به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- مالک خواجه وند: عصر دیروز خانه هنرمندان میزبان برگزاری نشست رونمایی از اولین کتاب‌های منتشرشده از سوی «مدرسه اسلامی هنر» در قم بود. مدرسه اسلامی قم یک مرکز آموزش عالی است که از سال 1383 در شهر قم فعالیت دارد. در این نشست از چهار عنوان کتابِ ترجمه‌شده، در زمینه‌های فلسفه هنر و رسانه رونمایی شد.

عناوین کتاب‌ها از این قرارند «نظریه‌های معاصر هنر» نوشته نوئل کرول و ترجمه میترا آریا، محمد رضا امین، لیلا سادات حسینی، محمد روحانی، توران سعیدزاده و هاجر محمدنیا، «هنر و ارزش» نوشته جُرج دیکی با ترجمه محمد روحانی، «زیبایی شناسی» نوشته جان هاسپرس با ترجمه مازیار اسلامی، مَهبُد ایرانی طلب، بهاران تبارکی، محمد روحانی، بهاره سعیدزاده، امیر مازیار و صالح نجفی و کتاب «چگونه اخبار تلویزیون را تماشا کنیم؟» نوشته نیل پُستمن و استیو پاورز و ترجمه رحیم قاسمیان.

سخنرانان این مراسم، حجت الاسلام و المسلمین «دکتر محمد حسین نواب» مدیر مدرسه اسلامی هنر، «دکتر بهمن نامور مطلق» معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی تهران، «دکتر امیر مازیار» پژوهشگر و عضو هیات علمی دانشگاه هنر و «دکتر مجید سرسنگی» مدیر خانه هنرمندان بودند.

در ابتدا مجید سرسنگی، مدیر خانه هنرمندان ضمن تبریک به مسئولان مدرسه اسلامی هنر، برای انتشار اولین آثار مکتوب این مدرسه، از جایگاه و ضرورت «نظریه» و «نظریه پردازی» در هنر امروز ایران سخن گفت. وی با اشاره به این‌که انسان آگاهانه یا ناآگاهانه در میان نظریه‌ها زندگی می‌کند، بیان کرد: کار نظریه سامان‌دهی تجربیاتی است که هنر هر دوره کسب کرده و نوعی نظریه‌ها برای شکل دادن به زندگی و ایجاد امکان نقد و تحلیل آن، تدوین می‌شوند. ما بدون نظریه‌ها توانایی تحلیل و نتیجه‌گیری از اتفاقات زندگی هرروزه خود را نخواهیم داشت.

دکتر سرسنگی در ادامه، نبود آشنایی کافی و عدم پرداخت به نظریه‌های روز هنر را از کاستی‌های کتاب‌ها و پژوهش‌های امروز دانست و گفت: در کشور ما که با فقدان کرسی‌های نظریه‌پردازی و ترجمه‌های اصیل روبه‌روست، ضروری است که برای ترجمه از زبان‌های دیگر، در اولین قدم اهداف و الزامات مشخصی، در انتخاب موضوعات و متون پیش گرفته شود. با علم به این‌که «ترجمه» تنها شکلِ تفکر نیست، همچنان که تنها شکلِ تفکر «تألیف» هم نمی‌تواند باشد.

مطالعه نسبت دین و هنر/ برنامه اصلی مدرسه اسلامی هنر
در ادامه حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر محمد حسین نواب، مدیر مدرسه اسلامی هنر، توضیحات مختصری درباره اهداف و برنامه‌های مدرسه اسلامی هنر ارائه کرد و گفت: مدرسه اسلامی هنر در سال 1383 در قم تأسیس شد و در گام اول هدف خود را آشنایی طلاب با رشته‌های هنری قرار داد. پس از حدود دو سال و با مواجهه با آثار روز هنر ایران، با این پرسش مواجه شدیم که ما در چه دستگاه نظری مشغول خلق اثر هنری هستیم؟

وی افزود: در حال حاضر دستگاه نظری منسجمی برای هنر ایران وجود ندارد. نه در سنت بومی خود خلق اثر می‌کنیم، نه در نظام هنری شرق و نه در نظام هنری غرب. از این رو بررسی مسائل نظری هنر و به‌ویژه نسبت دین و هنر را در برنامه اصلی کار این مدرسه قرار دادیم.

