشتم در مراجعه و سرکشی به چند کتاب‌فروشی و کتابخانه‌ها با بیش از 40 عنوان کتاب، درباره ایران و فکر ایرانی مواجه شدم؛ بنابراین فکر میکنم، توجه به اتفاقات پیرامونی در اتمسفر جهان اسلام برای ناشران بسیار با اهمیت است؛ علاوهبراین با توجه به اینکه این کتاب‌ها به قلم نخبگان یعنی تصمیم‌سازان تولید شده، با اشراف براین حوزه‌ها به تعاملات فرهنگی کمک می‌کند. بسیاری از این پدیدآورندگان، دانش‌آموخته دانشگاههای معتبر دنیا هستند که فعالیت در کشور خود را در قالب اندیشکده‌ها، پژوهشگاه‌ها و دانشگاه‌ها ادامه می‌دهند بنابراین فهم اینکه با تولید خوراک فکری درباره مسائل مختلف از‌جمله تغییرات نسلی و برنامه‌ریزی برای تربیت مدیر در حال شکل‌گیری است، باید در نظر باشد تا تعاملات فرهنگی در حوزه نشر تقویت شود.
درعرصه عمل چطور می‌خواهید این تعاملات را شکل دهید؟ تعامل نویسندگان ایرانی با نویسندگان دیگر کشور‌ها بهویژه جهان عرب و یا ترجمه آثار این نویسندگان.
مقام معظم رهبری چند سال پیش، خطاب به فعالان حوزه نشر فرمودند، کتابهای خوب تالیفی کشور‌های دیگر را در داخل ترجمه کنید. جریان ترجمه آثار نویسندگان کشور‌های غربی در ایران تا حدودی شکل گرفته اما درباره کتابهای نویسندگان عرب‌زبان هنوز جریان ترجمه ایجاد نشده‌است.
ضرورت شکل‌گیری ترجمه و انتشار آثار نویسندگان کشور‌های عربی در ایران بسیار با اهمیت است اما با مساله کپی‌رایت چطور می‌خواهید این جریان را شکل دهید؟ و البته این مطالبه از سوی پژوهشگران ایرانی وجود دارد که به کتابهای به‌روز دسترسی داشته باشند.
یکی از علائم ایجاد نشاط علمی پژوهشگران مطالعه آخرین منابع تولیدی در کشور‌های مختلف است؛ بنابراین اگر شبکه تعاملی نویسندگان در سروش ایجاد شود؛ یکی از نتایج دسترسی پژوهشگران به جدید‌ترین منابع است؛ علاوهبراین در جریان ارتباط استادان برتر که به‌عنوان غول‌های فکری می‌شناسیم، کتابهای با‌کیفیت داخلی نیز به زبان‌های مختلف ترجمه خواهد شد.
درباره کپی‌رایت هم همواره تاکید دارم، رضایت پدیدآور خارجی جلب شود. هرچند ترجمه و انتشار کتاب مولفان خارجی بیرون از قواعد قانون کپی‌رایت با توجه به نرخ ارز، از نظر اقتصادی به‌نفع ما است از نظر اخلاقی تلاش می‌کنیم نظر ناشر و یا مولف را جلب کنیم.
برای اینکه حداقل در منطقه به جایگاهی که ترسیم کردید دست پیدا کنید، چه راهکاری را در پیش گرفته‌اید و مشابه برخی ناشران دولتی بعد از مدتی و به‌دلایل مختلف، از‌جمله دست پیدا کردن به سود سریع و آنی، رقبا جایگزین شوند؟
به‌نظر می‌‌رسد، حضور مستقل در بازار‌‌های هدف شاید چندان مفید فایده نیست؛ از‌سوی دیگر این شیوه هزینه‌بر و زمان‌بر است. تجربه شخصی من ثابت کرده، تعامل موثر با بازار کشور‌های مختلف از‌جمله بازار کشور‌های همسایه زمانی موثر خواهد شد که ناشران با ناشران کشور‌های مقصد در قالب امضا تفاهم‌نامه به تعامل دست پیدا کنند. براساس این شیوه زمینه ترجمه و انتشار کتابهای مورد‌نظر ناشران فراهم خواهد شد، یکی از فواید این تعامل، کاهش شدید هزینه‌ها است چراکه ناشر طرف قرار‌داد، در حکم کارگزار تعریف خواهد شد.
