به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در اراک، مرتضی لطیفی در نشست تخصصی علمی شرح «مثنوی معنوی مولوی» با رویکرد میانرشتهای و با نگاهی به مطالعات اخلاق، عرفان، عرفان تطبیقی، روانشناسی و دیگر حوزهها، که در فرهنگسرای سیدالشهدا (ع) اراک برگزار شد، بیان کرد: در اندیشه مولوی، مفهوم «ادب» صرفاً به ظواهر اجتماعی محدود نیست، بلکه ریشه در ساحت معنوی انسان دارد.
وی اظهار کرد: مولوی در داستان پادشاه و کنیزک، پس از ترسیم غرور و ناتوانی طبیبان مدعی در درمان، به گستاخی آنان و نداشتن «ادب بندگی» اشاره میکند و سپس به نمونههایی از قوم موسی و عیسی (ع) نیز میپردازد که پس از دریافت مائده آسمانی، به دلیل بیتوکلی، حرصورزی و لغزش، در برابر خداوند بیادبانه رفتار کردند. شیطان نیز به همین سبب، با جرأت و غرور، از فرمان خدا سرپیچید و از سجده بر آدم سر باز زد.
وی با اشاره به بیت «بد ز گستاخی کسوف آفتاب / شد عزازیلی ز جرات ردّ باب» تأکید کرد: بهگمان من، مولوی در این بیت قصد تحلیل علمی ندارد. برخلاف تفاسیر ظاهری برخی مفسران چون نیکلسون، انقروی و حکیم سبزواری، که کریم زمانی نیز در شرح خود به آنها پرداخته، منظور مولوی این نیست که گستاخی شیطان سبب خورشیدگرفتگی شد!
لطیفی ادامه داد: چنین تفسیرهای لفظگرایانه با جابهجایی واژگان، نمیتواند انسان متفکر امروز را قانع کند. بنابراین باید با نگاهی هرمنوتیکی، تأویلی و باطنی به این مفاهیم پرداخت، چراکه هدف مولانا، همانند دیگر عارفان، معرفتبخشی از طریق معانی درونی و باطنی است.
وی تصریح کرد: پیام مولوی این است که وقتی «ایگو» یا خودِ متورم انسان، یعنی نفس یا شیطان درون، فرصت بروز و مانور مییابد، آفتاب هدایت، آگاهی و حقیقت در وجود او تیره و تار میشود. بنابراین، باید شیطان درونی را شناخت و مهار کرد، چراکه در غیر اینصورت، انسان را به انحراف خواهد کشاند و زندگیاش را به تباهی خواهد برد.
لطیفی افزود: مولوی در بیت ۸۸ و ابیات پس از آن، مفهوم بیادبی را از ساحت فردی فراتر برده و در روابط اجتماعی نیز بسط داده است. برای مثال در بیت: «ابر برناید پی منع زکات / وز زنا افتد وبا اندر جهات». مولوی باز هم قصد ارائه تحلیلی علمی یا علتومعلولی ندارد، بلکه میخواهد بگوید: جامعهای که در آن آیین زکات، بخشش، همدلی، یاری و شفقت وجود نداشته باشد، دچار خشکی اخلاقی، بیماری روحی، بیمعنایی و در نهایت رنج عمومی خواهد شد. آنگاه که درون انسان تیره و تار شود، بیرون او نیز بیتردید در ظلمت فرو خواهد رفت.
نظرات