سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - فاطمه صمدزاده: آذربایجان‌غربی به دلیل وجود اقوام و ادیان مختلف در کشور به سرزمین اقوام و ادیان شهرت دارد و آیین‌های مختلف و کهنی در این استان وجود دارد که هنوز هم مردم با شور همان روزهای اولیه برگزار می‌کنند. این اقوام و ادیان در مناسبت‌های مختلف ملی و مذهبی در کنار هم و دوش به دوش غم و شادی را باهم شریک می‌شوند. این روزا که دنیا عزادار سیدسالار شهیدان است همه این اقوام به میدان آمده و هرکس به روشی در این ایام به ساحت مقدس شهدای کربلا عرض ارادت می‌کند.
اسلام در آذربایجان چگونه شکل گرفت؟
طلوع اسلام بی‌شک مهمترین حادثه تاریخ بشر است که تأثیر غیرقابل انکاری بر تاریخ عالم گذارد. رسمیت تشیع در ایران نیز بر تاریخ چند سده اخیر عالم اسلام تأثیر نهاد. تشیّع به عنوان مهمترین جریان مذهبی سیاسی، همراه و هم‌پای اسلام رشد کرد و از همان ابتدای گسترش اسلام همراه فاتحان، وارد سرزمین‌های گشوده شده گردید و به صورت‌های گوناگون چه آشکار و چه پنهان رشد کرد و بر مسائل سیاسی اجتماعی و عقیدتی ادوار بعد تأثیر گذاشت. آذربایجان به عنوان یکی از مهمترین بخش‌های ایران از دیرباز نقش غیر قابل انکاری در بیشتر تحولات این کشور داشته و در مقوله مذهب نیز در همه اعصار تاریخ ایران پیشرو و تأثیرگذار بوده است. روزگاری مغان و سپس زرتشت سازنده افکار مذهبی این کشور بودند اما پس از ورود اسلام گسترش و پذیرش عمومی آن، بخصوص رسمیت تشیع در سال ۹۰۷ هجری که از تبریز شروع شد، تاثیر مهمی بر سرنوشت ایران گذاشت.
فتح آذربایجان چگونه اتفاق افتاد؟
با وحدت شبه جزیره عربستان تحت لوای اسلام، که با افول قدرت ساسانیان همزمان بود، فتوحات اسلام شروع شد و در پی آن، آذربایجان نیز همچون دیگر مناطق ایران به تشرف مسلمانان در آمد. ابتدا مقاومت‌هایی از سوی اهالی منطقه روی داد و تصرف به آسانی ممکن نشد ولی جذبه اسلام از شمشیر فاتحان کاری‌تر بود و مردم آذربایجان را نیز مفتون خود کرد و در زمان کوتاهی، اسلام در این منطقه گسترش یافت. فتح آذربایجان در سال ۲۲ هجری قمری انجام گرفت و از این تاریخ دین اسلام در آذربایجان منتشر شد.
محدث بزرگ جهان شیعه «محمد بن خلیلان» در ارومیه است، از حضور ایشان در ارومیه توضیحاتی بگویید.
در آغاز قرن چهارم هجری، ارومیه شهری آباد و به دور از کشمکش‌های سیاسی و قدرت‌طلبی‌های رایج آن زمان بوده است و در قرن چهارم از آبادانی و فرهنگی غنی برخوردار بود و به نظر می‌رسد محمد بن خلیلان برای کسب علم و حدیث در سفر بوده که در این بین از دنیا رفته است. مضجع مطهر محمد بن خلیلان بیش از هزار سال است که در قبرستان تاریخی کنار شهر ارومیه قرار داشته و از قرون گذشته نام این قبرستان به محمد خلیلان مشهور است و در حال حاضر تنها اثر باقی مانده از این قبرستان، بنای تاریخی بقعه محمد بن خلیلان است که با قدمت و معماری مربوط به عصر صفوی احداث شده است.
طبق روایات، محمد بن خلیلان را علمای پس از شیخ صدوق و شیخ طوسی و طبری، همانند حر عاملی در کتاب «اثبات الهداه بالنصوص و المعجزات» و سید هاشم بحرانی در کتاب «حلیله الابرار فی احوال محمد و آله الاطهار» و نیز در کتاب دیگرش «مدینه معاجز الائمه الاثنی عشر» و علامه مجلسی در «بحارالانوار» و عبدالله بحرانی اصفهانی در کتاب «عوالم العلوم و المعارف و الاحوال من الایات و الاخبار و الاقول» نقل کرده‌اند.
