به‌گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، عزاداریِ محرم، آیینی‌ست دیرپا که در عین عمومی بودن آن، هرکس تجربۀ شخصی خاص خود را نیز از آن دارد و آن را به‌شیوه خاص خودش و براساس تجربه زیسته‌اش درک و احساس و درونی کرده است. این آیین در ایران، بخشی از خاطره جمعی و فردی مردمی‌ست که طی نسل‌های مختلف با آن زیسته‌اند و در آن حضور و مشارکت داشته‌اند و عزاداری محرم، بخشی از زیست روزمره‌شان را در مقطع خاصی از هر سال، تشکیل می‌دهد. اما روایت هرکس از حضور در روضه‌خوانی و دیگر مناسک مربوط به محرم و واقعه عاشورا متفاوت است و هرکس، براساس شغل و طبقه اجتماعی و فرهنگ و تجربه زیسته و دغدغه‌ها و علایق و دل‌مشغولی‌هایش، روایت مخصوص به خود را از مناسک محرم دارد. دیگر اینکه عزاداری محرم وجوهی گوناگون دارد؛ از روضه گرفته تا تعزیه و سینه‌زنی و دیگر مراسم مرتبط با این آیین. وجهی از این آیین، به‌دلیل روایی بودنش، با ادبیات نیز پیوند می‌خورد و وجوهی دیگر از آن با هنرهای دیگر.
مجموعه پنج‌جلدی «کآشوب» که به‌دبیری نفیسه مرشدزاده در نشر اطراف منتشر شده است، شامل کتاب‌هایی‌ست که در هر یک از آنها جمعی از نویسندگان به روایت صمیمانه و خودمانی تجربه شخصی‌شان از وجوه مختلف مراسم عزاداری محرم پرداخته‌اند و از نقش و تاثیر این آیین در زندگی‌شان نوشته‌اند و از خاطرات ریز و درشت مرتبط با آن. «کآشوب» مجموعه‌ای از جستارهای روایی است که در آن ذوق داستان‌پردازی با گزارش مستند از یک تجربه واقعی پیوند خورده و ماحصل این پیوند، جستارهایی‌ست که هم از وجهی ادبی برخوردارند و جذابیت‌های داستانی دارند و هم از واقعیت و تجربه واقعیِ درونی‌شده و چگونگی بدل شدن یک تجربه عمومی به یک تجربه شخصی سخن می‌گویند و درآمیختن این دو سخن می‌گویند. در مجموعه «کآشوب» با خاطراتی مواجهیم که در عین وفاداری به واقعیت، کاربرد جزئیاتی که توجه به آنها خاص ذهن داستان‌گو است و به کار بردن شیوه‌هایی از روایتگری که از سنت قصه‌گویی می‌آیند، خواندنی‌ترشان کرده است، ضمن اینکه همین شیوه داستانی در روایت خاطرات، باعث شده که بر وجوه و زوایای پنهان‌تر مناسک محرم نور تابانده شود؛ وجوهی که چه‌بسا در یک متن تحقیقی در این باره از قلم بیفتند و مجالی برای ارائه‌شان نباشد.
یکی از ویژگی‌های مجموعه «کآشوب» تنوع و تکثری‌ست که در آن، در نگاه به عزاداری‌های محرم و روایت تجربه حضور در آنها، وجود دارد. نویسندگان این مجموعه از گروه‌ها و اقشار و طبقات گوناگون هستند و هرکدام به‌شیوه‌ای و در پس‌زمینه فرهنگی و اجتماعی خاص خود با مراسم محرم و عزاداری‌های مربوط به واقعه عاشورا ارتباط گرفته‌اند و آن را به‌گونه‌ای متفاوت از دیگری تجربه کرده‌اند. از همین رو مجموعه «کآشوب» این امکان را فراهم می‌کند که از زوایای مختلف به سنت عزاداری‌های محرم بنگریم و وجوه مختلف آن و نوع تاثیرش بر هر فرد را ببینیم.
