کارل یاسپرس، نویسنده مجموعه‌ای سه‌جلدی با عنوان «فیلسوفان بزرگ» به زبان آلمانی است. در سال 1353 فصل نخست از جلد اول آن توسط اسدالله مبشری که از ترجمه فرانسوی آن را به فارسی برگردانده بود، منتشر شد. بعد از گذشت نزدیک به چهل سال، محمد مبشری ترجمه نخست کتاب را با متن اصلی آن تطبیق و مورد بازنگری قرار داد که در سال 1393 به چاپ رسید.
کتاب با پیشگفتار کارل یاسپرس آغاز می‌شود. او در این بخش ابتدا به توضیح کوتاهی از 5 نظرگاه تاریخی، عینی، تکوینی، علمی و پویا درباره تاریخ فلسفه می‌پردازد اما معتقد است که از خلال این نظرگاه‌های متعدد باز هم نمی‌توان به اصل مطلب پی برد. او در پایان این بخش می‌نویسد:
«من می‌خواهم برای گروهی که به مسائل فلسفی مشغول‌اند، راه وصول به حقیقت بزرگان را هموار سازم. با این قصد کوشیده‌ام وظیفه خود را به عنوان استاد فلسفه انجام دهم. ... در فلسفه وظیفه استاد بسیار مهم نیست اما ضروری است. وظیفه او این است که آشنایی با فیلسوفان بزرگ و دسترسی به آنها را در حدّ توانایی، ممکن سازد بدون این‌که با ساده کردن ظاهری مطالب، عمق آن را از نظر بپوشاند. خواننده باید خود با فلسفه سر و کار پیدا کند.
بنابراین این کتاب از حیث این‌که از واقعیات و مفاهیم، اطلاعاتی به دست می‌دهد کتابی درسی است اما از حیث این‌که به افکار فیلسوفان بزرگ سوق می‌دهد تا موجب مواجهه شخص با آنان شود، کتاب غیردرسی است.» (ص 20)
«دیباچه» بخش بعدی کتاب را تشکیل می‌دهد بیش از 100 صفحه از کتاب به آن اختصاص دارد. در این بخش مخاطب با مطالبی نظیر «تفاوت بین فیلسوفان و سایر شخصیت‌های بزرگ بشری»، «معیارهای عظمت فیلسوفان» و «انتخاب و گروه‌بندی فیلسوفان بزرگ» آشنا می‌شود. نویسنده هم‌چنین به معرفی محتوای مطالب این مجموعه سه‌جلدی می‌پردازد که در جدول زیر با این سه مجلد آشنا می‌شوید:
| شماره جلد | عنوان | توضیحات |
| جلد اول | انسان‌هایی که [در بشریت] نقش تعیین‌کننده داشته‌اند | سقراط، بودا، کنفوسیوس، عیسی |
| بنیانگذاران تفلسف که تفکر فلسفی را تداوم می‌بخشند | افلاطون، اگوستینوس، کانت | |
| معتقدان اصیل به مابعدالطبیعه | آناکسیماندروس، هراکلیت، پارمنیدس، فلوطین، آنسلم، کوزانوس، اسپینوزا، لائو تسه، ناگارجونه | |
| جلد دوم | طراحان افکار مابعدالطبیعه |
نظریات پارسایانه: گزنوفان، امپدوکلس، دموکریت، پوزیدونیوس، برونو. عارفان رویای حقیقت: ارویگنس، بومه، شلینگ. صاحبان افکار سازنده: هابز، لیب‌نیتس، فیشته. |
| آنان که افکار را ویران ساختند و از نو بنا کردند |
نافیان پیگیر: آبلارد، دکارت، هیوم بیدارکنندگان بزرگ: پاسکال، لسینگ، کی‌یرگگور، نیچه |
|
| دستگاه‌های نظم‌دهندگان خلاق |
ارسطو، توماس، هگل | |
| جلد سوم | فیلسوفان در ادبیات |
تراژدی‌نویسان یونانی، دانته، شکسپیر، گوته، هولدرلین، داستایفسکی |
| فیلسوفان در کاوش‌های علمی |
کاوشگران علوم طبیعی: کپلر، گالیله، داروین، فن بر، اینشتین مورخان: رانکه، بورکهارت، ماکس وبر. |
|
