خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)ـ كتاب صوتی یا Audio Book تلفیقی است از متن كتاب و صدای خوانده شده آن. دسترسی سریع، حمل آسان و قابلیت استفاده به شيوه‌هاي متفاوت، متنوع و آسان، از مزایای استفاده از این نوع كتاب‌هاست.
پیشینه کتاب گویا در جهان به سال 1931 برمی‌گردد که در آن سال كنگره آمریکا، برنامه کتاب سخنگو را در دستور کار قرار داد. این پروژه که «کتاب برای نابینایان» نام داشت، در ابتدا ـ همان‌طور كه از اسم آن برمي‌آيد ـ براي كمك به نابینایان در مطالعه شكل گرفت. بنیاد نابینایان نخستین‌بار کتاب سخنگو را در سال 1932 تولید کرد و سال بعد تولید انبوه کتاب سخنگو آغاز شد.
در سال 1933 جی. پی هارینگتون که در رشته مردم‌شناسی کار می‌کرد، آمریکای شمالی را درنوردید تا با استفاده از گرامافونی که با برق اتومبیل کار می‌کرد، تاریخ قبایل بومی آمریکایی را روی دیسک‌های آلومینیومی ضبط کند. کتاب سخنگو سنت قصه‌گویی را که هارینگتون سال‌ها پیش تحقیقاتی درباره آن انجام داده بود، زنده می‌کرد. تا سال 1935 که پس از آن کنگره تصویب کرد کتاب‌های سخنگو برای شهروندان نابینا به رایگان ارسال شود، پروژه «کتاب برای نابینایان بزرگسال» به طور جدی دنبال می‌شد.
ابتدا برخی از کتاب‌های آموزشی و درسی روی کاست پیاده شد و به دنبال آن کتاب‌های ادبی و داستان و حکایات ارايه شدند. در سال 1970 شرکت کتاب گویا شروع به اجرای طرح اجاره کتاب صوتی کرد و خدمات فروش محصولات خود را به کتابخانه‌ها توسعه داد. به این ترتیب کتاب گویا بيش از پيش جایگاه خود را میان مردم باز کرد و طرفداران بسیاری یافت. در اواسط دهه 1980 نشر کتاب گویا، فعالیتی با گردش مالی افزون بر چندین میلیارد دلار در سال بود.
با اختراع لوح فشرده (سی‌دی) طرفداران آثار صوتی بیشتر شدند. با توسعه اینترنت، فناوری‌های ارتباطی، فرمت‌های جدید فشرده صوتی و دستگاه‌های پخش صوتی MP3 که به‌راحتی قابل حمل هستند، محبوبیت کتاب‌های سخنگو به شکل شگفت‌انگیزی رو به افزایش گذاشت. این رشد با دسترسی به خدمات دانلود کتاب‌های گویا شدت یافت.
فراگيرشدن دستگاه‌های پخش موسیقی نیز منجر به دسترسي عموم افراد به کتاب‌های سخنگو شد.
با ذكر اين مقدمه، گفت‌وگويي را با چند تن از كارشناسان اين حوزه انجام داده‌ايم تا نظرات آن‌ها را در اين باره بشنويم، باشد كه راهكارهاي ارايه شده توسط اين كارشناسان، نقطه آغاز بحث‌هاي مفصل‌تر و دامنه‌دار در اين زمينه قلمداد شود.
مسعود كوثري، عضو هيات علمي گروه ارتباطات دانشگاه تهران نخستين كسي بود كه به سراغش رفتيم. وي، با اشاره به ظرفيت‌هاي تلفن همراه براي ارتقاي سطح كتابخواني گفت: كتاب‌هاي نوشتاري، گزينه چندان مناسبي براي استفاده در تلفن همراه نيستند.
به نظر كوثري، ظرفيت تلفن همراه، محدود است و ما باید کتاب‌های خاص تلفن همراه داشته باشیم. تبديل کتاب‌هاي چاپی به نسخه‌هاي موبايلي، روش مناسبي نیست.
اين استاد ارتباطات همچنين معتقد است: با توجه به صفحه‌هاي کوچك نمايشگر‌هاي تلفن همراه و ديگر محدوديت‌هاي آن، ممكن است امكان خواندن كتاب‌هاي موبايلي در شرايط مختلف وجود نداشته باشد.
كوثري استفاده از کتاب‌های صوتی را برای تلفن همراه، گزينه بهتري مي‌داند و معتقد است اين كتاب‌ها از کتاب‌های نوشتاری بهترند چرا كه فونت نسخه موبايلي کتاب‌ها ریز است و در بسیاري از مواقع مانند رانندگی نمی‌توانیم از آن استفاده كنيم. بنابراين به نظر من، كتاب‌هاي صوتي براي اين وسيله ارتباطي بسيار مناسب‌ترند.
فاطمه محمدي، مديرمسوول موسسه نوين كتاب گويا نيز درباره مزيت‌هاي استفاده از كتاب‌هاي گويا مي‌گويد: مهم‌ترين قابليت اين كتاب‌ها اين است كه از اوقاتي كه به صورت معمولي نمي‌توان براي مطالعه كردن بهره گرفت با گوش دادن به كتاب صوتي مي‌توان اين مشكل را برطرف كرد. به طور مثال زماني كه فرد در صف انتظار در اتوبوس، بانك و يا حتي پشت ترافيك است مي‌تواند از كتاب گويا استفاده كند.
