به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، ماهرخ ابراهیم‌پور: رجب طیب اردوغان بار دیگر به مدت پنج سال صندلی ریاست‌جمهوری ترکیه را به خود اختصاص داد. مردی که تلاش دارد ترکیه نوین را در قامت یک امپراطوری نشان دهد و از خاکستر عثمانی قدرتی اثرگذار در خاورمیانه بسازد و در این زمینه افکار، ژئوپلتیک و قدرتش دستمایه آثاری شده که مولفان، پژوهشگران و مترجمانی در ترکیه و ایران و آمریکا به آن پرداختند.

رجب طیب اردوغان، متولد ۲۶ فوریه سال ۱۹۵۴ میلادی، سیاستمدار ۶۹ ساله ترک، در محله قاسم پاشای استانبول در یک خانواده فقیر به دنیا آمده است. اما خانواده او، اصالتاً اهل استان ریزه در سواحل دریای سیاه است. ولی هنوز هم مشخص نیست که چرا اردوغان در نخستین سالیان به قدرت رسیدن، در یک سخنرانی اعلام کرد که تبار او از گرجستان است. بعدها رسانه‌های ترکیه پیگیر این موضوع شدند اما ظاهراً تیم رسانه‌ای خود اردوغان، موضوع را درز گرفت و کسی از آن صحبت نکرد.

کودکی اردوغان در قاسم پاشا و محلات پایین شهر استانبول سپری شده و او با طعم فقر و کار در فصل تابستان، آشنا بوده است. اردوغان مانند فرزندان بسیاری از خانواده‌های مذهبی ترکیه، مقطع متوسطه را در دبیرستانی گذرانده که به «مدارس امام خطیب» مشهورند. این مدارس نه تنها مانند دیگر دبیرستان‌ها مختلط نیستند، اصل دروس آنها دینی و مذهبی است. البته اردوغان، در سال آخر آن دبیرستان دینی، واحدهای درسی خود را با دبیرستان عادی «ایوب» تطبیق داد و مدرک دیپلم خود را از آنجا دریافت کرد. اردوغان با حضور در فعالیت‌های سیاسی برای خود دوستانی رقم زد و در تداوم فعالیت‌هایش توانست ابتدا شهردار استانبول شود و سال 2014 کرسی ریاست‌جمهوری ترکیه را از آن خود کند؛ کرسی که در سال 2023 نیز از آن او شد تا رویاهای ناتمام او را محقق کند.  

در برخی از منابع از ویژگی‌های شخصی او نوشتند که اردوغان در زندگی فردی و خانوادگی خود؛ دین‌دار و اهل عبادت مداوم است. او قاری خوش صوتی است و قرآن را به خوبی قرائت می‌کند و شناخت گسترده‌ای از شعر کلاسیک و معاصر ترکیه دارد. حافظه قوی اردوغان او را یاری می‌دهد تا در سخنرانی‌هایش، از آیات و احادیث، شعر و ضرب‌المثل استفاده کند. او در کنار این صفات مثبت، زود عصبانی می‌شود، زبان تند و تیزی در برابر مخالفین دارد و به راحتی می‌تواند اتهامات و توهین‌های ناروا به افراد نسبت بدهد، کینه به دل می‌گیرد و اهل انتقام جویی است.

اردوغان اهل ریخت و پاش است و آشکارا می‌گوید؛ جایی که پای اعتبار و پرستیژ ترکیه در میان باشد، باید پول خرج کرد. او با همین منطق، دستور احداث کاخ ریاست جمهوری را صادر کرد. کاخی که یک هزار و دویست اتاق دارد، دارای یک کتابخانه عظیم است و ده‌ها تالار بزرگ دارد.

