به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، علی‌اصغر محمدخانی، معاون فرهنگی شهر کتاب گفت: بعد از برگزاری ۲۰۰ جلسه درس‌گفتار درباره مولوی، فردوسی، سعدی، نظامی، از امروز درس‌گفتارهایی درباره عطار آغاز می‌شود. به همین دلیل برنامه‌ای بیست ساله در شهر کتاب در روزهای چهارشنبه برای ادبیات کلاسیک تنظیم کرده‌ایم. از اول مرداد ماه سال ۱۳۸۶ درس‌گفتار‌ها آغاز شد و تا امروز پنج سال از این بیست سال سپری شده است. خدا را شاکریم و از او مدد می‌طلبیم که بتوانیم درس‌گفتار‌ها را برگزار کنیم.
وي افزود: در این باره بسیاری از قله‌های بلند شعر فارسی را درنوردیده‌ایم، مولوی، فردوسی، سعدی، نظامی و عطار بدون تردید در شعر عرفانی از قله‌های بلند شعر فارسی است. چرا عطار را بعد از نظامی انتخاب کرده‌ایم. مولوی ـ شعر عرفانی، فردوسی ـ شعر حماسی، سعدی ـ شعر تعلیمی، نظامی ـ شعر غنایی و نظامی در حوزه داستان‌پردازی عاشقانه سرآمد و عطار در حوزه داستان‌پردازی عارفانه سرآمد است. چرا از عطار نگوییم او که شاهکارهایی آفریده که تا ابد جاودان خواهد ماند. از اسرارنامه می‌گوییم که شاهکاری در حوزه الهیات عرفانی، ساده و لطیف در ستایش مقام انسان سروده شده و یکی از زیبا‌ترین سخنانی است که در تاریخ ادب عرفانی ما در این مقوله دیده شده است. اسرارنامه در ستایش سکوت، در ستایش عشق، در چیستی حقیقت و در ملازمه علم و پارسایی است. عطار از دریای بی‌پایان غیب و از دریای جان سخن می‌گوید از آدمی و شناخت خویشتن.
محمدخاني يادآور شد: اسرارنامه کوتاه‌ترین منظومه عرفانی عطار در ۳۳۰۵ بیت است. اسرارنامه دارای ۲۲ مقاله و در مجموع شامل ۹۸ حکایت است. بعد از توحید و نعت پیامبر (ص) در ذکر اسرار آسمانی و رموز دست نیافتنی است. اسرارنامه از نظر ساختار داستان‌پردازی به مخزن‌الاسرار نظامی و حدیقه‌الحقیقه سنایی شبیه است. حکایت‌های اسرارنامه برگرفته از آیات قرآن، روایت‌ها، قصص مذهبی، اقوال مشایخ و عرفاست. عطار در داستان‌پردازی بیش از همه متاثر از سنایی است کلام عطار ساده و طبیعی و محتوای اسرار نامه توجه به احوال نفسانی و ترک آلایش‌های جسمانی است و مولوی در مثنوی از عطار تأثیرپذیرفته است به ویژه از اسرارنامه.
وي افزود: «الهی‌نامه» منظومه عرفانی و دینی و اخلاقی در قالب مثنوی شامل ۶۵۱۱ بیت است که آغاز آن با ستایش کردگار و نعمت پیامبر (ص) و شرح مبسوطی در باب معراج پیامبر و در ستایش جان آدمی و در ستایش سخن است. الهی‌نامه مشتمل بر ۲۲ مقاله است و ۲۸۲ حکایت است. عطار در این اثر سالک را به ترک همه تعلقات حتی رها کردن علم بحثی و معارف دینی می‌خواند و وارستگی روح انسان را مقصود خلقت و رستگاری حقیقی می‌شمرد. زبان الهی نامه نیز ساده و روان و به دور از از هر تکلف است. داستان‌های الهی‌نامه، علاوه بر معرفی پیشینه ادبیات داستانی در فارسی، حاوی گنجینه‌ای از اعلام شاعران و پیامبران و عارفان و شاهان و متکلمان است.
وي افزود: «تذکرة الاولیاء» کتابی منثور از عطار در شرح احوال، کرامات و سخنان بزرگان دین و عارفان و صوفیان سده‌های نخستین است. شرح حال ۷۲ تن از بزرگان دین که نخستین آن حضرت امام جعفر صادق (ع) است و آخرین آنان حسین بن منصور حلاج. این کتاب گونه‌ای عرفانی و ادبی است و در زمره اولیانامه‌هاست. زبان عطار در تذکرة الاولیاء روان و روشن و دفتر اول آن دل‌انگیز است. تذکرة الاولیا در ادبیات منثور عرفانی گلِ سرسبد تمام آثار است. نه در فارسی مانندی برای آن می‌توان یافت و نه در عربی. نثری دل‌آویز که هر برگ آن دیوان درخشانی از زیبا‌ترین شعرهای منثور جهان است.