| فیلسوفان در افکار سیاسی |
ماکیاولی، مور، لاک، مونتسکیو، بورکه، توکوویل در نقد سیاسی به عنوان اساس آرمانشهر غیرانتقادی: روسو، مارکس |
|
| فیلسوفان در اراده فرهنگی و نقد ادبی |
انسان‌گرایان: سیسرون، اراسموس، ولتر اراده فرهنگی از مبدأ: شافتس بری، ویکو، هامان متفکران انسان‌گرای آلمانی: هردر، شیلر، هومبولد نقادان: بیکن، بیل، شوپنهاور، هاینه |
|
| فیلسوفان در حکمت زندگانی |
از حیث امنیت انسان در بعد متعال: اپیکتت، بوئتیوس ادیبان حکمت: سنکا، چوانگ ـ تسه از حیث فراغ و طمأنیه نفس بدون اتکا به ذات متعال: اپیکور، لوکرس از حیث استقلال شکاکانه: مونتین |
|
| فیلسوفان در عمل |
مردان سیاست: اخناتون، آسوکا، مارک آورل، فردریک کبیر رهبانان: قدیس فرانچسکو آسیزی. در حرفه و فن: بقراط، پاراسلسوس |
|
| فیلسوفان در الهیات |
مه تی، منسیوس، پولس قدیس، ترتولیان، مالبرانش، بارکلی | |
| فیلسوفان در تعلیم فلسفه |
پروکلوس، اسکوتوس اریوگنا، ولف، اردمان. |
به اعتقاد یاسپرس در دیباچه: «یک تن به تنهایی نمی‌تواند افکار همه فیلسوفان را مطالعه کند. پس آن بهتر که انسان در زندگی محدود خود از تحقیق درباره بسیاری از آنان صرف‌نظر کند.» بنابراین باید یک فیلسوف را انتخاب کرد. اما این کار ساده نیست زیرا از یک طرف برای فهم افکار یک فیلسوف زمان زیادی لازم است و از طرف دیگر با وجود انبوه کتاب‌های فلسفی امکان دارد علاقه‌مندان به فلسفه برای یافتن یک فیلسوف دچار گمراهی شوند. نویسنده در این زمینه راهکاری را توصیه می‌کند:
«در فلسفه کتاب‌های قابل دوام آن است که افکار اصیل و ابتکاری با صافی‌ترین و موجزترین بیان در آنها عرضه شده باشد. برای این که فکری اصیل و ابتکاری باشد لازم نیست قبلا به ذهنی خطور نکرده باشد. بعید به نظر می‌رسد که اندیشه‌ای بدون شرایط قبلی و بدون واسطه بر ذهنی خطور کرده باشد، بلکه معمولا افکار قبلا در خاطری گذشته و از طرف کسی ابراز شده است، اما بعدها آن فکر عینا تکرار و دوباره اقتباس شده یا تغییر شکل داده است یا از قدر آن کاسته شده است. آن‌گاه اگر انسان آن فکر را درست فهمیده باشد یکباره انبوهی کتاب را می‌شناسد.» (ص 71)
در بخش بعدی کتاب که به سقراط، بودا، کنفوسیوس و عیسی (ع) اختصاص دارد، نویسنده علاوه بر معرفی منابع و آثار مرجع درباره این افراد، در شرحی تفصیلی زندگانی و افکار آنها را از نظر می‌گذراند و تأثیر آنها را در گذرگاه تاریخ مورد بررسی قرار می‌دهد.
«مباحثات درباره این چهار انسان که تأثیرشان نقش تعیین‌کننده داشته است» بخش پایانی کتاب را تشکیل می‌دهد. در این بخش «شیوه استنباطی»، «چرا این چهارتن را انسان‌های تعیین‌کننده می‌شناسیم؟»، «خطوط مشترک و تفاوت‌های این چهار تن» و «وضع ما نسبت به این چهار انسان تعیین‌کننده» محور کتاب هستند.
کتاب «فیلسوفان بزرگ: سقراط، بودا، کنفوسیوس و عیسی» نوشته کارل یاسپرس با شمارگان هزار و 100 نسخه به بهای 21 هزار تومان توسط انتشارات «نیلوفر» به‌تازگی نشر یافته است.
نظر شما