به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست نقد کتاب «سید محمود طالقانی: زندگی و شیوه قرآنی» تألیف ابوالفضل خوش‌منش عصر چهارشنبه 10 دی‌ 1393 با حضور نویسنده کتاب، محمدعلی لسانی فشارکی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، فروغ پارسا، رئیس پژوهشکده حکمت معاصر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، رضا سلامت‌پناه، دبیر مجمع مشورتی شورای توسعه فرهنگ قرآنی، علیرضا ملایی توانی، نویسنده کتاب «زندگینامه سیاسی آیت‌الله طالقانی»، سید مهدی طالقانی، فرزند آیت‌الله طالقانی و صادق آیینه‌وند، رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.

چرا طالقانی؟
خوش‌منش، مؤلف کتاب «سید محمود طالقانی؛ زندگی و شیوه قرآنی» درباره ضرورت تألیف این کتاب گفت: اگر بخواهیم بگوییم چرا طالقانی؟ پاسخ‌های زیادی می‌شود درباره آن بیان کرد. یک پاسخ این است که کار، درس و مشق ما قرآنی بوده و یک شخصیت بارز در این باره آیت‌‌الله طالقانی است و از طرفی هم می‌بینیم که به دلیل شخصیت وسیع طالقانی، افراد بسیاری پیرامون او گرد آمدند.

وی ادامه داد: مسجد هدایت که طالقانی در آن مستقر بود، نقطه‌ای دور از دعواهای مهدیه تهران و حسینیه ارشاد بود. طالقانی اگر به طالقان می‌رفت، گروه‌های مختلفی گرد او حضور پیدا می‌کردند که از قشرهای مختلفی بودند. از طرفداران مصدق تا طرفداران نواب پیرامون ایشان حضور داشتند.
 
وی افزود: گفته می‌شود اوایل انقلاب مسیحیان، یهودیان و دیگر اقلیت‌های مذهبی به آیت‌الله طالقانی پول می‌دادند که در هر زمینه‌ای که صلاح می‌داند، در کمک به انقلاب خرج کند. طالقانی زمانی درباره عده قلیلی از افرادی که در محله بدنامی از تهران بودند و توبه کرده بودند، گفت که جامعه باید اینها را بپذیرد چرا که از توبه‌کنندگان هستند.

وی با تأکید بر این که شخصیت طالقانی، شخصیتی محوری بود، یادآور شد: طالقانی به‌تنهایی در یک ظرف نمی‌گنجد و هیچ کس و هیچ گروهی نمی‌تواند ایشان را مصادره کند. تا جایی که به ذهن من می‌رسد به شخصیت قرآنی ایشان پرداخته نشده است و بنده وظیفه خود دانستم که به آن بپردازم.

به گفته خوش‌منش، نگارش این کتاب در شرایط سختی صورت گرفت و به سال‌های 88 تا 89 کشیده شد. باید بگویم که در سال 88 که جامعه ما دچار التهاب‌هایی شد، جای شخصیت‌هایی مانند طالقانی بسیار خالی بود.

ویژگیهایی که یک زندگینامه‌نویس باید داشته باشد
علیرضا ملایی توانی، نویسنده کتاب «زندگینامه سیاسی آیت‌الله طالقانی» نیز در بخشی دیگر از این نشست با اشاره به این که خوش‌منش برای تألیف این کتاب جسارت و جرئت به خرج داده‌ است گفت: این جسارت ستودنی است. اما بحث زندگینامه‌نویسی از شرایط، اصول و چارچوب معرفت‌شناسی خاصی تبعیت می‌کند و خوشبختانه سنت زندگینامه‌نویسی در متن تاریخ ما سابقه‌ طولانی دارد.

وی ادامه داد: اما در زندگینامه‌نویسی‌های سنتی از نوشته‌های کاملاً توصیفی استفاده و به نوعی به تجلیل و بزرگداشت افراد پرداخته می‌شود. خوش‌منش هم از این قاعده مستثنا نیست، در صورتی که در مقدمه اثر می‌گوید سعی کرده‌ام که به دور از تعارفات بنویسم.

وی با اشاره به این‌ که زندگینامه‌نویسی به روش علمی تقریباً از قرن 16 و 17 در انگلستان شروع شد و رفته رفته به صورت یک سنت علمی درآمد گفت: زندگینامه‌نویسی را نباید یک کار ساده دانست که متأسفانه در دانشگاه‌های ما، آن را ساده می‌دانند.

ملایی توانی تأکید کرد: کسی که وارد این عرصه می‌شود، باید چند علم را بداند؛ به‌ویژه باید روانشناسی بداند. باید نگاه، محیط و خانواده فرد را بشناسد. باید جامعه‌شناسی بداند. باید بداند که فرد در چه محیط اجتماعی و طبقه اجتماعی زندگی کرده است. زندگینامه‌نویس باید ادبیات بداند تا بتواند جذاب بنویسد. اما مهم‌تر از همه این است که زندگینامه‌نویس باید در حوزه مورد مطالعه آن شخص، متخصص باشد.

به گفته وی، این امر نیازمند آن است که ما فرد را در فرایند شرایط اجتماعی و تاریخی بدانیم نه در خلأ و انتظار از شرایط اجتماعی و تاریخی.

ملایی توانی یادآور شد: ضعف‌هایی در این کار دیده می‌شود. البته ایشان نکاتی را در این کتاب درباره شرایط جهانی گفته اما درباره شرایط اجتماعی و سیاسی جامعه ایران چیزی نگفته است.