معاون فرهنگي شهر كتاب مركزي افزود: «منطق‌الطیر» کمتر اثری از آثار منظوم ادب فارسی چنین ساختار کاملی دارد. مهم‌ترین اثر عطار است که هم از جهت شیوه تلفیق داستان اهمیت خاص دارد و هم از لحاظ نتیجه‌ای که از آن به دست می‌آید. منطق‌الطیر در واقع یک نوع حماسه عرفانی است. عطار در این منظومه به ۷ مرحله عرفان (طلب، عشق، معرفت، استغنا، توحید، حیرت، فقر و فنا) اشاره می‌کند. قصه شیخ صنعان در منطق الطیر، لطف و شهرت و سوزی خاص دارد.
وي گفت: «مختارنامه» مجموعه رباعیات عطار مشتمل بر حدود دو هزار و سیصد رباعی است و عطار خود در اواخر عمر آن‌ها را در پنجاه باب تدوین کرده و مقدمه‌ای به نثر نیز در آغاز آن قرار داده است.
«مصیبت‌نامه» از برجسته‌ترین آثار عطار است و شاید پس از منطق‌الطیر مهم‌ترین منظومه او باشد و به لحاظ پختگی فکر و تنوع اندیشه‌ها در کمال اهمیت است و ظاهرا به لحاظ تاریخی آخرین منظومه عطار به شمار می‌آید. مصیبت‌نامه در بیان مصیبت‌ها و گرفتاری‌های روحانی سالک و شامل حکایات فرعی بسیار و داستان سیر روح است در مراتب و شئون مختلف غیب و شهود. در این سیاحت نامه عرفانی از روح به عنوان «سالک فکرت» نام می‌رود که سلوک خود را از عالم غیب می‌آغازد و مراتب و مراحل مختلف را همه جا به راهنمانی پیر طی می‌کند. از مراتب ملائک می‌گذرد و در مراتب انبیا سیر می‌کند و چون به آستان محمد (ص) راه می‌یابد اسرار فقر را از زبان وی می‌شنود و مراحل سیر انفس را که شامل حس و خیال و عقل و دل و جان است از وی می‌آموزد. مصیبت‌نامه در قالب مثنوی و حدود ۷ هزار بیت دارد.
وي افزود: «دیوان غزلیات و قصاید» یکی از متداول‌ترین دیوان‌های شعر پارسی است که از همان قرن هفتم همواره مورد علاقه و شوق دوستداران شعر عرفانی فارسی بوده است. این دیوان دو چاپ مشهور دارد. چاپ سعید نفیسی و چاپ دکتر تقی تفضلی. در دیوان، آمیختگی شعر دیگران دیده می‌شود و دکتر شفیعی کدکنی معتقد است که اگر تصحیح مجددی از دیوان عطار انجام شود چیزی حدود ۳۰ تا ۳۵ درصد شعرهای چاپ دکتر تفضلی به کنار خواهد رفت و شعرهای باقی‌مانده شعرهای لطیف‌تر و با طراوت‌تری خواهد بود.
وي افزود: غزل عطار یکی از مهم‌ترین مراحل تکامل غزل عرفانی فارسی است و مهم‌ترین ویژگی غزل‌های عطار تناسبی است که میان صورت و معنی در آن دیده می‌شود. آثار دیگری به عطار منسوب است که گاهی شامل بیش از صد اثر است اما دکتر شفیعی کدکنی این هفت اثر را اثر قطعی عطار می‌داند.
وي خاطرنشان كرد: شهر کتاب در سال ۱۳۸۷ همایشی را در دو روز با عنوان «عطار به روایت شفیعی کدکنی» برگزار کرد که به مناسبت چاپ پنج اثر عطار با تصحیح و تعلیقات شفیعی کدکنی بود که بحث‌های خوبی در این باب صورت گرفت. بدون تردید دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی برجسته‌ترین عطار‌شناس حاضر است که آثار او منبع بسیار ارزشمندی در حوزه عطار‌شناسی است. در طول دهه‌های گذشته در داخل و خارج، استادانی که در باب عطار پژوهش کرده‌اند یاد می‌کنیم.
وي افزود: عطار‌شناسان برجسته که تاکنون تلاش کرده‌اند تحقیقاتی درباره عطار داشته‌اند و آثاری از عطار تصحیح کرده‌اند. سعید نفیسی، تقی تفضلی، محمدجواد مشکور، سید صادق گوهرین، عبدالوهاب نورانی وصال، فؤاد روحانی، بدیع‌الزمان فروزانفر، عبدالحسین زرین‌کوب، نصرالله پور جوادی، تقی پور نامداریان، رضا اشرف‌زاده، محمد استعلامی، سهیلا صارمی و سرآمد همه عطار‌شناسان دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی است. نیکلسون، هلموت رنیز، برتلس و آربری نیز از عطار‌شناسان غربی به شمار می‌آیند.
پنجشنبه ۱۶ تیر ۱۳۹۰ - ۱۰:۰۷
نظر شما