محمد بن خلیلان از تبار قریش و از ذریه عبد مناف جد بزرگوار پیامبر (ص) است و از نسل عموزادگان پیامبر (ص) محسوب می‌شود.
ماه محرم در شهرستان ارومیه چگونه آغاز شد؟
مُحَرَّمُ الحَرام نخستین ماه سال‌شمار هجری قمری است. دلیل نامگذاری این ماه، حرام بودن جنگ در آن ذکر شده است. واقعه کربلا که منجر به شهادت امام حسین (ع) و یارانش شد، در ماه محرم سال ۶۱ قمری اتفاق افتاد. شیعیان هر ساله دهه اولِ این ماه را برای امام حسین (ع) و یارانش سوگواری می‌کنند.
معمولاً در آذربایجان و همچنین در شهر ارومیه مراسم دهه اول محرم در شهر و روستاهای شیعه نشین همجوار به برگزاری مجالس عزاداری و روضه خوانی و سخنرانی اختصاص می‌یابد. اکثر این مجالس عزاداری، در مساجد و در قالب دسته‌های زنجیرزنی و سینه زنی شکل گرفته و نوحه‌خوان‌ها با خواندن نوحه‌های مربوط به هر روز از محرم در سوگ سالار شهیدان و اهل بیت می‌نشینند. در ایام گذشته طی دهه اول محرم هیئت‌های عزاداری در محله‌هایی از شهر ارومیه مانند نوگچر، یئدی درمان، لطفعلی خان، یوردشاهی، مهدی القدم، سیدجواد و یا در بقاع متبرکه و امامزاده‌ها به برپایی دسته‌های عزداری مردمی می‌پرداختند.
از آیین‌های ماه محرم در ارومیه بگویید.
دسته‌های زنجیر زنی ارومیه به عنوان یکی از کانون‌های بزرگ عزاداری در دهه اول ماه محرم از همان روزهای اول و دوم به راه می‌افتند و در روزهای تاسوعا و عاشورا به اوج خود می‌رسد. عموماً انجام مراسم عبادی و عزاداری ماه محرم در زنجیر زنی متبلور می‌شود و زنجیرهای دسته‌های عزاداری عموماً به سه طریق تشکیل می‌شود نوع اول اینکه شخص خود مالک زنجیر است که زنجیر را از «دمیرچی خانا» تهیه می‌کند. نوع دوم زنجیری است که شخصی نذر کرده و وقف هیئت کرده و شخص عزادار بعد از اتمام مراسم آن را به مسجد عودت می‌دهد و نوع سوم زنجیرهایی هستد که توسط هئیت امنای مساجد تهیه شده و پس از پخش بین عزاداران فاقد زنجیر مجدد به مسجد عودت داده می‌شود. در این مراسم عزاداران به نشانه عزادار بودن پیراهن سیاه معمولی یا کمی بلند پوشیده و برخی نیز دستمال سیاهی به نام «باش قره سی» بر سر می‌بندند.
سینه‌زنی نیز یکی دیگر از آیین‌ها است که از قدمت بیشتری در عزاداری‌ها برخوردار است و پیشینه آن به سلسله آل بویه برمی‌گردد و مردم عزادار کار خود را تعطیل کرده و زنان بر سر و سینه خود می‌زدند که رفته رفته این عمل همراه با برخی دیگر از مراسم وارد فرهنگ مردم شده که تا حال حاضر نیز ادامه دارد.
از دیگر مراسم ایام محرم در ارومیه می‌توان به تعزیه شبیه‌خانی، مراسم شاه حسین گویان «شاخسی واخسی»، تشت گذاری (البته در برخی از روستاهای همجوار همچون گوگ تپه)، شام غریبان و … اشاره کرد.
محرم در آذربایجان‌غربی؛ نماد انسجام ملی
آذربایجان‌غربی به عنوان الگوی وحدت و انسجام ملی در ایران شناخته می‌شود، چرا که این استان به دلیل تنوع قومی و مذهبی، نمونه‌ای بارزی از همبستگی و همزیستی مسالمت‌آمیز میان اقوام مختلف است. در ایام محرم بخصوص در روزهای تاسوعا و عاشورا هموطنان مسیحی و سنی همگام با مسلمان با عزاداری و پخش نذری در رثای سرور آزادگان جهان سهیم می‌شوند.
نظر شما