به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، آئین بزرگداشت پرفسور هانری کربن با سخنرانی دکتر مهدی محقق، رئیس انجمن مفاخر و آثار فرهنگی، دکتر کریم مجتهدی، چهره ماندگار فلسفه، دکتر نصراله پورجوادی، استاد دانشگاه تهران، دکتر انشاء‌الله رحمتی، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی دوشنبه 24 آبان‌ماه در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد. در این نشست استاد مصطفی ملکیان، دکتر توقیق سبحانی، دکتر نوش‌آفرین انصاری و چهره‌های حوزه فلسفه و فرهنگ حضور داشتند.

کُربن؛ چهره درخشان قرن بیستم میلادی

کریم مجتهدی گفت: اگر هانری کُربن را فیلسوف یا شرق‌شناس و یک شخصیت فرهنگی سطح بالا معرفی کرد، باز باید دانست که درباره وی این الفاظ، معانی متفاوتی پیدا می‌کنند، حتی لفظ عارف نیز در مورد او معنای دیگری می‌یابد.
 
وی افزود: کربن، خواه آرا و افکار وی را بپسندیم یا نه، چهره درخشانی در قرن بیستم میلادی است که نه فقط دعوت به تامل و تفکر می‌کند، بلکه خواننده آثار خود را وا می‌دارد تا اعتبار افکار رایج و روزمره، حتی فلسفه‌های شناخته شده و احتمالا درخور توجه در روزنامه‌ها و کافه‌ها را زیر سوال ببرد. مثلا برای این که نحوه کار کربن را مشخص کنیم، کافی نیست که بگوییم روش کار او پدیدارشناسی است، با این که او خود گاهی چنین ادعایی داشته است؛ حتی می‌توان تصور کرد که با اصطلاح «کشف المحجوب» به نحوی که در شرق رایج بوده، بهتر بتوان ممیزات کار او را نشان داد.
 
این استاد فلسفه دانشگاه تهران ادامه داد: کربن با تجسس روحی مولفان و فلاسفه‌ای که مورد بحث قرار می‌داده، شریک می‌شده و می‌خواسته است از دغدغه باطنی آنها، یعنی آنچه در زبان فارسی امروزی «درد» گفته می‌شود، سردر بیاورد. به همین دلیل شاید در وهله اول نتوان با او به زبان مشترکی دست یافت و توافق فکری ایجاد کرد.
 
مجتهدی بیان کرد: آشنایی دقیق با افکار کربن آسان نیست و ارزش آنها را بارها فهم نمی‌توان کرد؛ شاید سال‌ها طول بکشد تا شخص به اهمیت اصلی کار او پی ببرد و قادر به ارزیابی و فراز و نشیب آثارش شود و از چهره واقعی او تصور دقیق‌‌تری به دست آورد.

لطایف و اندیشه‌های عرفانی و فلسفی به زبان فارسی
 
محقق نیز در بخش دیگری از این آیین گفت: آشنایی من با پروفسور کربن مربوط به شصت سال قبل است؛ آن زمانی که این دانشمند بزرگ به ایران رفت و آمد می‌کرد تا وسیله نشر آثار دانشمندان اسلامی ـ ایرانی، به‌ویژه آن آثار که به زبان فارسی نوشته شده، فراهم آورد. 

وی افزود: کربن با تحقیق در آثار ابن سینا، سهروردی و ناصرخسرو ثابت کرد که لطایف و دقایق اندیشه‌های عرفانی، فلسفی و کلامی که به زبان فارسی بیان می‌شود تأثیر مضاعف بر روح ایرانی به جای می‌گذارد.

رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ادامه داد: هنگامی که کتاب «اشترنامه» منسوب به عطار، را براساس نسخه خطی تهران و نسخه دیگری که به دستم رسیده بود، تصحیح می‌کردم، کربن از این تصحیح آگاه شد و مرا بسیار تشویق کرد.

محقق عنوان کرد: وقتی جلد نخست اثر منسوب به عطار منتشر شد، وی گفت چرا جلد دوم را تصحیح نمی‌کنی؟ وقتی در پاسخ گفتم که پس از مطالعه و تحقیق دریافتم که این کتاب از عطار نیشابوری نیست بلکه از فردی است که مدعی شده که از وجود خویش فانی گشته و «عطار ثانی» شده است، وی گفت باز هم مهم است که کتابی به نام عطار در اقصی نقاط خراسان مورد استفاده قرار گرفته، مطالب آن باید بررسی و تحقیق شود.
 
