به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، امیرهوشنگ انوری، پژوهشگر حوزه تاریخ و جغرافیا و نویسنده کتاب‌های «خلیج فارس در نیمه نخست قرن بیستم» و «وصف ایران و مناطق آن در برخی از نقشه‌های دوره اسلامی» است. این دو کتاب در بیستمین دوره جایزه کتاب فصل و در مراسمی که 30 خرداد در سنندج برگزار شد، به عنوان کتاب‌های برگزیده حوزه‌های تاریخ و جغرافیا معرفی شدند. 

انوری درباره کتاب «خلیج فارس در نیمه نخست قرن بیستم» به «ایبنا» گفت: این کتاب بر اساس مهم‌ترین و قدیمی‌ترین اسناد از وزارت امور خارجه ایران، مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران و اسناد محرمانه‌ای از وزارت امور خارجه انگلستان تهیه و تنظیم شده است.

وی افزود: همچنین این کتاب به صورت گسترده‌ای از مطالب مندرج در مطبوعات دوره مورد نظر، یعنی سال‌های 1900 تا 1950 میلادی که دوران بسیار مهم و سرنوشت‌سازی از نظر مسایل و مباحث مربوط به خلیج فارس به‌شمار می‌آید، استفاده شده است؛  در این 50 سال دو جنگ جهانی رخ داده است و شیخ‌نشین‌های امروزی منطقه خلیج فارس، ‌یعنی عراق، قطر، کویت و عربستان صعودی، در این 50 سال به عنوان کشورهای مستقل در جهان مطرح شدند.

این پژوهشگر در بیان برخی ویژگی‌های مهم و برجسته کتاب «خلیج فارس در نیمه نخست قرن بیستم» گفت: این کتاب در کنار مباحث سیاسی به مباحث اقتصادی نیز پرداخته و علاوه بر این، موضوعات اجتماعی نیز پنهان نمانده است. به همین دلیل شاید تحقیق نسبتا متفاوتی با سایر آثار مشابه در این حوزه باشد.

وی افزود: حفظ منافع ملی ایران، اثبات مالکیت ایران بر جزایر سه‌گانه و توجه به رژیم حقوقی استفاده از آب‌های بین‌المللی از جمله محورهای اصلی تمرکز این پژوهش بوده است.

انوری درباره دیگر شاخصه‌های کتاب «خلیج فارس در نیمه نخست قرن بیستم» اظهار کرد: این کتاب به دوره‌ای از تاریخ خلیج فارس می‌پردازد که تحقیق مستقلی درباره آن وجود ندارد و پیش از این، فقط در کتاب‌ها و مقالات به آن اشاره شده است. بنابراین کتاب «خلیج فارس در نیمه نخست قرن بیستم» را می‌توان تحقیق مستقل مربوط به این موضوع در این برهه از تاریخ دانست.

‌این پژوهشگر با اشاره به این‌که تالیف این کتاب که توسط انتشارات خانه و تصویر ابریشمی منتشر شده، پنج سال طول کشیده است گفت: استفاده گسترده از اسناد و مستندنگاری از دیگر ویژگی‌های این کتاب است. همچنین تقریبا تمامی منابع عربی، انگلیسی و فارسی مرتبط با موضوع نیز برای نگارش این اثر مطالعه شده و مورد استفاده قرار گرفته است.

وی در ادامه، درباره کتاب «وصف ایران و مناطق آن در برخی از نقشه‌های دوره اسلامی» که اثر برگزیده بیستمین دوره جایزه کتاب فصل در بخش جغرافیا اعلام شده، گفت: مهم‌ترین ویژگی این کتاب آن است که مجموعه داده‌ها و اسناد بومی مربوط به ایران را معرفی و بررسی کرده است.

