به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست «بررسی نوآوری‌های ابوالحسن نجفی در عروض فارسی» سه‌شنبه 20 بهمن‌ماه با حضور دکتر ضیاء موحد، دکتر سیروس شمیسا، دکتر امید طبیب‌زاده، علی‌اصغر محمدخانی و جمعی از زبان‌شناسان، صاحب‌نظران و علاقه‌مندان ادبیات، در مرکز فرهنگی شهرکتاب برگزار شد.

 محمدخانی که مسئولیت اجرای این نشست را بر عهده داشت در ابتدای این برنامه اظهار کرد: ابوالحسن نجفی برای همه دوستانی که در حوزه ادبیات فعالیت می‌کنند بسیار آشناست و نیازی نیست درباره شخصیت و فعالیت‌هایش حرف بزنم. 

وی ادامه داد: چند روز قبل از فوت استاد نجفی، همراه با دوستان برای عیادت وی به بیمارستان مهر رفتیم، وقتی حالش را جویا شدیم، بی‌تابی می‌کرد و نگران چاپ کتابش بود. این نشان‌دهنده این است که انسان‌های بزرگ تا آخرین لحظات عمرشان نیز نگران فرهنگ و ادب کشورشان هستند.

 نجفی مهم‌ترین فعالیتش را کار در حوزه عروض می‌دانست

در ادامه مراسم، ضیاء موحد در توضیح شخصیت ابوالحسن نجفی گفت: افراد زیادی شایستگی بیشتری نسبت به من داشتند تا در این مراسم درباره نجفی صحبت کنند، اما فکر می‌کنم به دلیل دوستی 40 ساله با این مرد بزرگ، می‌توانم نکاتی را درباره او بگویم.

وی افزود: از کودکی در مجامع ادبی شرکت می‌کردم به همین دلیل وزن را به صورت شنیداری می‌شناختم. برای همین، برخلاف نجفی، علاقه‌ای به آموزش بیشتر در این حوزه نداشتم اما تحقیقات علمی و مهم نجفی باعث شده بود که در تمامی جلسات و نشست‌های وی شرکت کنم.

این استاد فلسفه و منطق با اشاره به فعالیت‌های نجفی اظهار کرد: بعد از چاپ مقاله «اختیارات شاعری» در مجله «جُنگ اصفهان» که در سال 1352 منتشر شد، هر کجا اسمی از عروض و وزن شعر فارسی می‌آید، بدون شک از نجفی هم حرفی زده می‌شود؛ چراکه عروض و نجفی از هم جدا ناپذیرند. البته این تنها نظر کارشناسان نیست بلکه خود نجفی نیز مهم‌ترین فعالیتش را کار در حوزه عروض می‌دانست.

وی ادامه داد: یک محقق معمولاً مسیر مشخصی را دنبال می‌کند اما نظریه‌پرداز به فکر پرداختن و کسب اطلاعات در حوزه مشخصی نیست، بلکه می‌خواهد تحولی در حوزه‌ای ایجاد کند. کاری که نیما با شعر و نیوتون با فیزیک انجام دادند از‌این‌گونه فعالیت‌هاست. باتوجه به توضیحات داده‌شده می‌توان گفت که ابوالحسن نجفی یک نظریه‌پرداز بزرگ در حوزه ادبیات بوده و هست.

موحد در بخش پایانی صحبت‌هایش گفت: کوته‌فکری فرهنگی است که عده‌ای معتقدند، نجفی عمر خودش را صرف عروض و وزن کرده و کاری برای ادبیات انجام نداده است؛ چراکه نجفی فردی است که عمرش را صرف ادبیات و عروض کرده است و این دو موضوع را نباید تفکیک کرد.

مهم‌ترین فعالیت نجفی نوشتن مقاله «اختیارات شاعری» بود 

سیروس شمیسا که سخنران بعدی این نشست بود، با اشاره به مهم‌ترین فعالیت‌های نجفی اظهار کرد: ابوالحسن نجفی در طول عمرش کارهای بسیار ارزشمندی در حوزه ادبیات انجام داده است اما مهم‌ترین فعالیت او نوشتن مقاله «اختیارات شاعری» در سال 52 بود؛ چراکه به موضوع بسیار مهمی در این مقاله پرداخته است.