ویژگی دیگر «کآشوب» این است که در روایت‌های این مجموعه، عزاداری‌های محرم با دیگر وجوه تجربه زیسته نویسندگان‌شان آمیخته شده است، یعنی در این روایت‌ها عزاداری‌های محرم در متن دیگر امور زندگی روزمره و دغدغه‌های شخصی گوناگون راویان آنها روایت شده است. هر راوی، خاطره خود از حضور در عزاداری‌های محرم و تاثیری را که از این عزاداری‌ها گرفته است با موضوعات دیگری که در زندگی او به‌نحوی با این مراسم تلاقی پیدا کرده و پیوند خورده‌اند روایت می‌کند. این‌گونه است که حین روایت عزاداری‌های محرم، پای موضوعات دیگری، از مسائل شخصی آدم‌ها گرفته تا رویدادهای اجتماعی، نیز در روایت به میان می‌آید و تصویری از زیست فردی و عمومی در متن سنت عزاداری محرم ارائه می‌شود و پای جزئیاتی وسط می‌آید که روایت‌ها را غنی‌تر می‌کنند.
جستارهای روایی مجموعه «کآشوب» گاه تصویرگر اندوهی فردی می‌شوند که به اندوهی عمومی و مناسک ابراز این اندوه عمومی می‌آمیزد و این‌گونه سوگواری شخصی به سوگواری عمومی و یکی از آیین‌های دیرپای سوگواری پیوند می‌خورد.
«کآشوب» مجموعه‌ای از مستندگاری‌های صرف از عزاداری‌های محرم و وجوه گوناگون این عزاداری‌ها نیست. نویسندگان این مجموعه بر آن نیستند که به‌شیوه‌ای پژوهشی به معرفی جنبه‌های مختلف آیین عزاداری محرم بپردازند. آنها برآن‌اند که حس درونی خود و رابطه شخصی‌شان با این آیین را روایت کنند و داستان شخصی خودشان از آن را نقل کنند؛ داستانی که بیانگر عمق رابطه آنها با یک سنت و تاثیر آن بر زندگی‌شان است. در «کآشوب» سخن از روضه و روضه‌خوانی و دیگر مناسک محرم و پیوند آن با زندگی فردی و اجتماعی آدم‌هاست و سخن از داستان‌هایی که از دل این پیوند برآمده‌اند و در ذهن راویان این مجموعه حک شده‌اند.
در «کآشوب» می‌بینیم که واقعه کربلا، از خلال بازتاب آن در مناسک و عزاداری‌های محرم، با وقایع دراماتیک زندگی شخصی افراد تلاقی می‌کند و درامی در دل یک درام دیگر شکل می‌گیرد؛ درامی که هم واقعی‌ست و هم به‌نحوی روایت شده که می‌توانیم آن را مثل یک داستان کوتاهِ پرکشش بخوانیم.
در کآشوب» تاریخ و سنت و آیین، وارد متن زندگی روزمره می‌شوند و آن را از خود متاثر می‌کنند و خود نیز از آن تاثیر می‌گیرند. «کآشوب» مجموعه‌ای از داستان‌های واقعی و تجلی‌گاه همزمانی دو واقعه ناهمزمان در متن زیست روزمره آدم‌هایی‌ست که مواجهه درونی و بیرونی خود با یک سنت و آیین قدیمی را به‌شیوه‌ای داستان‌وار روایت می‌کنند. مناسک محرم در روایت‌های «کآشوب» به‌مثابه حلقه اتصال میان سنت و زندگی روزمره و حلقه اتصال میان واقعه عاشورا و مسائل گوناگون زندگی معاصر، عمل می‌کنند.
مجموعه «کآشوب» چنانکه پیش‌تر نیز اشاره شد از پنج کتاب تشکیل شده است. عنوان‌های هر یک از این پنج کتاب، به‌ترتیب، عبارتند از: «کآشوب»، «رست‌خیز»، «زان تشنگان»، «رهیده» و «مهمان‌گاه».
نظر شما