این پژوهشگر توضیح داد: این اسناد نقشه‌های دوره اسلامی را به تصویر می‌کشد، یعنی نقشه‌هایی که از قرن سوم تا دهم هجری قمری توسط اندیشمندان و جغرافی‌دانان مسلمان ترسیم شده‌اند. این نقشه‌ها از نظر جغرافیای تاریخی و مشخص کردن محدوده‌های سرزمین و اسامی جغرافیایی، حاوی اطلاعات بسیار بکری‌ است. 

وی ادامه داد: در این نقشه‌ها به نام دانشمندان بزرگی مانند محمد ابن موسای خوارزمی، ابویعقوب کندی، ابوریحان بیرونی، خواجه نصیرالدین طوسی اشاره شده است، یعنی بزرگترین دانشمندان جهان اسلام این نقشه‌ها را ترسیم کرده‌اند.

انوری افزود: یکی از این نقشه‌ها توسط ابوریحان بیرونی در سال 538 هجری قمری ترسیم شده است. این نقشه سال گذشته به عنوان میراث مکتوب بشری در یونسکو به ثبت رسید. استفاده از این نقشه در کتاب «وصف ایران و مناطق آن در برخی از نقشه‌های دوره اسلامی» را شاید بتوان یکی از دلایل اهمیت این کتاب دانست.

این پژوهشگر ادامه داد: در دوران ماموریت خود در آذربایجان، پس از جمع‌آوری حدود دو هزار سند در میان این اسناد، به توصیف یکصد سند اقدام کردم که حاصل این توصیف در کتاب «وصف ایران و مناطق آن در برخی از نقشه‌های دوره اسلامی» ارایه شده است. پس از آن، دکتر حسن حبیبی، رییس بنیاد ایران‌شناسی، بر این کار مقدمه نوشت و  به دست چاپ سپرد. 

وی افزود: بنیاد ایران‌شناسی در تهیه این اثر، نقشی بیش از یک ناشر داشت، زیرا هم در تحقیقات کتاب به من یاری رساند و هم هزینه‌های گزاف چاپ چنین کتابی را تقبل کردد، هزینه‌ای که ناشر خصوصی نمی‌تواند تقبل کند.

انوری در بیان یکی از ویژگی‌های مهم کتاب گفت: این کتاب حاوی مجموعه‌ای از اطلاعات بومی درباره برهه تقریبا هفتصد ساله‌ای از ایران و تمدن اسلامی است که کتاب موفق به معرفی و احیای آن شده است. در حقیقت ویژگی بارز این کتاب آن است که جغرافیای تاریخی ایران را معرفی می‌کند و نشان می‌دهد که ایران طی یک دوره چند هزار ساله به مناطقی تقسیم می‌شده است که از خوزستان تا خراسان (در ماوراءالنهر) را در برمی‌گرفته است. 

این پژوهشگر تاریخ و جغرافیا با قدردانی از برگزاری جایزه کتاب فصل گفت: اگر چنین حمایت‌هایی از سوی دولت برای پژوهشگران وجود نداشته باشد، هیچ تحقیق جامعی به نتیجه نمی‌رسد.

وی توضیح داد: قیمت پشت جلد کتاب‌ها تنها مربوط به هزینه‌های چاپ و صحافی است نه هزینه‌های پژوهش. بنابراین باید یا برای این موضوع فکری کرد یا باید دست‌کم کتاب‌هایی که منافع ملی کشور را تامین می‌کنند یا کتاب‌هایی که در حوزه خود کاربردی‌ترند، در جشنواره‌هایی مانند کتاب فصل و یا کتاب سال شناسایی شوند و مورد حمایت‌های ویژه قرار بگیرند.

کتاب «خلیج فارس در نیمه نخست قرن بیستم» با 559 صفحه و بهای 9 هزار و 500 تومان، سال گذشته توسط انتشارات خانه تاریخ و تصویر ابریشمی منتشر شده است. کتاب «وصف ایران و مناطق آن در برخی از نقشه‌های دوره اسلامی» نیز با 420 صفحه در سال 90 از سوی بنیاد ایران‌شناسی منتشر شده است.