در آستانه برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران قرار داریم؛ چه برنامه‌ای برای حضور در این نمایشگاه دارید؟
مشابه نمایشگاه فیزیکی، برای نخستین نمایشگاه مجازی نیز در حال آماده کردن کتاب‌ها هستیم. سال جاری بیش از 84 عنوان تجدید چاپ و نزدیک به 50 عنوان کتاب چاپ نخست تولید شده‌است. برای سال آینده تولید 300 عنوان چاپ نخست و 30 تا 50 عنوان در حوزه کودک را در نظر داریم.
برای قیمت‌گذاری همچنین شمارگان کتاب در سال آینده چه برنامه و پیش‌بینی دارید؟
با معضل تامین و نوسان لحظه‌ای قیمت کاغذ مواجه هستیم که دست و پا را بسته است و فکر نمی‌کنم بیش از 25 درصد افزایش داشته باشیم. با توجه به نوسان و گرانی ملزومات تولید کتاب، معتقدم، شمارگان باید به تدریج افزایش پیدا کند بنابراین فکر میکنم، برای سال آینده 500 نسخه را برای هر کتاب در نظر بگیریم.
یکی از رویکرد‌های مدیریت پیشین انتشارات، تبدیل کتاب از برنامه‌های رسانه ملی بود. آیا این رویکرد را ادامه خواهید داد با توجه به اینکه امکان دریافت اینترنتی برنامه‌ها وجود دارد؟
عنوان این جریان، «کتاب رادیو» و «کتاب تلویزیون» است برنامه‌های متنوعی در این قالب منتشر می‌شود و نمی‌توان یک حکم کلی از نظر کیفی و جذابیت برای همه آن‌ها صادر کرد؛ به‌عنوان مثال انتشار کتاب گفت‌و‌گو‌های برنامه‌ای مثل «دورهمی» و یا «خندوانه» برای مخاطب قطعا جذاب است و یا برنامه معرفتی «حدیث سرو». پیدا کردن این برنامه‌های در شرایط عادی بسیار دشوار است اما اگر مکتوب شود ماندگار خواهد شد و موثر است.
منظور از تاثیر‌گذاری یعنی توسعه بازار و افزایش درآمد؟
با توجه به اینکه برای تولید این برنامه‌ها هزینه شده، بهینه و فرآوری کردن برنامه‌های رادیو و تلویزیون، البته نه با نگاه فله‌ای، بلکه همان رویکرد «نقطهزنی» که ابتدا اشاره شد، در ارتقاء فرهنگ عمومی موثر است. با نقطهزنی، برنامه‌ها برای مخاطب دانشجو، پژوهشگر و مخاطبان برنامه‌های شاد به کتاب تبدیل می‌شود و اگر این جریان با‌توجه به اقتضائات مخاطب انجام شود، مطلوب است اما ادامه این جریان براساس برنامه‌هایی کم‌مخاطب جزو اولویت‌های سروش نیست.
با توجه به اینکه سروش به‌عنوان انتشارات تخصصی و باسابقه شناخته می‌شود، آیا نگران نیستید مثلا با تبدیل برنامه دورهمی و یا خندوانه از جایگاه خود فاصله بگیرید و با تعریف دیگری از شما شکل بگیرد؟
خیر؛ بلکه مخاطب افزایش پیدا می‌کند؛ می‌توان جهت نگاه را تغییر داد. سروش هم به بُعد تخصصی توجه دارد و با تولید «کتاب رادیو» و «کتاب تلویزیون» به مخاطب عام نگاه دارد؛ این رویکرد شبیه عرضه انواع کتاب در کتاب‌فروشی‌هاست؛ بنابراین تولید این دست کتاب‌ها به‌معنای توسعه دامنه مخاطب است البته تمرکز اصلی باید به مخاطب کتابهای تخصصی باشد.
نظر شما