احسان عباسلو، مدیر خانه ترجمه در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره ترجمه معکوس اظهار کرد: تعریف ترجمه معکوس در ایران به دلیل تاکید بر ترجمه از زبان فارسی، با تعریف علمی آن متفاوت است؛ به عبارتی دیگر در بحث تخصصی، ترجمه شیوه‌ای از چک کردن صحیح ترجمه تعریف علمی ترجمه معکوس است و ارتباطی با تعریف مصطلح آن در ایران ندارد.
وی با اشاره به فرایند ترجمه معکوس افزود: به‌عنوان مثال اثری که از فارسی به انگلیسی ترجمه شده، مجدد از انگلیسی به فارسی ترجمه می‌شود، این‌کار در حقیقت برای این صورت می‌گیرد تا درستی متن ترجمه شده بررسی شود.
عباسلو ادامه داد: آنچه از مفهوم ترجمه معکوس مصطلح شده، تعریفی است برای تمایز قایل شدن بین ترجمه از فارسی به ترجمه به فارسی و به‌طور معمول برای ترجمه از فارسی این اصلاح بیشتر استفاده می‌شود. برای تمایز بیشتر، بهتر است فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی یک واژه ارایه کند.
کار چندانی برای ترجمه آثارمان به زبان‌های دیگر انجام نداده‌ایم
مدیر خانه ترجمه موسسه خانه کتاب گفت: در حوزه ترجمه معکوس به تناسب آثار مطرحی که تالیف شده کار چندان بزرگی در کشور صورت نگرفته است؛ به عبارت دیگر این تناسب با اهمیت است؛ چراکه در یک نگاه کلی به مجموعه آثار ترجمه شده شاهدیم افزون بر هزاران اثر از فارسی به زبان‌های مختلف ترجمه شده است اما با یک تناسب بین آثار تالیفی ما و آثار ترجمه شده در کشورهای دیگر متوجه می‌شویم که سهم ما در این بازار ناچیز است. کار چندانی برای ترجمه آثارمان از فارسی به زبان‌های دیگر انجام نداده‌ایم و این در حالی است که یک اثر در دنیا به چندین زبان ترجمه می‌شود اما آثار ایرانی در نهایت به تعداد انگشتان یک دست به زبان‌های مختلف ترجمه شده است.
عباسلو اظهار کرد: وقتی خبر ترجمه یک اثر به 50 زبان دنیا منتشر می‌شود، براساس همان تناسبی که مطرح شد متوجه می‌شویم که در عرصه ترجمه معکوس کار قابل ملاحظه‌ای صورت نگرفته است.
آثار شاخص و برگزیده ما ترجمه نمی‌شوند
وی در ادامه به یک تناسب دیگر اشاره کرد: بین آثاری که در جشنواره‌های مختلف داخلی موفق به دریافت جایزه می‌شوند و تعداد ترجمه‌هایی که از آن صورت می‌گیرد، در بسیاری موارد تناسب متاسفانه صفر است و به‌عبارتی دیگر هیچ ترجمه‌ای از آثار شاخص ما مانند آثار برگزیده در جشنواره کتاب سال جمهوری اسلامی است، صورت نگرفته است.
مدیر خانه ترجمه افزود: در حال حاضر نمی‌توان هیچ جایگاه مطلوبی برای ترجمه معکوس یا به عبارتی دیگر ترجمه آثار فارسی به زبان‌های دیگر متصور شد.
نبود آثار ایرانی قابل توجه در علوم پایه و کاربردی برای ترجمه
عباسلو درباره درخواست‌های بینالمللی برای ترجمه آثر فارسی نیز گفت: مذاکراتی در بیست و هفتمین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران با ناشری از کشور ایتالیا صورت گرفت اما این مذاکرات در بیشتر موارد برای ترجمه آثار حوزه علوم انسانی و ادبیات داستانی بود. علت اصلی این تمایل نیز شاید نبود اثر قابل توجه در حوزه علوم پایه و کاربردی است. درخواست برای ترجمه آثار ادبیات داستانی نیز بیشتر به آثار ادبیات مدرن و رمان‌های بلند مربوط می‌شود.