وی ادامه داد: نجفی شاگرد خانلری بود، اما این دو تفاوت‌های فراوانی با یکدیگر داشتند. خانلری در محدوده وسیعی فعالیت می‌کرد اما نجفی سال‌های سال در بخش عروض و وزن‌های شعر فارسی متمرکز شده‌بود و فقط به این حوزه می‌پرداخت.

این استاد ادبیات در توضیح شیوه کار نجفی گفت: نجفی با همه فرق داشت، چراکه یک زبان‌شناس حرفه‌ای با ذهن و متدهای علمی بود. وی به قدرت شنوایی، لهجه و گویش اعتمادی نداشت و همیشه مانند افرادی که تازه وارد ادبیات و شعر شده‌اند شعرها را روی کاغذ می‌نوشت و سپس وزن کار را مشخص می‌کرد. این بهترین نشان از دقیق بودن وی دارد.

وی افزود: نجفی برخلاف بسیاری، همیشه برای همه وقت داشت و ساعت‌ها و با حوصله به سؤالات دانشجویان و شاعران جوان پاسخ می‌داد. افراد زیادی مانند خانلری و مسعود فرزاد در حوزه عروض فعالیت داشتند، اما نجفی کار اصلی را انجام داد؛ او کار را تمام کرد.

شمیسا با اشاره به مقاله «اختیارات شاعری» اظهار کرد: در مورد مقاله اختیارات شاعری ساعت‌ها می‌توان حرف زد. می‌توان این‌طور بیان کرد که اصل عروض جدید همان حرف‌های نجفی در این مقاله است اما بخش‌هایی از این مقاله نیاز به اصلاحاتی دارد.

وی ادامه داد: هنوز هم فضا برای فعالیت در حوزه عروض بسیار زیاد است و بخش‌های دست‌نخورده زیادی وجود دارد اما باید به این نکته تاکید کرد که نجفی بخش عمده فعالیت‌ها را انجام داده است.

این نویسنده کشورمان در بخش پایانی صحبت‌هایش گفت: آیندگان قدر نجفی را بیشتر درک خواهند کرد، چراکه ما هنوز متوجه عمق فعالیت‌های بزرگ او نشده‌ایم.

 «دایره عروضی نجفی» مشکل طبقه‌بندی و ترتیب وزن را حل کرد

طبیب‌زاده که آخرین سخنران این نشست بود، اظهار کرد: نجفی شخصیت ادبی جالبی داشت. او همیشه درگیر سؤال بود و سعی می‌کرد به مسائلش پاسخ دهد. این حس مسئولیت تا آخرین لحظات عمر با نجفی همراه بود و او در روزهای پایانی عمر نیز، دغدغه ادبی داشت.

وی با اشاره به مقاله اختیارات شاعری ادامه داد: اختیار شاعری یعنی اینکه شاعر یک وزن را به دو گونه متفاوت بیان کند. در حوزه تغییر تصورات اشتباه از عروض شعر فارسی، کارهای زیادی انجام‌شده است اما باید گفت که خانلری با فعالیت‌های خود بر یک تابوت چند صد‌ساله ترک وارد و نجفی آن را با خاک یکسان کرد.

این زبانشاس در توضیح مهم‌ترین فعالیت‌های نجفی گفت: «دایره عروضی نجفی» مشکل طبقه‌بندی و ترتیب وزن را حل کرد و این یکی از بزرگ‌ترین اقدامات نجفی بود. وی تا پنج ماه آخر عمرش روی این موضوع فعالیت می‌کرد.

 طبیب‌زاده در پایان اظهار کرد: تصور من این است که نجفی مانند ابوعلی سینا، حافظ و سعدی زنده است، چراکه این انسان‌های بزرگ تا زمانی که زبان فارسی زنده است نمی‌میرند و با آثارشان در میان جامعه هستند.

ابوالحسن نجفی، زبان‌شناس، نویسنده، مترجم و محقق بزرگ ادبیات فارسی، دوم بهمن‌ماه 1394 در تهران درگذشت. خدمات او در اثر ارزشمند «غلط ننویسیم» و پژوهش‌های او در زمینه طبقه‌بندی و تشریح عروض فارسی، نامش را در زمره بزرگان ادبیات معاصر ماندگار کرده‌است.