به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک در پی انتشار مطالبی در فضای مجازی درباره چگونگی بهره‌برداری و کاربری‌یابی خانه تاریخی ملک (مکان پیشین کتابخانه و موزه ملی ملک) در بازار بین‌الحرمین تهران و تخصیص آن به دیزی‌سرا و غذاخوری، توضیحاتی را در اختیار قرار داد که در ادامه می‌خوانید:

«حاج حسین آقا ملک، بنیان‌گذار و واقف کتابخانه و موزه ملی ملک، خانه تاریخی ملک را در ششم آبان ۱۳۱۶ هجری خورشیدی با همه اسباب و اثاثیه، به همراه کتاب‌های کتابخانه و اشیای موزه بر آستان قدس رضوی وقف کرد.

این واقف بزرگوار ۸ سال بعد هنگامی که زمینی را در محوطه تاریخی باغ ملی تهران از شهرداری به ازای طلبی که داشت، گرفت، برآن شد ساختمانی نو برای کتابخانه و موزه بسازد تا به تعبیر خویش، کتابخانه و موزه‌اش را از «بازار» به «شهر» جابه‌جا کند زیرا باور داشته و تاکید کرده بود فضای فرهنگی و اجتماعی بازار دگرگون شده بود و دیگر چندان مناسب فضای کتابخانه و موزه نبود.

حاج حسین آقا برپایه اسناد تاریخی که موسسه کتابخانه و موزه ملی نگهداری می‌شود (به ویژه نامه‌ای که به پهلوی دوم در شکایت از وزارت امور خارجه به دلیل قلع‌وقمع مصالح ساختمانی برای ساخت بنای جدید کتابخانه و موزه در محوطه باغ ملی نوشته بود)، در همان دوران پهلوی دوم برآن شد کتابخانه و موزه را به این محوطه تاریخی جابه‌جا کند که به دلیل کارشکنی‌های وزارت امور خارجه در دوره پهلوی دوم ممکن نشد. این نیت در روزگار زندگی واقف انجام نپذیرفت و زمین متعلق به او تا پیروزی انقلاب اسلامی در اختیار وزارت امور خارجه ماند. زمین یادشده، پس از پیروزی انقلاب، با پیگیری‌های ناظر استصوابی موقوفات ملک (زنده‌یاد بانو عزت‌ملک ملک، دختر بزرگ حاج حسین آقا ملک) و مرحوم آیت‌الله واعظ طبسی تولیت فقید آستان قدس رضوی و دستور حضرت امام خمینی (ره) به موقوفات ملک بازگردانده شد.

آستان قدس رضوی از سال ۱۳۶۴ بنای ساختمان تازه کتابخانه و موزه ملی ملک را در همین زمان آغاز کرد. عملیات ساختمانی بنای جدید در سال ۱۳۷۵ خورشیدی پایان پذیرفت و پس از جابه‌جایی نسخه‌های خطی و کتاب‌ها و اشیای موزه‌ای از خانه تاریخی ملک در بازار بین‌الحرمین به ساختمان تازه در محوطه تاریخی باغ ملی، ساختمان تازه کتابخانه و موزه ملی ملک در سال ۱۳۷۶ هجری خورشیدی گشایش یافت. کتابخانه و موزه ملی ملک اکنون، نه در خانه تاریخی ملک در بازار بین‌الحرمین تهران، که بیست و پنج سال است در ساختمان نوبنیاد در فضاهایی استاندارد، روزآمد با امکانات مدرن در سه طبقه تالارهای کتابخانه و دو طبقه تالارهای موزه (دربرگیرنده 11 تالار آثار گوناگون موزه‌ای) به شهروندان به ویژه گردشگران و پژوهشگران خدمات فرهنگی می‌رساند. شایان ذکر است، کتابخانه ملک در بازار، حدود 400 متر وسعت داشت، درحالیکه پس از انقلاب اسلامی و در عمل به نیت واقف برای جابجایی کتب و اشیاء موزه، با مساعدت و پیگیری آستان قدس رضوی، بنایی شایسته به مساحت 11000 متر مربع احداث و بهره‌برداری شد.

پس از آن، خانه تاریخی ملک با این جابه‌جایی، دیگر بدون کاربری مانده بود، با پیگیری‌های ناظر استصوابی موقوفات ملک (زنده‌یاد بانو عزت‌ملک ملک، دختر بزرگ حاج حسین آقا ملک) و همراهی آستان قدس رضوی در همان سال در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد. درهای این خانه اما از همان سال ۱۳۷۶ تا سال ۱۳۹۷ به روی همگان بسته بود و هیچ‌گونه کاربری نداشت، از این‌رو شهروندان به ویژه دوستداران خانه‌های تاریخی امکان بازدید از این خانه زیبای تاریخی را نداشتند. 

