پژوهش‌هایی که روشنگر راه زبانشناسان و تاریخ‌پژوهان است/کتابشناسی محمدجواد مشکور

خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- دکتر محمدجواد مشكور، مورخ و پژوهشگر ایرانی در اسفندماه 1279 خورشیدی در محله باغ خانه تهران زاده شد و پس از این‌که در دبيرستان‌هاي ثروت و «دارالفنون» آموزش‌های لازم را آموخت وارد دانشكده معقول و منقول شد و تحصيلات خود را در دانشسراي عالي و در رشته ادبيات عرب و زبان و ادبيات فارسي ادامه داد و در همین رشته لیسانس گرفت.

وی از دبیرستان ملی تدریس را آغاز کرد و پس از آن به استخدام وزارت دارايي درآمد و تا سال 1327 در این زمینه فعالیت می‌کرد اما در همان سال‌ها که کار اداری انجام می‌داد باز هم به تدریس می‌پرداخت و در مدرسه عالي ايران‌شناسي عهده‌دار آموزش زبان سرياني شد. چند سالي پيش از آن نيز به درخواست علي‌اكبر دهخدا به همكاري با دانشمندان آن موسسه، براي تدوين لغت‌نامه فارسي، پرداخت.

مشكور سال 1327 در دانشگاه تبريز به تدریس پرداخت و علاقه وی به تاریخ باعث شد که 11 سال در این دانشگاه، تاريخ ايران باستان و زبان پهلوي تدریس کند. كشف كتيبه «سقين دل» در قراجه داغ كنوني كارهاي پژوهشي وی در سال 1330 خورشيدي بود. اين كتيبه گزارش لشكركشي پادشاه «اورارتو» در سال 745 - 747 پيش از ميلاد را دربرداشت.

وی پس از تدريس در دانشگاه تبريز، براي دریافت دكترا در رشته تاريخ، راهي دانشگاه سوربن فرانسه شد. در این دانشگاه درباره تاريخ و فرهنگ خاورميانه از قرن نهم پيش از ميلاد تا قرن نهم ميلادي تحقيق و مطالعه کرد و در نزد استادان برجسته‌ای، پارسي باستان، اوستا و زبان سغدي، زبان پهلوي، عبري و آرامي و زبان سرياني آموخت پروفسور «ماسينيون» استاد عرفان اسلامي و پروفسور «هانری كربن» استاد فرق و مذاهب شيعه، دانش‌های اسلامی را فراگرفت.

دكتر مشكور پس از دریافت دکترای تاریخ در سال 1338 به ايران بازگشت و به پژوهش‌ها و تحقیقات گسترده خود پرداخت. بديع‌الزمان فروزانفر، ملك‌الشعرا بهار و عباس اقبال آشتیانی از استاداني بودند كه مشكور نزد آنان دانش آموخت و بر دامنه معلومات خود افزود.

این استاد فرهیخته بیش از 50 کتاب به رشته تحریر درآورده و مقاله‌های مختلفی را به زبان‌های فارسي، عربي، فرانسوي و انگليسي از خود به يادگار گذاشته است. وی به زبان‌هاي پهلوي، عبري، سرياني، عربي، انگليسي، فرانسوي و آلماني آشنا بوده و توجه ویژه این مورخ به شناسايي زبان پهلوي و ادبيات ديني در زبان پهلوي، باعث شد تا آثار ارزشمند و پژوهشگرانه‌اي را خلق کند.

این آثار هنوز پس از گذشت سال‌ها همچنان روشنگر راه پژوهشگرانی است که درباره زبان‌هاي باستاني ايران تحقيق و مطالعه مي‌كنند اما بي گمان يكي از برجسته‌ترين تأليفات او كتاب «فرهنگ تطبيقي عربي با زبان‌هاي سامي و ايراني» است. اين اثر گرانسنگ كه شهرت علمي بسیاری دارد در دو جلد و نزديك به یک‌هزار صفحه نوشته شده و اثر چشمگير و كارآيي در زبان‌شناسي و ريشه‌يابي زبان‌هاي سامي و ايراني به‌شمار می‌آید.

پژوهش‌هاي تاريخي دكتر مشكور را مي‌توان در سه موضوع «تاريخ ايران و اسلام»، «تاريخ شهرها و اقوام» و «تاريخ ايران باستان» دسته‌بندی کرد. اما با ارزش‌ترين پژوهش تاريخي او را باید ادامه تحقيقات زنده‌یاد حسن پيرنيا در كتاب ارزشمند «ايران باستان» دانست.

«تاريخ اوستا و ادبيات ديني پهلوي»، «تاريخ مذاهب اسلام»، «تاريخ مردم اورارتو»، «گفتاري درباره دينكرد»، «تاريخ ايران از روزگار باستان تا عصر حاضر»، «تاريخ سياسي ساسانيان»، «نام خليج‌فارس در طول تاريخ» و... شناخته‌ترين پژوهش‌ها و كتاب‌هاي دكتر مشکور در زمینه تاریخ است.

«تاريخ ايران باستان به روايت ابن عبدي»، «بخش مربوط به ايران تاريخ طبري»، «كارنامه اردشير بابكان»، «الفهرست ابن‌نديم» و... ترجمه‌های استاد نام‌آور ایران است. همچنین ويرايش متن‌هاي كهن نظير «منطق‌الطير عطار» و « اخبار سلاجقه روم» از جمله فعاليت‌هاي وي به‌شمار مي‌آيد.

