قیومی، در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، درباره وضعیت امروز پژوهش‌های حوزه معماری و مرمت آثار باستانی، گفت: کار بنده متمرکز بر تاریخ معماری و هنر و مباحث نظری معماری و هنر است. در این حوزه‌ها، وضع پژوهش بحرانی است. در دانشگاه‌ها، پژوهش در دوره‌های کارشناسی کمابیش تعطیل است. 

این عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی افزود: به تصور برخی مدرسان «روش تحقیق» از تحقیق علمی متأثر از روش‌های تحقیق در علوم طبیعی و حداکثر علوم اجتماعی است و مناسبتی با تحقیق در علوم انسانی و هنر ندارد. پژوهش در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری بسیار آشفته و بی‌بنیاد است. 

وی همچنین پژوهش‌های استادان دانشگاه در این حوزه را نیز بی‌ثمر دانست و گفت: بسیاری از پژوهش‌های اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها نیز نه در راستای افزودن چیزی بر معرفت، بلکه در جهت تهیه مقاله‌های موسوم به علمی‌ـ پژوهشی برای طی مدارج دانشگاهی تهیه می شود. پژوهش در تاریخ و تئوری معماری و هنر در بیرون از دانشگاه هم کمابیش تعطیل است. 

قیومی در ادامه درباره جوایز داخلی و خارجی در حوزه معماری و مرمت، گفت: من اطلاع چندانی از اقسام جوایز معماری و مرمت ندارم، اما از نتایج جایزه‌های داخلی و جهانی طراحی معماری  دریافته‌ام که در این برنامه‌ها، یا اصلاً توجهی به فرهنگ بومی نمی‌کنند یا اگر گوشه چشمی هم دارند، در مسیر مدهای روز و بدون اعتنا به ریشه‌های فرهنگی معماری بومی است.

قیومی گفت: من چیزی درباره جوایز داخلی مرمت نشنیده‌ام. در میان جوایز جهانی هم فقط جایزه آقاخان را می‌شناسم که به گمانم هم در توجه به معماری امروزی معطوف به معماری بومی و هم در مرمت شایسته اعتنا و قدردانی است.

این محقق و مترجم تاریخ معماری همچنین در پاسخ به این سوال که «جایزه معماری آقاخان چه تاثیری بر روند پژوهش‌های معماری و مرمت گذاشته است؟» گفت: جایزه معماری آقاخان، جایزه‌ای معتبر است و ناگزیر در کارهای معماری و مرمت در ایران هم اثر می‌گذارد. تا جایی که من اطلاع دارم این بنیاد به طرح‌های اجراشده معماری و مرمت جایزه می‌دهد و تاکنون چیزی درباره جایزه این بنیاد به پژوهش‌های معماری و تاریخ معماری نشنیده‌ام.

وی افزود: البته ممکن است جایزه‌ای نیز به طرح مرمت داده شود و آن طرح گزارش مرمت هم داشته باشد. گزارش مرمت، اگر به صورت جامع انجام شود، حاوی پژوهش است. یعنی مرمت جامع همراه با پژوهش پیش می‌رود و به طور کل مرمت اگر به‌درستی - و نه به روش متعارف - انجام گیرد، اصلاً خود نوعی از پژوهش در تاریخ معماری است.

قیومی در ادامه در پاسخ به این سوال که «آیا برگزیده‌های ایرانی این جایزه همانند اروپایی‌ها، پس از انتخاب‌شان، روند کاری خود را منتشر کرده‌اند یا خیر؟» گفت: در این باره اطلاع چندانی ندارم؛ ولی فکر نمی کنم این اتفاق رخ دهد. این پرهیز از انتشار البته از جهتی به خلق‌وخوی محققان و معماران و مرمتگران ایرانی برمی‌گردد، اما بیشتر ناشی از بی‌رونقی بازار نشر کتاب‌های تخصصی است. 

این مترجم و مدرس همچنین در پاسخ به سوالی مبنی بر این‌که «آیا حوزه‌های معماری و مرمت میراث فرهنگی نیازمند، پژوهش‌های بینارشته‌ای است، یا خیر؟» گفت: حوزه‌های چون تاریخ و نظریه معماری و هنر، سخت نیازمند پژوهش‌های بینارشته‌ای هستند. برای این منظور، محققان و متولیان دستگاه‌های پژوهشی نخست باید بدانند که پژوهش فرارشته‌ای و ترارشته‌ای و بینارشته‌ای چیست و این‌ها با هم چه تفاوتی دارند. سپس حوزه‌های هم‌جوار معماری و هنر و تاریخ معماری و هنر روشن و امکانات کار بینارشته‌ای بررسی شود. این کار به صورت اداری و بخشنامه‌ای میسر نیست و خود محققان باید به این کار اقدام و مسوولان از آن‌ها حمایت کنند.

مهرداد قیومی بیدهندی، دارای مدرک دکترا معماری و شهرسازی از دانشگاه شهید بهشتی است و هم‌اکنون نیز استادیار گروه تاریخ معماری و مرمت، دانشکده معماری و شهرسازی همین دانشگاه است.

قیومی در سال 1387 برای ترجمه کتاب «معنا در معماری غرب» برگزیده جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شد. کتاب‌های «فرهنگ‌نامه معماری ایران در مراجع فارسی»، «درآمدی کتاب‌شناختی بر متون فارسی از منظر تاریخ معماری» و «گفتارهایی در مبانی و تاریخ معماری و هنر» نام تعدادی از تالیفات منتشر شده قیومی است.

همچنین ترجمه کتاب‌های «هندسه و تزیین در معماری اسلامی» نوشته گل‌رو نجیب اوغلو، «هنر خط و تذهیب قرآنی» نوشته مارتین لینگز، «رساله معماریه» نوشته جعفر افندی، «معماری و راز جاودانگی» نوشته کریستوفر الکساندر و چند عنوان دیگر، در کارنامه علمی قیومی وجود دارد.

جایزه معماری آقاخان هر سه سال یک بار به یک یا چند معمار در قید حیات که بر  شیوه‌های بومی و اسلامی و استفاده از راهکارهای معماری کهن و نوین در توسعه جهان سوم، فعالیت دارند، اعطا می‌شود.