وی با طرح این سؤال که چرا طالقانی به تفسیر قرآن پرداخت و چرا آن را در متن زندگی اجتماعی آورد و چرا طالقانی آن قدر از تسامح برخوردار است؟ گفت: بررسی اینها به شرایط خانوادگی فرد برمی‌گردد که متأسفانه در این اثر به آنها پرداخته نشده است.

ملایی توانی در پایان سخنانش گفت: طالقانی در نهضت آزادی به مهندس طالقانی شهره بود. این برمی‌گردد به شرایط اجتماعی و زندگی و تربیت طالقانی که پدران آنها، آن شرایط را برایشان به وجود آورده بودند. طالقانی تسامح را به عنوان بخش لاینفک زندگی یاد گرفت. بازرگان هم آن را آموخت، چرا که شرایط خانوادگی‌شان این را برایشان ایجاد کرده بود.

نسل اول انقلاب، میراث‌دار امثال طالقانی هستند
فروغ پارسانیا، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی گفت: این کتاب برای روشن شدن نسل جوان و تلاش برای پرده‌برداری از حقیقت بوده است.

وی ادامه داد: در دوران استبداد سیاه، افرادی معدود مانند مجاهد نستوه آیت‌الله طالقانی بودند که موفق شدند جمع کثیری از دانشجویان و جوانان را مجذوب قرآن و اسلام کنند.

وی با اشاره به این که نسل اول انقلاب، میراث‌دار افرادی مانند طالقانی هستند گفت: تا زمانی که نسل اول انقلاب مانند دکتر آئینه‌وند زنده هستند، کسی نمی‌تواند نقش طالقانی را نادیده بگیرد. همان طور که مستحضرید برخی‌ می‌خواهند نقش روشنفکران دینی مانند بازرگان و طالقانی را کمرنگ کنند.

پارسانیا یادآور شد: به نظر من شناختن و نشان دادن نقش طالقانی، هدف این کتاب بوده و خوش‌منش با جسارت وارد این عرصه شده است. کاری که رسانه‌های ملی باید انجام می‌دادند، ایشان انجام داده‌ است.

وی در بخش دیگری از سخنانش گفت: من در تحقیقاتم نشان داده‌ام که همواره مفسر، متأثر از اوضاع سیاسی و فرهنگی خویش است و در هر دوره‌ای پارادایم معرفت دینی خاصی حاکم است که عالمان دینی در آن پارادایم فکر می‌کنند و متاثر از آن پارادایم هستند. نویسنده سعی کرده است که طالقانی را متأثر از پارادایم زمان خودش نشان دهد.

پارسانیا افزود: نویسنده سعی کرده یک هماهنگی بین زمان طالقانی از نظر داخلی و جهانی ایجاد کند. در فصل اول شرایط‌ ایران و جهان ــ که یک بخش مهم است ــ آمده است. البته هر چند روش‌های متعارف در زندگینامه‌نویسی را به کار نبرده، اما نثر این کتاب، نثری زیباست چرا که وقتی دارید کتاب را می‌خوانید، احساس می‌کنید هم دارید تاریخ می‌خوانید و هم دارید یک رمان می‌خوانید.

وی در پایان سخنانش یادآور شد: شاید نقد این کتاب این است که ارتباط سنت تفسیری مرحوم طالقانی را با پیشینیان خودش نشان نداده و نشان نداده که سنت تفسیری طالقانی از کجا نشئت گرفته است. همان طور که می‌دانید این سنت تفسیری از سید جمال شروع شده و بازرگان و طالقانی این سنت را از شاگردان سید جمال گرفته‌اند.

تداعی نشدن نام بزرگان و شیوه تفسیری دقیق طالقانی
رضا سلامت‌پناه، دبیر مجمع مشورتی شورای توسعه فرهنگ قرآنی در بخش دیگری از این نشست با اشاره به این‌ که تداعی نام‌ها در اذهان مردم به اندازه شناختی است که از صاحب نام دارند گفت: اگر در حافظه نسل ما تداعی نام بزرگان نیست به دلیل کم‌کاری و بی‌مهری ما و دانشگاهیان بوده و اگر نگوییم خیانت نکرده‌ایم از نقصان ماست که نکوشیدیم آنها را معرفی کنیم.

وی با بیان این‌ که گسست دانشگاه و جامعه منجر به انسداد فرهنگی می‌شود گفت: نقش طالقانی در ایجاد مفاهمه و مراوده عوام و خواص مؤثر بوده و باید بگویم این مرد، خود یک‌تنه یک نهاد علمی دانش قرآنی بود که کمتر به آن پرداخته شده است.

سلامت‌پناه اضافه کرد: خوشبختانه این کتاب به این مسائل قرآنی پرداخته و شاید نوشته شدن آن هم به این سبب بوده است. 
 
وی با بیان این که طالقانی سیره و شیوه دقیقی در تفسیر قرآن دارد گفت: خوش‌منش به دو حوزه زبان و زمان علاقه‌مند است و زبان فاخر طالقانی و واژه‌گزینی‌های او یکی از مسائلی است که در کنار حوزه زمان باید به آن توجه شود. این دو عنصر باعث شد که ایشان به طالقانی و آثار وی علاقه‌مند باشد.

وی در پایان تأکید کرد: این کتاب برای خواندن نسل جدید نوشته شده است و مخاطب این کتاب جوانانی هستند که می‌خواهند با طالقانی و ... آشنا شوند. اما کتب حاضر متأسفانه با شمارگانی 500نسخه‌ای به چاپ رسیده است.