از جایی که اعتبار بن دانش‌آموزی فقط در ایام برگزاری نمایشگاه (15 تا 25 اردیبهشت 1395) بود، این طرح عاملی برای ترغیب بچه‌ها و خانواده‌ها برای حضور در نمایشگاه کتاب محسوب می‌شد. علیرضا و سروش از نوجوانانی هستند که در دبیرستانی در شهریار تحصیل می‌کنند. آنها از ارائه بن دانش‌آموزی ابراز خرسندی کردند و معتقدند با این بن کارت‌ها امسال توانستند با خیال راحت و بدون دغدغه قیمت پشت جلد، کتاب مورد نظرشان را خریداری کنند.
بن دانش‌آموزی یارانه را به دست بچه‌ها رساند
به گفته مصطفی رحماندوست، از شاعران و نویسندگان نام‌آشنای کودک و نوجوان، «یارانه‌ای که دولت برای کتاب می‌دهد، مراحل مختلفی طی کرده است. در گذشته یارانه را به کاغذ می‌دادند و ناشران بیشترِ آن را می‌فروختند و کتاب‌ها را در تیراژ پایین منتشر می‌کردند اما بهترین کار این است که یارانه به دست مصرف‌کننده برسد. اینکه با این بن‌کارت‌ها این یارانه به دست بچه‌ها رسیده است تا کتاب بخرند خیلی خوب است اما باید نقص‌های آن را شناسایی و بلافاصله برطرف کرد. مثلاً اینکه بن‌ها فقط در نمایشگاه کتاب قابل استفاده باشند یا برای اینکه حتماً صرف خرید کتاب شوند و به پول نقد تبدیل نشوند تمهیداتی اندیشیده شوند.»
تجربه استقلال مالی کودکان با بن‌کارت‌های دانش‌آموزی
رضا هاشمی‌نژاد، مدیرمسئول انتشارات افق، نیز معتقد است «با این طرح دانش‌آموزانی که به دلیل مشکل مالی توانایی خرید کتاب ندارند به خرید کتاب تشویق می‌شوند و می‌توانند خودشان کتاب انتخاب کنند.»
به گفته وی «به دلیل اینکه در ایران معمولاً کتاب‌های کودکان و نوجوانان را پدر و مادرهایشان می‌خرند، ارائه این بن‌کارت‌ها به خود بچه‌ها، سبب می‌شود که آنها تا اندازه‌ای احساس استقلال مالی کنند و این استقلال مالی را با کتاب تجربه کنند. این کار از نظر روانشناسی تأثیر خوبی روی بچه‌ها می‌گذارد و خاطره خوبی در ذهنشان می‌سازد. از طرفی، چون ارائه این بن‌ها با نمایشگاه کتاب همراه شد، همین رفت و آمد و حضور در نمایشگاه و دیدن حجم انبوهی از کتاب که به آنها قدرت انتخاب می‌دهد برایشان جالب و هیجان‌انگیز است و تأثیر خوبی بر ذهنشان می‌گذارد.»
مدیر مسئول انتشارات افق توضیح داد: با توجه به اینکه بیست و نهمین نمایشگاه کتاب تهران در خارج از شهر تهران برگزار شد، ارائه بن‌کارت‌های دانش‌آموزی توانست پیش‌بینی افت 50 درصدی مراجعه‌کنندگان را کاهش دهد. علاوه بر این، با ارائه این بن‌کارت‌ها به همه دانش‌آموزان، دهک‌های پایین‌تر جامعه هم تشویق شدند که حضور یابند و توانستند علاوه بر 50 درصد تخفیف از تخفیف 20 درصدی ناشران بهره‌مند شوند.
ایجاد جهش در فروش ناشران
محمدتقی حق‌بین، مشاور مدیر اجرایی کمیته ناشران داخلی بیست و نهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، نیز معتقد است: «ارائه بن‌کارت‌های دانش‌آموزی سبب ایجاد جهشی در فروش ناشران کتاب کودک می‌شود اما طبق آمارهایی که جمع‌آوری شده فقط 23 هزار دانش‌آموز توانسته‌اند از این ظرفیت استفاده کنند و به دلیل ناشناخته بودن این حرکت، تبلیغات کم و انجام نشدن کار مؤثر در مدارس با استقبال زیادی از سوی دانش‌آموزان مواجه نشده است.»
به گفته مدیر انتشارات کتاب یک، «بچه‌ها باید در طول سال تحصیلی از این طرح آگاه می‌شدند و همچنین در مهدکودک‌ها و مراکز پیش دبستانی هم این طرح ارائه می‌شد. زیرا آنها می‌توانند نقش مهمی در افزایش کتابخوانی داشته باشند همچنین ارائه این طرح می‌تواند سهم بزرگی در سبد خانوار داشته باشد و می‌توانیم کتابخوانی را به معنای واقعی توسعه دهیم.»
