به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کارگاه تخصصی «آشنایی با نجوم و صور فلکی» عصر امروز (11 خردادماه) با سخنرانی دکتر امیرمحمد گمینی، مدرس دانشگاه تهران و هادی بابایی، محقق حوزه نجوم، در موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک برگزار شد. 

سفر به کهکشان‌ها از «مجستی» تا «صور‌الکواکب»
گمینی،‌ در این کارگاه آموزشی، در تشریح تاثیر کتاب «مجستی» بر تالیف کتاب «صور‌ الکواکب» گفت:‌ کتاب «مجستی» قرن دوم هجری،‌ به قلم بطلمیوس در اسکندریه نوشته شده است. کتاب بطلمیوس،‌ فهرستی از همه ستاره‌های ثابت قابل رویت یعنی شامل موقعیت و درخشندگی ستاره‌ها و همچنین خواص طالع‌بینی آن‌ها است. این اثر، پیشرفته‌ترین کتاب در حوزه نجوم است که هنوز نیز از سوی دانشمندان مورد استفاده قرار می‌گیرد و در قرن سوم به عربی نیز ترجمه شده است.

وی افزود: این اثر با صور فلکی «دب‌ اصغر» شروع و موقعیت تک تک ستاره‌ها در آن مشخص شده است؛ منظور از موقعیت ستاره‌ها مختصات طول و عرضی‌ آن‌ها است، ولی این کتاب از تصویر خالی و فقط شامل جدول است. 

مدرس دانشگاه تهران، کتاب بطلمیوس را تنها منبع قابل ارجاع برای مسلمانان ندانست و اظهار کرد:‌ کتاب «نجوم عرب پیش از اسلام» منبع دیگر در دسترس مسلمانان بود که وجود این کتاب نشان از دانش عرب‌ها نسبت به علوم بوده است، هر چند عرب جاهلی، دانش برجسته‌ای در مقایسه با سایر ملل و کشور‌های منطقه نداشته است. صور فلکی پرنور و «دب اصغر» که از نگاه اعراب شکل تابوت بود از اهمیت بیشتری برخوردار بوده است.

وی ادامه داد: عبدالرحمان صوفی، کتاب «صور‌الکواکب» را در قرن چهارم هجری قمری، یعنی یک قرن بعد از «مجستی» نوشته شده است. 

«صور‌ الکواکب» معرف تک تک ستاره‌های آسمان است
گمینی با بیان این‌که «صور‌ الکواکب» شامل معرفی تک تک ستارگان درخشان و موقعیت آن‌ها است، گفت: وجه تمایز این اثر با سایر کتاب‌های حوزه نجوم، تصحیح مختصات کتاب «مجستی» است. اما باید توجه داشت که عبدالرحمان صوفی،‌ بعد از تصحیح، موقعیت‌های جدید را مشخص نکرده و فقط به درخشندگی صور فلکی توجه داشته است.

مدرس دانشگاه تهران‌ تصریح کرد: از دیگر کشفیاتی که صوفی در اثرش منعکس کرده،‌ سحاب‌‌های جدید مانند «آندومدا» است که به جدول ستارگان اضافه شد. صوفی، نخستین دانشمندی است که به این ابر که بواسطه یک دریانورد انگلیسی از وجود آن باخبر شده بود، اشاره کرده است. 

ترجمه فارسی «صور‌الکواکب» گامی بلند در علم نجوم ایران 
وی ادامه داد:‌ خواجه نصیر‌الدین طوسی،‌ کتاب «صور‌الکواکب» را به فارسی ترجمه کرده است. ترجمه این اثر در زمان این دانشمند،‌ نشان از علاقه‌مندی مردم به علم نجوم دارد.

وی در پایان درباره تاثیرگذاری کتاب عبدالرحمان صوفی بر دانش نجوم گفت:‌ با آغاز نهضت ترجمه در قرون 7 و 8 هجری قمری، آثار بسیاری از زبان عربی به لاتین ترجمه شد. کتاب «صور‌الکواکب» عبدالرحمان صوفی،‌ هیچگاه به‌طور کامل ترجمه نشده است، اما منبع اصلی بسیاری از آثار تالیفی حوزه نجوم است حتی بسیاری از اطلس‌های غربی نیز شامل اطلاعات عربی این کتاب است.

در پایان این کارگاه،‌ هادی بابایی،‌ کارشناس نجوم، با نمایش تصاویری از کهکشان، درباره زمان تشکیل زمین و سیاره‌ها به ایراد سخنرانی پرداخت.