وی با بیان این مطلب که تقاضا برای ترجمه آثار ایرانی در حوزه علوم پایه در حد صفر است، اظهار کرد: علت اصلی برای عدم تقاضای ترجمه آثار فارسی در حوزه علوم پایه، پیشرفت‌های سریع غرب در این حوزه‌ها بوده است، به‌عبارتی دیگر نمی‌توانیم ادعا کنیم که به‌عنوان مثال در حوزه شیمی در دنیا حرف نخست را می‌زنیم.
مدیر خانه ترجمه ادامه داد: حتی در حوزه علوم انسانی به دلیل مخاطب محدود، ترجمه آثار به عقیده برخی یک ریسک است. مجموعه عوامل مطرح شده موجب شده تا ترجمه معکوس در یک عرصه کوچک صورت بگیرد اما به‌نظر می‌رسد در همین عرصه کوچک نیز بتوانیم با برنامه پیش برویم تا بازخورد بزرگی به‌دست آوریم. برنامه‌ریزی به معنای توجه به ذائقه مخاطبان است و این در حالی است که توجه ما در ترجمه بیشتر متمرکز بر یک مجموعه آثار خاص است.
ذائقه‌سنجی و ذائقه‌سازی در حرکت رو به جلو ترجمه
عباسلو افزود: زمانی‌که بی‌توجه به ذائقه مخاطب به ترجمه آثار می‌پردازیم، امکان ایجاد یک ذهنیت منفی در ذهن آنها وجود دارد و این بی‌توجهی با از بین رفتن سرمایه و تلاش و ایجاد یک ذهنیت منفی دوسویه است. ذهنیت بد در ادامه بر دیدگاه مخاطب در ترجمه سایر آثار نیز موثر است. ترجمه معکوس با ذائقه‌سنجی و ذائقه‌سازی، حرکتی رو به جلو خواهد داشت؛ البته ذائقه‌سنجی مقدم بر ذائقه‌سازی است.
وی درباره مخاطبان آثار ترجمه شده از فارسی به زبان‌های دیگر اظهار کرد: کشورهای آسیای میانه بیشترین مخاطبان ما را تشکیل می‌دهند. کشورهای اسلامی و همسایه می‌توانند نقاط هدف ما باشند. درباره کشورهای اروپایی نیز باید به دانشگاه‌هایی که زبان فارسی را به‌عنوان کرسی دانشگاهی ارایه داده‌اند، توجه کنیم.
لزوم سیاست حمایتی برای ترجمه آثار علمی
مدیر خانه ترجمه، درباره ظرفیت ترجمه تجارب برندگان جشنواره‌های علمی مانند خوارزمی اظهار کرد: درباره ترجمه این آثار باید دقت داشت که این آثار تا چه حد بازخورد و فایده بیرونی داشته‌اند. یکی از پارامتر‌های برگزیده شدن آثار در جشنواره‌های داخلی به ویژه خوارزمی، تامین نیاز‌های داخلی کشور است. یک تفکیک بین طرح‌هایی که در سطح بینالمللی و داخلی ارایه می‌شوند، می‌تواند زمینه را برای ترجمه آثار فراهم کند. سیاست حمایتی با تخصیص یارانه، می‌تواند بر ترجمه معکوس اثر مثبت داشته باشد. اگر در حوزه علوم پایه و کاربردی حرفی برای گفتن داریم برای ترجمه این آثار می‌تواند حمایتی صورت گیرد.
عباسلو در پایان اظهار کرد: فعالان حوزه علوم پایه اگر طرح بینالمللی دارند، می‌توانند برای رایزنی به ما مراجعه کنند. شاید بتوانیم هسته‌ای را تشکیل دهیم تا دولت را وادار به تشکیل یک سازوکار مناسب کند و ما نیز در نقش یک اهرم فشار کمک کنیم. دولت حرف کارشناسی را به سیاست تبدیل می‌کند و ما هم به‌عنوان کارشناسان امر وارد می‌شویم.
جمعه ۲۳ خرداد ۱۳۹۳ - ۰۹:۱۲
نظر شما