افلاطونیان پارس یکی از کلیدواژه‌های کربن است

انشاء‌الله رحمتی در ادامه این بزرگداشت گفت: یک از اصطلاحاتی که کربن به کار می‌برد، افلاطونیان پارس است و این یکی از کلیدواژه‌های کربن است و منظورش شخص افلاطون نیست و بلکه مکتب افلاطون است. این نگاه افلاطونی چیزی که کربن به دنبال آن است و اگر بخواهم به لحاظ تاریخی عرض کنم در افلاطونیان تا قبل از دوران مدرن سنت‌های مختلف نوافلاطونی که سه سنت است برای وی اهمیت دارد و به آن توجه می‌کند.
 
این عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی افزود: وی افلاطونیان زنده که گوش شنوایی برای سخنانشان نیست را در دنیای جدید در ایران می‌یابد و آنها افلاطونیان پارس هستند که با آنها حشرونشر داشته و آثارشان را خوانده است. در عین حال معتقد است که باید به آنها کمک کرد تا بتوانند وارد گفت‌وگو با دنیای جدید شوند.

وی ادامه داد: گاهی اظهار حیرت می‌کند و می‌گوید وقتی با این افراد سخن می‌گفتم با این که هیچ‌کدام از فلسفه‌های ما را نخوانده بودند و با پرسش‌ها و مسائل فکری ما آشنا نبودند اما چنان سخن می‌گفتند که وقتی من سخن می‌گفتم احساس‌شان این بود که جانا سخن از زبان ما می‌گویی و تمام حرف‌های من را درک می‌کردند.
 
کُربن تشیع را از یک دید جانبدارانه نگاه نمی‌کند

پورجوادی در ادامه این مراسم با اشاره به روش تحقیق پروفسور کُربن در اسلام‌شناسی گفت: باید بگویم وی شیوه خاصی دارد که با روش محققان شیعه‌شناس متفاوت است و آن روش پدیدارشناسانه است که تشیع را از یک دید جانبدارانه نگاه نمی‌کند و یا از نگاه یک فرقه خاص تشیع را رصد نکرده و یک فرقه را به فرقه دیگر ترجیح نداده است.
 
وی افزود: نقص عمده کتاب‌های شیعه‌شناسی ما نگاه جانبدارانه است زیرا فرقه مولف، اصل قرار گرفته و فرقه دیگران بد و انحرافی است. در رابطه با فرقه‌شناسی اسلام نیز با همین نقص روبه‌رو هستیم. بنابراین وقتی کُربن به مطالعات و بررسی شیعه‌شناسی پرداخته با مطالعات و نگاه علامه طباطبایی و آشتیانی متفاوت است زیرا آنها درباره شیعه با نگاه خاصی داوری می‌کنند.
 
این استاد سابق دانشگاه تهران ادامه داد: مساله اصلی کُربن در مطالعات اسلام‌شناسی، تعریفی است که از شیعه ارائه می‌کند. به این لحاظ می‌توان پرسید تشیع چیست؟ پرسشی که می‌توانیم از کربن بپرسیم وقتی می‌خواهیم تشیع را تعریف کنیم. ما مسلمانان، معمولا وقتی می‌خواهیم تشیع را تعریف کنیم بلافاصله سراغ مساله جانشینی پیامبر اکرم می‌رویم و می‌گوییم تشیع مذهبی است که جانشینی پیامبر را حق علی (ع) می‌دانستند در حالی که برخی آمدند و این حق را غصب کردند.
 
پورجوادی گفت: اما از نظر کربن شیعه این‌طور نیست و شیعه شدن یعنی پیرو امام علی(ع) و امام نیز در حقیقت شخص تاریخی مثل حضرت علی بن‌ابیطالب یا فرزندان ایشان نیست. از نظر وی «امام» شخص ملکوتی و نورانی است. به هر حال ساحت وجودی امام عالم ملکوت است نه عالم شهادت.

توجه کُربن به جنبه کتابشناختی و تحقیقات علمی

پیام دکتر سیدحسین نصر، فیلسوف نیز در این آئین از سوی محمدعلی نیازی خوانده شد. در قسمتی از آن آمده است: «سی سال از مرگ دوست و همکار قدیمی‌ام، فیلسوف و خاورشناس برجسته فرانسوی می‌گذرد... من بیست سال از عمرم را به همکاری و دوستی بسیار نزدیک با وی سپری کردم. باید بگویم که کُربن، تنها یک فیلسوف و یا یک عارف نبود، بلکه وی یک فیلسوف عارف یا عارفی فیلسوف بود.

کربن علاقه شدیدی به عرفان و امور باطنی داشت و در تلاش بود تا همه چیز را با چشم دل ببیند و هرگز به صرف امور ظاهری اکتفا نکرد. گویی از ابتدا سال‌های زندگیش و پیش از آنکه با آثار و افکار ناصرخسرو آشنا شود... در تحقیق و مطالعه بر روی نسخه‌های خطی بسیار موشکافانه و دقیق بود و کتاب‌دوستی بود که توجه زیادی به جنبه کتابشناختی و تحقیقات علمی نشان می‌داد....»