توسعه کتابخوانی با هزینه کم
عضو انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک در ادامه بیان کرد: دانش‌آموزان با استفاده از بن‌کارت‌های دانش‌آموزی می‌توانند کتابخوانی را با هزینه کم تجربه کنند. بنابراین اگر بخواهیم کتابخوانی را به معنای واقعی توسعه دهیم باید این عدد را چندین برابر افزایش دهیم تا شاهد تأثیرات مثبت آن در افزایش آمار مطالعه باشیم. چنانچه در نمایشگاه یاد یار مهربان طی 10 سال شاهد شکل گرفتن کتابخانه‌های مدارس بودیم اما به دلیل نبود زنگ مطالعه در مدارس این کتابخانه‌ها بی‌استفاده مانده‌اند.
حق‌بین پیشنهاد داد: از سوی انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک و نهادهای مربوط کمپین‌هایی برای ارائه بن‌کارت‌های تخفیف کتاب در طول سال ایجاد شود و این بن‌کارت‌ها به دانش‌آموزان عرضه شود اما تنها در نمایشگاه کتاب قابل استفاده باشد. با این کار دانش‌آموزان در طول سال کتاب‌های کودک و نوجوان را بررسی کرده و آثار موردنظرشان را انتخاب می‌کنند و در طول نمایشگاه با آرامش و بدون سردرگمی به خرید می‌پردازند.
عدم اطلاع‌رسانی مناسب از سوی مدارس
البته بنابر گفته برخی از مدیران مدارس، اطلاع‌رسانی زیادی درباره عرضه بن دانش‌آموزی در مدارس صورت نگرفته است. به گفته نسرین تیموری از مربیان مدرسه «درخشان»، «اطلاع‌رسانی از سوی مدرسه برای ثبت نام دانش‌آموزان در این طرح صورت نگرفته است و برخی دانش‌آموزانی که خودشان از این طرح اطلاع پیدا کرده بودند از طریق خانواده‌هایشان ثبت نام کردند.» این معلم معتقد است که اگر این بن‌ها در اختیار مدارس قرار می‌گرفت و مربیان می‌توانستند به‌وسیله آن کتاب‌های مورد نیاز دانش‌آموزان را تهیه کنند خیلی بهتر بود زیرا بچه‌ها ممکن است بدون تحقیق، کتاب‌هایی خریداری کنند که چندان برایشان مفید نیست.
تشویق مدارس برای تجهیز کتابخانه‌ها
این در حالی است که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به منظور تشویق مربیان مدارس برای ثبت‌نام گروهی در این طرح، مبلغ سه میلیون ریال برای مدارس تهران و پنج میلیون ریال برای مدارس استان‌های قم و البرز، بن کارت خرید کتاب برای خرید از نمایشگاه تخصیص داده بود که فرصت خوبی برای تجهیز کتابخانه‌های مدارس محسوب می‌شد.
به نظر می‌رسد شرایطی مانند اجرای این طرح برای نخستین بار، همزمانی نمایشگاه با فصل امتحانات دانش‌آموزان، همکاری کمرنگ آموزش و پرورش، محدودیت جغرافیایی برای توزیع بن‌کارت‌ها، نبود امکان حضور کودکان پایه اول، دوم و سوم ابتدایی در نمایشگاه از سوی مدارس و شروع امتحانات سایر پایه‌های تحصیلی، بر این طرح تأثیر گذار بوده است.
اما با وجود این، استقبالی که از نمایشگاه کتاب امسال مخصوصاً در بخش‌های کودک و نوجوان صورت گرفت نشان می‌دهد بن‌کارت‌های دانش‌آموزی هم مانند بن‌کارت‌های دانشجویی که سال‌هاست ارائه می‌شود تأثیر زیادی در حضور مردم در نمایشگاه داشته است، چراکه اختصاص 5 میلیارد تومان اعتبار برای بن‌کارت دانش‌آموزی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و 5 میلیارد تومان سهم دانش‌آموزان سبب شد که بچه‌ها بتوانند با مراجعه به نمایشگاه، کتاب‌های موردنظرشان را با 50 درصد تخفیف خریداری کنند. همچنین بین 10 تا 20 درصد تخفیف هم از سوی ناشران کتاب کودک اعمال شده بود. در نتیجه دانش‌آموزانی که از این طرح استفاده کردند سهم کمتری برای تهیه کتاب پرداخت کردند.
نظر شما