محسن رحمتی، برگزیده یازدهمین دوره جشنواره نقد کتاب در حوزه تاریخ در حاشیه مراسم اختتامیه و تجلیل از برگزیدگان این دوره از جشنواره در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره  ارزیابی خود از وضعیت نقد در ایران عنوان کرد: متاسفانه نقد در کشور ما با وضعیت خوبی روبه‌رو نیست. البته همت و تلاش خانه کتاب برای سامان‌دادن این مساله با برگزاری 11 دوره  از این جشنواره در جای خود ستودنی است.

رحمتی در این‌باره توضیح داد: معمولا خیلی از افراد جامعه ما نقد را بر نمی‌تابند و هرگونه نقد را به معنای قطع ارتباط میان ناقد و نقدشونده معنا می‌کنند و حتی تیر و ترکش این قضیه، اطرافیان، دوستان و خویشان ناقد را هم در بر می‌گیرد، با این حال، «نقد» با برگزاری این جشنواره‌ها در حال جاافتادن و پیدا کردن راه خویش است.

وی در ادامه با اشاره به مهم‌ترین چالش‌های نقد در ایران گفت: نخستین چالش در این زمینه همان‌طور که اشاره شد، بحث ارتباط میان ناقدان و نقدشوندگانی است که اثرشان مورد نقد قرار می‌گیرند؛ بدین معنی که تصور می‌شود نقدشوندگان باید با تمام ناقدانی که کتابشان را مورد نقد قرار داده‌اند، قطع ارتباط کنند.

رحمتی با اشاره به راهکار چالش نخست گفت: به نظر می‌رسد برای یافتن راهکار این موضوع، به روانشناسی اجتماعی نیازمند باشیم.  باید ظرفیت نقدپذیری افراد جامعه را بالا برد؛ یعنی حتی اگر فردی به عنوان استاد دانشگاه، عضو هیات علمی یا پژوهشگر مورد نقد قرار گرفت، باید فرد نام‌برده آن نقد را بپذیرد و اگر هم  واقعا نقد پذیرفته نیست و ایراد دارد باید آنها نقدی بر نقد بنویسند اما متاسفانه چنین وضعیتی در جامعه ایران حاکم نیست.

وی سپس به دومین چالش مهم در رابطه با حوزه نقد اشاره کرد و گفت: چالش دوم، کمبود مجلات و نشریاتی است که به نقد می‌پردازند. ما در حال حاضر، فقط یکی دو ویژه‌نامه، مجله یا نشریه داریم که مشخصا به نقد می‌پردازند که این نیز نمی‌تواند نتیجه مناسبی برای جامعه ما داشته باشد. بنابراین اگر قرار است نقد در جامعه علمی ایران جا بیفتد و در زمینه نقد جایگاهی درخور بیابیم، لازم است به افزایش نشریات این حوزه بپردازیم و همچنین کسانی که مورد نقد قرار می‌گیرند ظرفیت نقدپذیری خود را بالا برند.

این دانشیار گروه تاریخ دانشگاه لرستان درباره عملکرد داوران در جشنواره‌های نقد نیز گفت: تجربه حضور و شرکت من در سه دوره از این جشنواره نشان می‌دهد که عملکرد داوران منصفانه و دقیق است. البته شاید چنین تلقی شود که چون خودم  برگزیده دو دوره آن بودم، چنین نتیجه‌ای از عملکرد داوران، نوعی مصادره به مطلوب است اما واقعیت آن است که من مقاله‌هایی را که در عرصه تاریخ به جشنواره ارسال شده بودند، به دقت بررسی کردم و تقریبا  هیچ کدام را در حد و اندازه مقاله پذیرفته شده ندیدم.

رحمتی در پاسخ به این سوال که از نظر شما «مقاله شما با عنوان درس‌نامه‌ای ناتمام دارای چه ویژگی‌هایی بوده که برگزیده شده است؟» گفت: این مقاله دو ویژگی کلی داشته است؛ نخست آن‌که مزایای کتاب مورد نقد را بیان کرده و دوم آن‌که به صورت مشخص و موضوعی به معایب و نارسایی‌های کتاب پرداخته و دقیقا به صورت مصداقی برای هر کاستی‌ای، چند مصداق از درون کتاب به عنوان شاهد مثال آورده است. یعنی این مقاله فقط به صورت انتزاعی کتاب را مورد نقادی قرار نداده و نقدها با  مطالعه تمام جزئیات و متن کتاب، به صورت مستند منعکس شده است.
 
این ناقد کتاب‌های تاریخی، پیشنهاد خود را برای ارتقای کیفیت جشنواره نقد کتاب چنین توضیح داد: پیشنهاد من برای دولت، وزارت ارشاد و  نهادهایی که به این کار می‌پردازند، آن است که بیشتر به نقد (به لحاظ نظم منطقی) اهمیت دهند. البته ناگفته نماند امسال نظم بهتری در برگزاری این جشنواره در هفته پژوهش برقرار بود.
 
وی در ادامه پیشنهاد‌های خود در برگزاری بهتر این مراسم گفت: پیشنهاد دوم آن‌که اطلاع‌رسانی بهتری در این‌باره صورت گیرد. چنان‌که در حال حاضر، بسیاری از افراد جامعه ما از برگزاری این جشنواره خبر ندارند. خود من با این‌که 15 سال در عرصه نقد، قلم می‌زنم تا دوره نهم، اصلا از وجود چنین جشنواره‌ای خبر نداشتم. حتی در جشنواره نهم هم، خودِ افراد دست‌اندرکار این جشنواره، زحمت ارسال مقاله‌ام را کشیدند، نه این‌که خودم اطلاع داشته باشم و در جشنواره شرکت کنم.

وی گفت: بنابراین باید اطلاع‌رسانی و پوشش خبری بهتری به ویژه از طریق رادیو و تلویزیون انجام شود تا افراد جامعه آگاهی یابند که برای نقد فضایی باز شود و  افراد بیشتری می‌توانند در این زمینه کار کنند.

رحمتی همچنین در پاسخ به این‌که چرا در ایران نوشتارهای نقدگونه حوزه تاریخ در قالب کتاب بسیار کم است، گفت: یکی از دلایل اصلی این موضوع این است که کتاب‌هایی که در این حوزه نوشته می‌شوند کتاب‌های مطرحی نیستند که نیاز به پردازش یک کتاب در نقدشان باشد؛ یعنی عموما کتاب‌هایی کم‌مایه و سطحی هستند که نمی‌توان به صورت تفصیلی در قالب یک کتاب مجزا بر آنها نقد نوشت.

وی توضیح داد: متاسفانه در سال‌های اخیر بسیاری از کتاب‌هایی که در زمینه تاریخ نوشته شده‌اند اغلاط روشی دارند و اغلاط روشی به گونه‌ای نیست که بشود خیلی برای آنها توضیح داد. از این‌رو، بیشتر از یک مقاله گنجایش نقد ندارند.