حجت الاسلام والمسلمین رئیسی تولیت پیشین آستان قدس رضوی در بازدیدی که خرداد ۱۳۹۷ از خانه تاریخی ملک داشتند تاکید کردند با توجه به جابه‌جایی کتابخانه و موزه ملی ملک به ساختمان تازه در محوطه تاریخی باغ ملی و بی‌استفاده‌ماندن خانه تاریخی ملک، این بنای زیبا بازگشایی و با کاربری‌های فرهنگی- اجتماعی به شهروندان به ویژه رهگذران بازار و دوستداران فرهنگ و تاریخ خدمات برساند تا این نهاد فرهنگی- اجتماعی در بازار تهران بتواند، تکیه‌گاهی برای مردم و بازاریان باشد. به همین سبب خانه تاریخی ملک در چارچوب مقررات و ضوابط آستان قدس رضوی بدین‌ترتیب در مرحله بازگشایی و خدمات‌رسانی قرار گرفت.

خانه تاریخی ملک با اعتبار دریافتی از آستان قدس رضوی و پس از انجام مرمت‌های اضطراری و ضروری در همان سال ۱۳۹۷ بازگشایی شد. موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک با همراهی و نظارت آستان قدس رضوی و همچنین موافقت و همراهی ناظر استصوابی موقوفات ملک (نوه حاج حسین آقا ملک و فرزند بزرگ زنده‌یاد بانو عزت‌ملک ملک) برآن شد با ارائه کاربری‌های مرتبط با حوزه گردشگری (همچون کافه کتاب، که به شیوه‌ای نوین و مدرن، شهروندان را به مطالعه و خوانش و دوستداری کتاب برمی‌انگیزد) به بخش‌هایی از این خانه (یادآور می‌شویم و تاکید می‌کنیم «تنها به بخش‌هایی از خانه تاریخی ملک» و نه قسمت مربوط به کتابخانه که درحال مرمت و بازسازی است) زمینه تامین هزینه‌های نگهداری و مرمت، حفاظت و بازگشایی این خانه تاریخی را برای ارائه خدمات به شهروندان و گردشگران فراهم آورد. 

اینگونه کاربری‌های مرتبط با حوزه گردشگری (همچون رستوران سنتی، چایخانه، شربت‌خانه و کافه‌کتاب) پدیده‌ای رایج در جهان امروز در زمینه احیا و نگهداری بناها و خانه‌های تاریخی به شمار می‌آید که از یک دهه گذشته به درستی در شهرهای گوناگون ایران همچون یزد، اصفهان و شیراز با نظارت میراث فرهنگی، رواج یافته است. کاروانسرای شاه عباسی میبد و هتل عباسی اصفهان، هر دو با پیشینه‌ای بیش از پانصد سال، بهترین نمونه‌ها در ایران به شمار می‌آیند که در دو زمینه رستوران سنتی و اقامتگاهی توانسته‌اند در کنار احیا، باززنده‌سازی و حفاظت دو بنای مهم تاریخی، زمینه بهره‌مندی شهروندان و گردشگران را فراهم آورند.  

اکنون برخلاف پاره‌ای از فضاسازی‌های ناآگاهانه و غیر منصفانه، خانه تاریخی ملک، نه «دیزی‌سرا» نه «کبابخانه» شده است و نه به روی مردم مانند دو دهه پیش بسته است، بلکه این اثر تاریخی که سال‌ها فراموش شده بود و در معرض آسیب‌های جدی قرار داشت، با پیگیری‌های مردمی و نظر مساعد ناظر استصوابی موقوفات ملک و همراهی آستان قدس رضوی، امروزه پذیرای علاقه‌مندان به تاریخ و میراث این مرز و بوم است؛ به همین منظور بخشی مهم از خانه تاریخی ملک مانند حیاط قاجاری و حیاط معاصر، اتاق شخصی حاج حسین آقا ملک، آب‌انبار، تالارهای مینا و معرق، اتاق بالاخانه، اکنون در چارچوب فضاهایی برای بازدید به رایگان به شهروندان به ویژه گردشگران خدمات می‌رساند. همچنین نمایشگاه‌های گوناگون موزه‌ای برگرفته از تصویر نسخه‌های خطی و آثار موزه‌ای به مناسبت‌های گوناگون در بخش‌های نمایشگاهی این بنای تاریخی برای بهره‌مندی شهروندان به نمایش درمی‌آید. همچنین کلاس‌ها و دوره‌های گوناگون آموزش‌های هنری و فرهنگی در سه سال گذشته در این فضای تاریخی برای خدمات‌رسانی به هنرجویان و هنردوستان برگزار شده است و در آینده طرح‌های جدید فرهنگی و هنری، به ویژه توجه به کتاب و کتابخوانی در این مکان تاریخی به اجرا در می آید.

خانه تاریخی ملک در سه سال گذشته، به جز در زمان‌هایی چون نوروز که با استقبال گسترده و بی‌شمار شهروندان روبه‌رو بوده، روزانه میانگین میزبان نزدیک به ۳۰۰ نفر از گردشگران و رهگذرانی بوده است که به بازار بزرگ تهران می‌آیند و در پی یافتن نشانه‌هایی از فرهنگ و تاریخ دیرینه این سرزمین، مهمان خانه تاریخی ملک می‌شوند.

موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک از همه شهروندان به ویژه دوستداران تاریخ و فرهنگ دعوت می‌کند برای بهره‌مندی از این خدمات به خانه تاریخی ملک بیایند؛ نشانی: «تهران، خیابان 15 خرداد (بازار بزرگ)، پله‌های نوروزخان، بازار بین‌الحرمین».