نواب ادامه داد: در حال حاضر این مدرسه به‌عنوان یک مرکز آموزش عالی در حدود 100 دانشجوی کارشناسی ارشد و 20 دانشجوی دکتری در رشته حکمت هنر دینی دارد. همچنین کُرسی فقه و هنر نیز در بخشی جداگانه دنبال می‌شود.

وی درباره این چهار کتاب که اولین آثار مکتوب این نهاد آموزشی هستند عنوان کرد: ما متوجه شدیم که پیگیری آن پرسش اصلی از هنر امروز ایران (پرسش از دستگاه نظری خلق اثر هنری)، از آنجا که نیازمند پیش‌زمینه‌هایی بود و ما به ارتباط میان فلسفه هنر و فلسفه‌های دیگر واقف نبودیم و از طرفی هم می‌دانیم که عناوین درسی دانشگاه‌های هنر ایران در زمینه فلسفه هنر، حداقل 40 سال از متون روز دنیا عقب‌تر هستند، مطالعه و ترجمه متون غربی را پیش گرفتیم که می‌توانست سؤالات و پیش‌زمینه‌هایی را برای ما فراهم کند.

مدیر مدرسه اسلامی هنر در ادامه، چهار پروژه اصلی این مرکز را در زمینه انتشار کتاب، این‌طور بیان کرد: ا- ترجمه متونی از فلسفه هنر غرب 2- کتاب‌هایی در زمینه حکمت هنر ایرانی 3- کتاب‌هایی در زمینه «فقهِ هنر» که در این دسته، کتابی با عنوان «فقه مجسمه‌سازی» را زیر چاپ داریم و در پایان سال همایشی با عنوان فقه و هنر برگزار خواهیم کرد 4- کتاب‌هایی با موضوع «هنر در قرآن و سنت»

کتاب‌های چندصدایی/ تازه‌ترین ژانر کتاب‌های نظریه هنر
در بخش معرفی کتاب‌ها، دکتر بهمن نامور مطلق مباحث خود را درباره کتاب «زیبایی‌شناسی» نوشته نوئل کرول در سه محور متن و ساختار کتاب، عنوان و ظاهر کتاب (پیرا متن) و کیفیت ترجمه (بیش متن) انجام داد. وی درباره ساختار کتاب گفت: کتاب ساختار بسیار خوبی دارد از آن رو که نوئل کرول در قالب مقالاتی از افراد مختلف مساله تعریف هنر را به بحث می‌گذارد. این‌گونه کتاب‌ها را باید از بهترین کتاب‌های نظریه پردازی و زیبایی‌شناسی دانست که ارزش ترجمه دارند و به‌نوعی ترجمه آن‌ها ضروری است.

وی افزود: ساختار تدوین این کتاب از آن رو که چندصدایی است و تک ساحتی نیست به طبیعت نظریه‌های معاصر هنر نزدیک است و نوئل کرول شیوه درستی را در پیش‌گرفته است.

نامور مطلق با اشاره به این‌که ساختاری مانند ساختار کتاب نوئل کرول در حوزه نگارش نظریه به یک ژانر تبدیل‌شده است، توضیح داد: معتقدم هر نظریه ای باید با زبان و صدای خودش ارائه شود و نباید به‌ قصد ارزشگذاری‌های گوناگون، تلاشی در یکنواخت کردن این عناصر ذاتیِ نظریات مختلف داشت.

وی در ادامه در مباحث «پیرا متنی» (موضوعات مربوط به عنوان، طرح جلد و باقی ظواهر کتاب) به عدم تناسب عنوان کتاب با مضامین درون آن اشاره کرد و گفت: عنوان کتاب «نظریه‌های معاصر هنر» و بدون هیچ زیر عنوانی انتخاب شده است. این عنوان مساله بسیار کلان‌تر ازآنچه  مضامین کتاب ارائه می‌دهند تداعی می‌کند.