وي معتقد است كه كتاب گويا از اين طريق به افزايش سرانه مطالعه در كشور كمك مي‌كند. با توجه به اين‌كه علاقه به كتاب كم شده و فرصت مطالعه نيز براي افراد كاهش پيدا كرده، اين كتاب‌ها مي‌توانند به افزايش مطالعه در جامعه كمك كنند.
وي ادامه مي‌دهد: امروز ابزارهاي شنيدن صدا فراگير شده‌اند و ابزارهايي مانند تلفن همراه و يا ركوردرها قابليت شنيدن انواع فايل‌هاي صوتي اعم از موزيك و كتاب صوتي را افزايش دادهاند. با استفاده از اين وسايل افراد به جاي موسيقي مي‌توانند كتاب صوتي گوش بدهند.
محمدي در بخش ديگري از سخنانش به مشكلات توليد اين كتاب‌ها اشاره مي‌كند و مي‌گويد: جلب موافقت ناشران براي اين كار يكي از اصلي‌ترين مشكلات ما در اين حوزه بود. تلاش كرديم كتاب‌هايي را به كتاب‌هاي صوتي تبديل كنيم كه گستره وسيعي از مخاطبان را پوشش مي‌داد. از سوي ديگر نيز تلاش شده تا كتاب‌هاي صوتي در حوزه‌هاي كودك و نوجوان، ادبيات، تاريخ، روانشناسي و ... منتشر شوند.
مديرمسوول موسسه نوين كتاب گوبا، حوزه روانشناسي موفقيت را از حوزه‌هاي پرمخاطب كتاب‌هاي صوتي مي‌داند و مي‌گويد: شمار مخاطبان اين كتاب‌ها در ايران با ساير كشورهاي ديگر قابل مقايسه نيست. نشر كتاب‌هاي صوتي در كشورهاي ديگر جهان سالانه ميلياردها دلار گردش مالي دارد و يك صنعت قابل توجه در كنار صنعت چاپ است.
وي با اشاره به نبود متولي در اين حوزه نيز ادامه مي‌دهد: متاسفانه متولي مستقلي براي اين حوزه وجود ندارد. ما از سال 1385 فعاليت خود را در اين زمينه آغاز كرديم اما متاسفانه از همان ابتدا بخش مستقلي را در وزارت ارشاد يا ساير نهادها نيافتيم كه متولي اين حوزه باشند يا به طور جدي از اين نشر حمايت كنند.
محمدي همچنين تاكيد مي‌كند: با توجه به گراني كاغذ و نيز هزينه‌هاي بالاي توليد كتاب‌هاي صوتي، هزينه اين كتاب‌ها در مقايسه با نسخه چاپي آن كمتر نيست. تنها زماني هزينه كتاب صوتي كاهش مي‌يابد كه كتاب در شمارگان حداقل 20 هزارتايي منتشر شود. اين در حالي است كه كتاب‌هاي چاپي هم در ايران شمارگان پاييني دارند.
به گفته وي، ناشران در اين باره همكاري نمي‌كنند چون معتقدند كه اين كتاب‌ها بازخورد مناسبي ندارد و هزينه آن تامين نمي‌شود.
معصومه زارعي از ديگر افرادي است كه سال‌هاي زيادي درباره كتاب‌هاي صوتي پژوهش كرده و طرح‌هايي نيز به سازمان‌هاي مختلفي چون كتابخانه ملي ارايه كرده است.
وي درباره كاربرد كتاب‌هاي صوتي و مخاطبانش به خبرنگار ايبنا مي‌گويد: اين كتاب‌ها مي‌توانند براي كاربراني كه معلوليت جسمي دارند مانند نابينايان و يا كم‌شنوايان استفاده شوند. بخش ديگري از مخاطبان اين كتاب‌ها را نيز افرادي تشكيل مي‌دهند كه از اين كتاب‌ها در اوقات فراغت خود استفاده مي‌كنند.
به گفته زارعي، كتاب‌هاي صوتي در مقايسه با كتاب‌هاي چاپي قيمت پايين‌تري دارند و از سوي ديگر، حمل آن‌ها نيز آسان‌تر است.
وي ادامه مي‌دهد: متاسفانه ناشران در اين زمينه حاضر به سرمايه‌گذاري نيستند و مي‌گويند كه هزينه كتاب بر نمي‌گردد. اين حوزه نيازمند يك متولي براي ساماندهي است و متولي نيز بايد سازماني باشد كه نگراني از بازگشت سرمايه نداشته باشد.
وي معتقد است پتانسيل استفاده از كتاب‌هاي صوتي در ايران وجود دارد و به ويژه دانشجويان در اين باره اظهار علاقه‌مندي مي‌كنند، تنها لازم است تا با سرمايه‌گذاري مناسب كتاب‌ها با شمارگان بالا منتشر شوند.
یکشنبه ۲۵ تیر ۱۳۹۱ - ۰۸:۰۰
نظر شما