به مناسبت پیروزی رجب طیب اردوغان در انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه چند کتاب درباره او را تورق کردیم که در گزارش زیر به آن اشاره شده است: 

امپراطوری اردوغان
پدیدآور: چاغاپتای، سونر، مترجم : هاشمی‌کهندانی ، حمید، ناشر: کتاب کوله پشتی، قیمت  ۸۹۰,۰۰۰ ریال، ۴۰۰ صفحه - ترجمه - چاپ پنجم
به تدریج از سال 2003، رجب طیب اردوغان، رهبر خودکامه ترکیه، تلاش کرد تا ترکیه را به یک قدرت بزرگ تبدیل کند. طبق سنت رهبران ترک گذشته از سلاطین متاخر عثمانی تا آتاتورک، بنیانگذار ترکیه مدرن. در کتاب امپراطوری اردوغان، سونر چاپتای، نویسنده برجسته «سلطان جدید، اولین زندگینامه رئیس جمهور اردوغان» مروری استادانه از سیاست قدرت در خاورمیانه و جایگاه ترکیه در آن ارائه می‌دهد.

ژئوپلیتیک جمهوری ترکیه در دوران رجب طیب اردوغان
پدیدآور: برادران‌مطیع، شقایق، اعظمی، هادی، سلطانی، محسن، ناشر: انجمن ژئوپلیتیک ایران، قیمت ۵۰۰,۰۰۰ ریال،  ۲۵۶ صفحه – تالیف، چاپ یک  
کتاب در چهار فصل تنظیم و تالیف شده که فصل نخست: نگاهی به زندگی شخصی و سیاسی رجب طیب اردوغان است. فصل دوم، مشتمل بر هیدروپلیتیک ترکیه(با تاکید بر پروژه آناتولی جنوب شرقی یا گاپ)، اهداف ملی و منطقه‌ای و همچنین بازتاب‌های فضایی گوناگون این طرح است. فصل سوم به ژئوپلیتیک همسایگان ترکیه در دوران اردوغان پرداخته و کیفیت این روابط را در قالب مهمترین متغیرهای ژئوپلیتیکی موثر بر این مناسبات بررسی و تحلیل کرده است و در نهایت اینکه، فصل چهارم این اثر به بحث ژئوپلیتیک اقلیت‌ها، وزن هر یک از آنها در ساختار کلی ملت ترکیه و نوع روابط حکومت مرکزی این کشور با این اقلیت‌ها اختصاص دارد.

اردوغان و بحران‌های ترکیه‌ نوین
پدیدآور: کاگاپتای، سونر، مترجم: ناصح‌جو ، مهدی - مترجم: میرصانع، فهیمه - مترجم: میرصانع، منصوره، ناشر: خرسندی، قیمت۲۸۰,۰۰۰ ریال، ۳۴۸ صفحه - ترجمه - چاپ یک
کتاب حاضر، حکايتی شجاعانه و بی‌طرف درباره رئيس‌جمهور ترکيه، رجب طيب اردوغان، است. مولف توضيح داده است که چگونه سلطان جديد، يک ترکيه موفق و مدرن را پايه‌گذاری کرد. وی در اين کتاب توضيح می‌دهد چگونه اين شخصيت مستبد و ضد ليبرال به موفقيت‌های خود لطمه زد و دموکراسی را از بين برد. ترکيه هم‌اکنون در چهارراهی قرار گرفته است و مولف سعی می‌کند راه درست را به او نشان دهد.

خزان سلطان: تاملی در آینده سیاسی ترکیه
اردوغان، رجب‌طیب، ۱۹۵۴م - ترکیه - سیاست و حکومت - ۱۹۸۰
پدیدآور: چاغاپتای، سونر، مترجم: کالیراد، علی، ناشر: نگارستان اندیشه، قیمت ۶۰۰,۰۰۰ ریال، محل نشر تهران – تهران، ۱۶۲ صفحه، ترجمه، چاپ یک
چاغاپتای، هم اکنون، مدیر برنامه مطالعات ترکیه در انستیتوی واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک است؛ موسسه‌ای که به واسطه اثرگذاری بر دولت‌مردان ایالات متحده از هر دو حزب دموکرات و جمهوری‌خواه و نزدیکی‌اش به کمیته امور عمومی آمریکا و اسرائیل(آپیک) شهرت دارد. کتاب مزبور طبعا از منویات انستیتوی واشنگتن، به ویژه در اشارات اندکش به اسرائیل دور نیست که نمونه بارز آن، نام بردن از قدس به عنوان پایتخت اسرائیل یا روایت ماجرای کشتی کمک‌رسانی (ماوی مرمره) بدون کوچک‌ترین اشاره‌ای به اقدام غیرانسانی تل‌آویو در محاصره مردم غزه است. چاپتاغای، دانش‌آموخته دکتری تاریخ از دانشگاه ییل، با نگارش یک پژوهش شایان توجه تاریخی با نام «ترک کیست؟ اسلام، سکولاریسم و ناسیونالیسم در ترکیه نوین»، درباره تکوین هویت ملی ترک در اوایل دوران جمهوریت، کار خود را آغاز کرد، اما در ادامه تمرکز خود را بر مطالعه مسائل روز ترکیه نهاد. 

