سرویس تاریخ و سیاست خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا): کتاب «چیستا: راوی سی سال تاریخ تحولات ایران» تالیف خسرو باقری از سوی پژواک فرزان منتشر شد. این کتاب درباره مجله چیستا، تاریخ شکل‌گیری و مطالب چاپ شده در این مجله از اولین شماره تا آخرین شماره است.
استاد پرویز شهریاری، گوهری از گوهرهای مردم زحمتکش و محروم جهان بود که در زمانه خروش برای آزادی و عدالت‌اجتماعی، از میان آلام و دردها برخاست و تابیدن گرفت؛ آرشی بود از آرش‌های جهان، که در دامن پرمهر مردم فرودست بالید تا افق‌های جهان را با تیر ترکش دانش و فرهیختگی خود، گسترده‌تر کند. پرویز شهریاری، نداوم‌دهنده راه دانشوران و فرهیختگان ایرانی بود که در دشوارترین و تیره‌ترین دوره‌های پادشاهان، خلفا، خان‌ها و سوداگران تبهکار، فضیلت انسانی ایرانی را پاس داشت و سهم خود را در بنای تمدن و مدنیت بشری ایفا کرد. شاید گوته، شاعر بزرگ جهان، در توصیف چنین انسان‌هایی است که گفته است: «انسان در جست‌وجو و تلاش جاودانه‌اش در راه حقیقت، زیبا و بزرگ است.»
نخستین شماره مجله چیستا در شهریور 1360 منتشر شد و آخرین شماره آن، تاریخ بهمن و اسفند 1390 را بر خود دارد. به این ترتیب چیستا نزدیک به سی سال -غیر از فاصله زمانی تیرماه 1362 تا شهریور 1364- رویدادهای مهم ایران و جهان را در زمینه‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بازتاب داد. این است که می‌توان آن را راوی سی سال تاریخ تحولات شگرف ایران قلمداد کرد.
صاحب امتیاز مجله مهندس پرویز ملک‌پور، از فرهیختگان ایران و از بهبودخواهان استوار این سرزمین بود و در آن زمان نماینده زرتشتیان در مجلس بود. سردبیری مجله را هم استاد پرویز شهریاری، فرزانه کم‌نظیر ایران، ریاضی‌دان برجسته و از مبارزان سیاسی و فرهنگی، با پیشینه‌ای تابناک، بر عهده داشت. پرویز رجبی، س.ع. صالحی، غلام‌حسین رضانژاد، جهانگیر اشیدری، ایرج وامقی، محمدابراهیم باستانی پاریزی، غلام‌حسین صدری افشار، آشفته تهرانی، محمود روح‌الامینی، مژده شهریاری و مهرداد فرارونی به چاپ رسیده بود. فرزاد خسروپور هم بخش سرگرمی مجله را تنظیم کرده بود.
چیستا واژه‌ای است در اوستا، از ریشه «چیت» به معنای اندیشیدن، ادراک کردن و دانستن از راه پژوهش و کاوش. چیستا در نزدیک به سی سال فعالیت خود کوشید با نشر مقاله‌های نویسندگان، پژوهندگان و مترجمان خردمند و استوار بر اندیشه‌های مدافع انسان زحمتکش، ریشه مشکلات و دشواری‌های جامعه ایران را بیابد و راه‌حل‌هایی مبتنی بر حفظ استقلال، رعایت عدالت اجتماعی، آزادی‌های اجتماعی و فردی و دوستی ملت‌های جهان، ارائه کند. در همین حال، چیستا با انتشار آثار ادبی و هنری مترقی ایران و جهان، کوشید تا انگیزه مردمان این سرزمین را برای پیشرفت و برقراری عدالت و آزادی، تواناتر و نیرومندتر کند و روح سلحشوری، انسان دوستی، دانشوری، هنرپروری، صلح‌دوستی و حفظ محیط‌زیست را در آنان زنده و پویا نگاه دارد و پرورش دهد.
به‌راستی باید گفت که در این 30 سال، کمتر نویسنده، مترجم و هنرمند متعهدی بوده است که مقاله‌ای، ترجمه‌ای یا آفریده هنری‌ای از او در چیستا چاپ نشده باشد. استاد شهریاری و هیئت تحریریه چیستا با مدارایی که مرز آن را تنها استقلال میهن، آزادی و عدالت اجتماع مشخص می‌کرد، آثار نویندگان، مترجمان و هنرمندان را پذیرفتند و منتشر کردند.
این کتاب به دو بخش تقسیم شده است: در بخش نخست، مولف با ارائه نمونه‌هایی از آثار نویسندگان، مترجمان و هنرمندانی که آثارشان در چیستا منتشر شده است، می‌کوشد تحلیلی از خط مشیء و جهت‌گیری مجله عرضه کند و در بخش دوم فهرست تمام آثاری که در چیستا در این 29 سال چاپ شده، ارائه شده است تا در اختیار پژوهندگان قرار گیرد. خوش‌بختانه بخش زیادی از مقاله‌های چیستا در وبگاه‌های اینترنتی منتشر شده است. امیدواریم هر چه زودتر همه شماره‌های چیستا در اختیار پژوهشگران و علاقه‌مندان میهن‌مان قرار گیرد.
