به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست «نقد دانشگاهی از دیدگاه ملی و بین‌المللی» همزمان با بیست و هشتمین دوره هفته کتاب با حضور سیدعباس حسینی نیک، مدیرمسئول انجمن فرهنگی ناشران دانشگاهی، حمیدرضا شعیری، استاد دانشگاه تربیت مدرس و پژوهشگر و عبدالامیر نبوی، پژوهشگر در زمینه مطالعات تطبیقی پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و اجتماعی روز شنبه (24 آبان‌ماه) سال‌جاری در سرای اهل قلم برگزار شد.
 
حسینی نیک در ابتدای این مراسم با اشاره به اهمیت عضویت ایران به قانون کپی‌رایت گفت: اینکه ما هیچ‌گاه عضو قانون کپی‌رایت نبوده‌ایم مربوط به امروز و شرایط فعلی نشر نیست، ما پیش از انقلاب هم عضو کنوانسیون برن نبودیم. لازم به ذکر است ایالات متحده آمریکا هم از سال 1368 هجری شمسی به عضویت کنوانسیون برن درآمد و تا پیش از آن این کشور هم به قوانین کپی رایت پایبند نبوده است. ما نیازمند علم در دنیای بیرون هستیم و نمی‌توانیم در هر زمینه‌ای تولید علم داشته باشیم. البته که در بسیاری از امور هم صاحبنظر بودیم که باید از آن در مسیر درستی بهره گرفت. وی در ادامه با اشاره به اهمیت نشر دانشگاهی در یک کشور گفت: سوالات زیادی در باب نشر دانشگاهی وجود دارد که باید از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و همچنین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پرسیده شود. اینکه آیا تدبیری برای قانونمند شدن علم در داخل کشور دارند؟ برای مثال وقتی یک کتاب به زبان اصلی وارد فضای نشر کشور می شود فاقد حمایت‌های وارده است و به مثابه اموال عمومی در نظر گرفته می‌شود به همین دلیل است که از یک کتاب چندین ترجمه بیرون می‌آید. حال این پرسش مطرح است که چه نهادهایی وجود دارد که بر این امر نظارت داشته باشد.
 
وی افزود: از آنجایی که نظام علم در کشور ما قانونمند نیست، متاسفانه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم در این زمینه تدبیری ندیده است. یکی دیگر از معضلات نشر دانشگاهی ما این است که موسسات انتشاراتی توانایی ترجمه همه علوم در هر زمینه‌ای را ندارند و از سوی دیگر سازمانی هم تشکیل نشده است که بخواهد در زمینه ترجمه علم گام اساسی بردارد. به اعتقاد من مهم‌ترین چالش در حوزه نشر دانشگاهی با فضای بین‌الملل عدم نظم و سازمان‌دهی شدن علوم است.
 
کتاب راهی برای افزایش ارتقا استادان
در ادامه شعیری گفت: نشر دانشگاهی جایگاه مرجع را برای یک جامعه بازی می‌کند. در گذشته کتب دانشگاهی چند وظیفه مهم داشتند یکی آنکه منابعی برای دانشجویان بودند اما امروزه علاوه بر این امر نقش‌هایی را ایفا می‌کند که به ضرر این نشر است. در واقع کتاب‌ها در حوزه‌های دانشگاهی باعث شده‌اند راهی برای امتیازدهی اساتید ایجاد شود. امروزه ما فعالیت علمی در آثار دانشگاهی را به ندرت می‌بینیم. در واقع هنوز نشر دانشگاهی در جایگاه واقعی خود قرار نگرفته است. وقتی صحبت از نشر دانشگاهی در کشورهای پیشرو می‌شود اعتماد صد در صدی مردم همراه آنان است در حالی که چنین روندی در کشور ما وجود ندارد. وی ادامه داد: مخاطب‌شناسی هم یکی از بحث‌های مهم نشر دانشگاهی است. مورد دیگر مربوط به بحث پخش است گفتنی‌ است اگر تنها کتاب در فضای یک دانشگاه خاص منتشر شود بزرگترین ماهیت خود که ترویج و تبادل علم است را از دست داده است. ناشران دانشگاهی باید با یکدیگر و با دیگر ناشران عمومی در تعامل باشند تا بتوانند مردم را با علوم آشنا کنند.
 
به گفته این پژوهشگر؛ نشر دانشگاهی نتوانسته است جایگاه ویژه‌ای میان مخاطبان پیدا کند و هنوز از این نشر استقبال چندانی نمی‌شود که باید این امر ریشه‌یابی شود. مشکل دیگر وجود قوانین دست و پا گیر است برای مثال رساله‌های بسیار خوبی در طول سال از سوی دانشجویان تولید می‌شود. دانشگاه‌ها‌ باید روالی داشته باشند تا بتوانند این رساله‌ها در ظرف مدت زمان کوتاهی به کتاب تبدیل کنند اگر رساله‌ای قابل تبدیل شدن به علم را ندارد در ابتدای کار باید توقیف شود؛ در واقع رساله‌ها باید مقصدی چون کتاب را در پیش بگیرند نه آنکه در نهایت در کتابخانه‌ها خاک بخورند.
 
شعیری گفت: پخش نمایشگاهی و جشنواره‌ای هم یکی از مؤلفه‌هایی است که باید در بحث کتاب‌های دانشگاهی به آن پرداخت. همچنین اگر کتابی به حل موضوع یا مسأله‌ای نپردازد اصلا نباید منتشر شود؛ چراکه مسأله‌محور بودن هم یکی از مؤلفه‌های مهم در انتشار یک کتاب دانشگاهی است.
 
 زد و بند با ناشران یک معضل اساسی
در ادامه این نشست نبوی گفت: در یک سال اخیر افت و خیز در عرصه کتاب‌های دانشگاهی زیاد بوده است و اعمال زیادی بر آن تاثیر گذاشته‌اند اغلب ناشران دانشگاهی شناخت خوبی از بازار کتاب خودشان ندارند و نمی‌توانند آثار باکیفیت را به دست دانشگاهیان برسانند یکی از عوامل ضربه‌زننده به نشر دانشگاهی زد و بند ناشران را مدرسان است که در نهایت به ارتقای آنان منجر می‌شود.
 
وی افزود: معضل دیگر در نشر دانشگاهی جمعیت دانشجویی است این جمعیت با گذر زمان رو به کاهش است و همین بر میزان فروش تاثیر دارد. جدی‌گرفتن کتابخانه‌های آنلاین با حفظ امنیت سیستم تلاشی برای موفقیت این نشر است همچنین جدی گرفتن معافیت‌های مالیاتی و خدمات اجاره کتاب می‌تواند تاثیر مثبتی بر کتاب‌های دانشگاهی بگذارد. تشویق خیرین می‌تواند عامل مثبت دیگری برای تاسیس کتابخانه‌ها باشد. در نهایت سرمایه‌گذاری بر فناوری‌های جدید هم می‌تواند منجر به افزایش کتاب‌های تعاملی میان نشر دانشگاهی با نشر عمومی باشد.