خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): تاثیر کتابداران بر مراجعه و استفاده از کتابخانه‌ها را نمی‌توان نادیده گرفت. آن‌ها هستند که از کتابخانه محیط گرم و صمیمی برای مراجعه‌کنندگان می‌سازند. این در حالی است که در کشور ما کتابداران با مشکلات متعددی مواجه هستند؛ برخی نسبت به آزمون‌های استخدامی شکایت خود را ابراز می‌کنند و گروهی از پایین بودن سطح حقوق کتابدارن ناراضی هستند. شرایط کار برای آن‌ها به‌صورتی است که از سوی مسئولان درخواست قرار گرفتن این شغل در زمره مشاغل سخت، اعلام شده است. به همین دلیل، گفت‌وگویی داشتیم با مهسا پورحقانی، عضو هیئت مدیره انجمن علمی کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران و دبیر کمیته مطالعات صنفی انجمن علمی کتابداران که در ادامه می‌خوانید.
 
وضعیت استخدام کتابدارن در چه شرایطی است؟ آیا همه می‌توانند به‌صورت رسمی استخدام شوند؟
نحوه استخدام کتابداران در سازمان‌های مختلف فرق دارد؛ مثلا اکثر کتابداران نهاد کتابخانه‌های عمومی از طریق آزمون استخدامی و طی روند مصاحبه و تحقیقات استخدام می‌شوند. آخرین آزمون استخدامی هم فکر می‌کنم سال 94 برگزارشد. در مورد استخدام کتابداران در کتابخانه‌های شهرداری، ضوابط استخدام در شهرداری‌ها حکم‌فرماست. در کتابخانه‌های تخصصی دولتی، استخدام بیشتر از طریق آزمون استخدامی انجام می‌شود و مراکز خصوصی و استخدام در کتابخانه ملی هم که سازوکار مخصوص خود را دارند.

قرارداد کتابداران نهاد کتابخانه‌های عمومی پیمانی است. افرادی هم که با آزمون استخدام نشده باشند، قراردادی هستند که امکان تبدیل وضعیت دارند. امکان تبدیل وضعیت از پیمانی به رسمی برای همه وجود دارد. نیروها با سابقه بالا هم رسمی شده‌اند. از آنجایی که بیشترین تعداد کتابداران در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور مشغول به‌کار هستند، از کتابداران نهاد اطلاعات بیشتری در دسترس است.
 
کتابدارن از نظر بیمه و مزایای شغلی در چه شرایطی قرار گرفته‌اند؟ آیا چنین مواردی به آن‌ها تعلق می‌گیرد؟
براساس طرح طبقه‌بندی و ارزشیابی مشاغل مستخدمین دستگاه‌های اجرایی، کتابدار در رسته اصلی آموزشی و فرهنگی و در رسته فرعی امور فرهنگی قرار دارد. بیمه و مزایای اکثر کتابداران تا حدودی شبیه کارگران است؛ البته ازآنجایی‌که نهادکتابخانه‌های عمومی کشور یک نهاد عمومی و غیردولتی است، نمی‌دانم که کتابداران نهاد هم در این رسته قرار می‌گیرند یا نه. ولی مسأله اصلی این است که در این رسته‌ها با نگاه تخصصی به کتابدار توجه نشده است. حتی تعریف شغل کتابداری با کارکرد به‌روز این شغل هم‌خوانی ندارد. در این راستا، کمیته مطالعات صنفی انجمن علمی کتابداری و اطلاع‌رسانی، مطالعات گسترده‌ای انجام داده و رایزنی‌های زیادی با سازمان امور استخدامی کشور انجام داده است تا شرح شغل و شرایط احراز کتابداری را به‌روز کند. در گام بعدی کمیته مطالعات صنفی، لیستی از مشاغلی را که کتابداران با توجه به توانایی‌ها و آموزه‌های دانشگاهی می‌توانند بر عهده بگیرند و در شرایط احراز، کتابداران در آن‌ دیده نشده‌اند، به سازمان امور استخدامی ارائه کرده است. گام بعدی کمیته مطالعات صنفی انجمن علمی کتابداران، ارائه لیست مشاغل جدیدی است که با توجه به ماهیت اطلاعات و دانش در عصر جدید، کتابداران قادر به انجام آن‌ها هستند و کلا در لیست مشاغل نیامده‌اند. تمام تلاش کمیته مطالعات صنفی ارتقای اجتماعی کتابداران با توجه به اهمیت آن‌ها در عصر اطلاعات و دانش است.
 
با توجه به نیاز مخاطبان برای دسترس‌پذیربودن کتابخانه در ساعات روز، آیا ساعات کاری کتابداران در حد استاندارد است؟ آیا در صورت نیاز مخاطبان به کتابخانه برای مثال ماه‌های پیش از کنکور و فصل‌های امتحانات، به استاندارد بودن ساعات کاری کتابداران توجه شده است؟
ساعت فعالیت کتابخانه‌های عمومی معمولا در نیمه اول سال از ساعت هشت صبح الی 20 و در نیمه دوم از ساعت 7:30 الی 18:30 است. این ساعت کاری به نظر استاندارد است. برای افزایش ساعت کاری کتابخانه‌ها بنا به درخواست مراجعان، شرایطی ازجمله درخواست کتبی اعضا، وجود نیروی مرد، وجود منابع مالی برای پرداخت اضافه‌کار و همچنین شرایط محیطی کتابخانه لحاظ شده است. اگر شرایط ذکر شده مهیا باشد با افزایش ساعت کار کتابخانه موافقت می‌شود. در شرایط فعلی کتابخانه شبانه‌روزی وجود ندارد؛ البته آنطور که در تحقیقات شفاهی مشخص شده است هدف مراجعه‌کنندگان به کتابخانه بعد از ساعات کاری، استفاده از سالن مطالعه است و نه استفاده از منابع کتابخانه.
 
شرایط محیط و وجود استانداردهای لازم چه تاثیری بر سلامت کتابداران می‌گذارد؟
نباید شرایط محیط را فقط برای کتابداران دید؛ بلکه تاثیر شرایط محیطی روی کلیه کارمندان و شاغلان مطرح است. این افراد ساعات زیادی را در روز می‌نشینند، بنابراین برای حفظ سلامت روان و جسم خود نیاز دارند که در یک محیط خوب با امکانات رفاهی و تجهیزات مناسب باشند. میز و صندلی استاندارد به حفظ ارگونومی بدن کمک می‌کند و امکان بروز دردهای مزمن گردن، کمر و کتف را به حداقل می‌رساند. روشنایی محیط به‌ویژه مخزن کتاب و استفاده از لامپ‌های با کیفیت (LED) در سلامت چشم و پوست، وجود سیستم تهویه مناسب در محل‌های پرتردد کتابخانه مثل بخش امانت و مخزن و سالن‌های مطالعه در سلامت دستگاه تنفسی و وجود فضای دلباز به حفظ روحیه کتابداران کمک می‌کند. کتابخانه‌ها به خاطر مسائل سخت‌افزاری و وجود قفسه‌های متعدد کتاب، اغلب محدودیت جابه‌جایی دارند.