ریشه‌های اندیشه سیاسی اردوغان
پدیدآور: محمدی، فرزاد، حسین‌زاده، مجتبی، ناشر آموزشی تالیفی ارشدان، قیمت ۸۰۰,۰۰۰ ریال، ۱۳۶ صفحه - تالیف و گردآوری - چاپ یک
با استمرار و تحکیم حاکمیت حزب عدالت و توسعه در ترکیه و موفقیت‌های دولت اردوغان در عرصه‌های اقتصادی و سیاسی و نیز تضعیف محافل افراطی نظام لائیک در ترکیه و افزایش کنترل دولت بر ارتش، دادگاه قانون اساسی و دیگر نهادهای نظام لاییک، دولت اردوغان توجه بیشتری به مسائل فرهنگی و دینی از خود بروز داد. اردوغان و حزب او دست به اقداماتی زد که از منظر مخالفینش تلاش برای تغییر در سبک زندگی مردم بود: گام‌های تدریجی برای رفع ممنوعیت حجاب در دانشگاه‌ها و مراکز و سازمان‌های دولتی برداشته شد، نظام آموزش ملی ترکیه اصلاح شد و سیستم غیرپیوسته جایگزین قانون آموزش اجباری 8 ساله شد تا از یک سو دغدغه خانواده‌های متدین درباره حجاب دختران در مدارس مرتفع شود و از سوی دیگر مدارس حرفه‌ای از جمله مدارس امام خطیب رونق بیشتری یابد و همچنین ایجاد تغییر ماده 45 قانون آموزش عالی ترکیه حقوق برابر فارغ‌التحصیلان مدارس امام خطیب برای تحصیل در دانشگاه را تامین کرد.   

سلطان جدید
پدیدآور: سونر کاگابتای، مترجم؛ مهدی قراچه داغی، ناشر: نسل نواندیش، 240 صفحه، سال 1397، چاپ یک
اردوغان در سال 1954 در یک خانواده طبقه کارگری به دنیا آمد. محل تولد او نزدیک به استانبول، بزرگ‌ترین مرز تجاری ترکیه بود. او شخصیتی پراگماتیک دارد، به بازرگانی گرایش دارد‌ و می‌خواهد در تأیید جهانی قرار بگیرد. در عین حال به عنوان یک سیاستمدار اسلام‌گرا، مخالف سکولارهای نخبه‌ای بود که در تمام قرن بیستم بر کشور او مسلط شده بودند. اردوغان بر پایتخت تاریخی عثمانی‌ها مسلط شد. او در سال‌های 1994 تا 1998، شهردار استانبول بود و در سال 2002 در قالب بزرگ‌ترین حزب وارد پارلمان شد.

برآمدن ترکیه اردوغان
گردآوری: نشه‌جان بالکان، ارول بالکان و احمد اونجو، ترجمه: آیدین اخوان اقدم، نشر، آگه، شمارگان 550 نسخه، 305 صفحه، قیمت: 550000 ریال
کتاب مجموعه‌ای از نوشته‌هایی است که به نئولیبرالیسم و برآمدن سرمایه‌ اسلام‌گرا از زوایای متفاوت نگاه کرده است. از مولفان خواستیم در کارشان رویکردی اتخاذ کنند که نئولیبرالیسم و رشد سرمایه‌ اسلام‌گرا را در کنار هم بررسی کند… به این ترتیب، این اثر انباشت سرمایه‌ اسلام‌گرا که طی بیست سال اخیر مرزهای خود را مشخص کرده است، ارتباط آن با سیاست‌های نئولیبرال و شکل‌گیری ساخت طبقاتی جدید در نتیجه‌ این روند، را به‌شکلی جدی بررسی و تحقیق کرده است.