دکتر نامور مطلق شواهد عدم تناسب میان عنوان و مضمون این کتاب را چنین بیان کرد: اول آن‌که مضمون کتاب متمرکز بر متون فلسفه و به‌ویژه فلسفه تحلیلی است، در حالی که نظریه‌های معاصر هنر به فلسفه محدود نمی‌شود و در حوزه‌های دیگری چون نشانه‌شناسی، جامعه‌شناسی و روانشناسی هم نظریه‌های هنری ارائه می‌شوند. دوم، موضوع کتاب برخلاف آنچه که عنوان کتاب اعلام می‌کند «تعریف» هنر است تا «نظریه» هنر و تعریف‌پذیری یا تعریف ناپذیری هنر بخش مهمی از مباحث کتاب را تشکیل می‌دهند.

نامور مطلق در این باره توضیح داد: درباره نسبت «تعریف» و «نظریه» دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد؛ برخی این دو را یکی می‌انگارند، برخی معتقدند تعریف بخش شاخص یک نظریه است و می‌تواند نظریه را نمایندگی کند و درنهایت برخی دیگر هم از جدایی و تمایز کامل این دو مفهوم سخن می‌گویند و معتقدند که می‌شود نظریه هنر داشت اما تعریفی برای هنر نداشت.

این چهار کتاب نباید طرح جلد واحدی می‌داشتند
این سخنران همچنین درباره طرح جلد و یونیفرم این چهار کتاب متذکر شد: این چهار کتاب در اصل ارتباط چندانی باهم ندارند، هم به لحاظ مضمونی و هم به لحاظ زمانی (تاریخی)، پس چرا باید با طرح جلدی واحد ارائه شوند؟

وی ادامه داد: این گونه مجموعه‌سازی‌های شتابزده، خود موجب معنا سازی ها و دلالت سازی‌هایی خواهند شد که مسلماً واقعی، فکرشده و قابل دفاع نیستند.

مهم‌ترین محصول هر مدرسه مکتوبات آن است
سخنران دیگر، دکتر امیر مازیار عضو هیات علمی دانشگاه هنر بود که بحث خود را با بیان نکاتی در خصوص اهمیت کتاب و اثر مکتوب در جریان اندیشه آغاز کرد و گفت: کتاب نه یک شیء بلکه یک نهاد است. نهاد تعلیم و تربیت، نهاد علم و تعقل.

وی افزود: ما مدارسی در تاریخ می‌شناسیم که نقش بسیار مهمی را در پیشبُرد اندیشه‌های بشری داشته‌اند که مشهورترین آن‌ها هم آکادمی افلاطون است. اما آنچه این مدارس را مهم کرده، مکتوبات و آثار آن‌ها است، همواره کتاب مهم‌ترین محصول مدرسه بوده که خود می‌تواند مدرسه‌های مختلفی را تولید کند.

نباید از ترجمه کردن، حتی برای 200 سال، شرمنده باشیم!
دکتر مازیار در ادامه با ابراز خرسندی از این‌که اولین آثار منتشر شده «مدرسه اسلامی هنر» به شکل شجاعانه ای ترجمه هستند، توضیح داد: اگر ما از تمدن درخشان اسلامی در قرون چهارم تا هفتم سخن می‌گوییم، که توانست جهان را تحت تأثیر خود قرار دهد، نباید فراموش کنیم که این تمدن بر حداقل 200 سال کار ترجمه پی‌درپی از زبان‌های گوناگون متّکی بوده است. متفکران بزرگ ما هیچ‌گاه از مطالعه و ترجمه و نقل آثار مثلاً یونانی‌ها شرم‌زده و ناخشنود نبوده‌اند.

این استاد دانشگاه در ادامه سخنانش دو کاستی را در عملکرد مدرسه اسلامی هنر متذکر شد. اول آن‌که بهتر بود این مدرسه استراتژی خود را برای پرداخت جدّی به مباحث بنیانی هنر، به‌نوعی مکتوب و در معرض نقد و بحث می‌گذاشت و دوم، در انتشار کتاب‌ها عجولانه عمل نمی‌کرد زیرا ترجمه مقالات مختلف یک کتاب یک دست نیستند و گاهی برای یک واژه واحد در یک کتاب با چند معادل فارسی روبه‌رو می‌شویم.

در پایان این نشست مدیریت مدرسه اسلامی هنر از انتشار چندین عنوان کتاب دیگر در ماه‌های آتی در زمینه‌های حکمت هنر ایرانی و فقه هنر خبر داد.