چیستا فعالیت خود را در شرایط ویژه‌ای آغاز کرد: «میهن ما در سه سال گذشته با حوادث بسیار سهمگینی روبه‌رو بوده است: فروپاشی یک نظام سیاسی ریشه‌دار، استقرار جمهوری اسلامی ایران، محاصره اقتصادی نیروهای امپریالیستی، درگیری شدید با امپریالیسم آمریکا، جنگ با تجاوزکاران صدامی، ظهور و سقوط ملی‌گرایان و لیبرال‌ها و بسیاری حوادث تلخ و شیرین دیگر» (ملک‌پور ص1) پرویز ملک‌پور رو به مخاطبان خود، که در درجه اول زرتشتیان ایران بودند، می‌نویسد:« طبیعی است که امروز ایرانی زرتشتی انتظار داشته باشد که آزادی‌های فردی و اجتماعی او محفوظ باشد و دین و آداب و سنن او محترم شمرده شود. این حق طبیعی و قانونی اوست.» (ص2) اما او به فوریت یادآوری می‌کند: «در عین حال، هر ایرانی زرتشتی باید بداند و می‌داند که تامین این حق، بدون رهایی کشور از یوغ وابستگی، استثمار و استبداد میسر نیست. او در کنار دیگر هم‌میهنانش ناچار است برای پیروزی انقلابی جان‌فشانی کند که مبارزه با استعمار، استثمار و استبداد شعار آن بوده است.»
چیستا از همان آغاز راه، توسعه بورژوازیی را پس می‌زند و مسیر خلقی و دموکراتیک را در پیش می‌گیرد: «جامعه‌شناسان پیشرو در جهان امروز خوشبختی و آزادی انسانی را در نجات او از فقر، جهل و ترس می‌دانند و معتقدند بدون تامین این هر سه، آزادی مفهومی ندارد؛ ولو این که افراد آزاد باشند و به فرمانروایان خود دشنام دهند، علیه یا له هر دین و آیینی تبلیغ کنند، یا مثلا به هر وسیله‌ای که می‌خواهند خود را بکشند. آن آزادی واقعی است و اینها فریبی بیش نیستند.» (ص2)
علی‌اکبر جعفری در نخستین مقاله نخستین شماره درباره نام مجله می‌نویسد:«نام زیبایی است. اما اگر معنی‌اش را بدانیم، زیباتر خواهد شد به اندازه‌ای زیبا که بدان دل ببندیم و هوش بسپاریم نام روشنی است، ام اگر مفهومش را دریابیم، روشن‌تر خواهد شد، به اندازه‌ای روشن که آن را راهنما بسازیم و خود را به آن بسپاریم. در اوستا و سنسکریت ریشه واژه چیت به معنی اندیشیدن، دانستن، فهمیدن و خود و پیرامون را از راه پژوهش و کاوش دریافتن است و چیستا از این ریشه برآمده و معنی و مفهوم آن اندیشه، دریافتن، دانش و بینش است. به ویژه دانش درونی که از ژرف‌نگری به دست آید... آری چیستا نامی است زیبا، نامی است روشن و این نام بر ماهنامه‌ای می‌برازد که پنوروچیستاوار در راه دین بهی کمر را سخت ببندد و راه را روشن سازد و بنماید.» (صص 3-5)
بیشتر مقالات شماره نخست را مقالات ایران‌شناسی، زبان‌شناسی و زرتشتیشناسی تشکیل می‌دهد و از مقاله‌های سیاسی و اجتماعی اثری آن نیست. آغاز دهه پرتلاطم، بغرنج و دشوار60 است و مدیران مجله می‌خواهند در صورت تعطیلی احتمالی احزاب، سازمان‌ها و سندیکاها، به عنوان صدایی در جامعه باقی بمانند. این روش را که با تیزبینی انتخاب شده بود، مجله چیستا همیشه در عمر 30 ساله خود دنبال کرد و این یکی از مهم‌ترین دلایل ادامه کار نشریه در سه دهه دشوار فعالیتش بود.
از پشت جلد شماره 2، آشکار می‌شود که چیستا در چاپخانه رامین منتشر می‌شود. مدیر این چاپخانه آقای محمودخانی بود که استاد شهریاری همواره از جوان‌مردی و گذشت ایشان یاد می‌کرد. چیستا تا آخرین شماره در این چاپخانه به چاپ رسید. آدرس چاپخانه عبارت بود از : خیابان جمهوری اسلامی، کوچه نوبهار، شماره 20.
کتاب «چیستا: راوی سی سال تاریخ تحولات ایران» تالیف خسرو باقری در 384 صفحه از سوی پژواک فرزان منتشر شد.
شنبه ۲۰ خرداد ۱۴۰۲ - ۱۱:۱۱
نظر شما