«تاريخ ايران از روزگار باستان تا عصر حاضر»، کتابی ارزشمند به قلم مشکور است که تاریخ اجمالی سیاسی ایران از عهد باستان تا انقراض قاجاریه را دربرمی‌گیرد. مطالب كتاب براساس توالی و ترتیب تاریخی خاندان‌های حكومتگر تنظیم شده و شامل 20 فصل است. فلات ایران (موقعیت و ویژگی‌های جغرافیایی و تمدن‌های پیش از تاریخ و قبل از آریایی‌ها در این فلات)، آریایی‌های ایرانی، پادشاهان داستانی ایرانی، دولت ماد، هخامنشیان، سلوكیان، اشكانیان، ساسانیان، عرب و اسلام، از طاهریان تا آل بویه، از غزنویان تا خوارزمشاهیان، حمله مغول، ایلخانان مغول، شهریاران بین مغول و تیمور، تیموریان، سلسله صفوی، قیام افغانان غلجه‌زایی، ظهور نادر و سلسله افشار، خاندان زند، قاجار فصل‌های کتاب را شامل می‌شود و در صفحات پایانی نیز فهرست كلی، شامل اسامی اشخاص، مكان‌ها، كتاب‌ها، رسایل و روزنامه‌ها آمده است.

دكتر مشكور 25 فروردين‌ماه سال 1374 در اثر سكته مغزي درگذشت.

از چپ: ردیف اول ابوالحسن نجفی، فتح‌الله مجتبایی و محمدجواد مشکور

کتابشناسی استاد محمدجواد مشکور/از ایران در عهد باستان تا جشن سده

کتابشناسی که «ایبنا» برای درگذشت دکتر محمدجواد مشکور گردآوری کرده بر اساس آمار اطلاعاتی موسسه خانه کتاب و در بازه زمانی سال 1375 تا 1394 است. این کتابشناسی جامع و کامل نیست و همه کتاب‌های این استاد تاریخ را دربرنمی‌گیرد. دو کتاب نیز در این آمار به‌دست آمد که پژوهشگران درباره این استاد ارزشمند کتاب نوشته‌اند.

در ادامه کتابشناسی زنده‌یاد محمدجواد مشکور آمده است.

کتاب‌هایی که درباره مشکور نوشته شده است:

♦ سعي مشكور (يادنامه استاد فقيه دكتر محمدجواد مشكور)
گردآورنده: سيدسعيد ميرمحمدصادق - پايا - 336 صفحه - وزيري (گالينگور) - چاپ 1 سال 1374 - 1500 نسخه - 11000 ريال

♦ نگاهي به احوال و آثار دكتر محمدجواد مشكور (1297 - 1374)
مركز دايره‌المعارف‌ بزرگ ‌اسلامي،‌ كتابخانه - 80 صفحه - رقعي (شوميز) - چاپ 1 سال 1384 - 500 نسخه

کتاب‌هایی که مشکور به یادگار گذاشته است:

• امور عامه، يا، مقدمات فلسفه كلام در اسلام
محمدجواد مشكور - وزارت فرهنگ و آموزش عالي، علمي و فرهنگي - 98 صفحه - چاپ 1 سال 1361 - 120 ريال

• ايران باستان: تاريخ سياسي ساسانيان
محمدجواد مشكور - دنياي كتاب - 1598 صفحه - جلد 4 - وزيري - چاپ 1 سال 1366 - 1500 نسخه - 6000 ريال

• ايران باستان: تاريخ سياسي ساسانيان
محمدجواد مشكور - دنياي كتاب - 756 صفحه - جلد 1 - وزيري (گالينگور) - چاپ 3 سال 1388 - 1000 نسخه

• ايران باستان: تاريخ سياسي ساسانيان
محمدجواد مشكور - دنياي كتاب - 842 صفحه - جلد 5 - وزيري (گالينگور) - چاپ 3 سال 1388 - 1000 نسخه

• ايران در عهد باستان
محمدجواد مشكور - اشرفي - چاپ 4 سال 1363 - 1000 ريال

• ايران در عهد باستان
محمدجواد مشكور - اشرفي - (در7جلد ) - چاپ 4 سال 1363 - 1000 ريال

• ايران در عهد باستان در تاريخ اقوام و پادشاهان پيش از اسلام
محمدجواد مشكور - اشرفي - 570 صفحه - چاپ 6 سال 1369 - 3000 نسخه - 2200 ريال

• تاريخ ايران زمين
محمدجواد مشكور - اشرفي - (در2جلد ) - وزيري - چاپ 2 سال 1363 - 3000 نسخه - 1050 ريال

• تاريخ ايران زمين از روزگار باستان تا انقراض قاجاريه
محمدجواد مشكور - اشراقي - 456 صفحه - وزيري (گالينگور) - چاپ 6 سال 1378 - 5000 نسخه - 28500 ريال

• تاريخ ايران زمين از روزگار باستان تا انقراض قاجاريه
محمدجواد مشكور - صفار - 468 صفحه - وزيري (گالينگور) - چاپ 7 سال 1381 - 2200 نسخه - 35000 ريال

• تاريخ ايران زمين از روزگار باستان تاانقراض قاجاريه
محمدجواد مشكور - اشراقي - 456 صفحه - وزيري (شوميز) - چاپ 4 سال 1373 - 3000 نسخه - 6500 ريال

• تاريخ ايران زمين: از روزگار باستان تا انقراض قاجاريه
محمدجواد مشكور - اشراقي - 470 صفحه - جلد 2 - وزيري - چاپ 3 سال 1363 - 3000 نسخه - 1500 ريال

• تاريخ ايران زمين: از روزگار باستان تا انقراض قاجاريه
محمدجواد مشكور - اشراقي - 458 صفحه - وزيري (گالينگور) - چاپ 5 سال 1375 - 2200 نسخه - 16500 ريال

• تاريخ ايران زمين: از روزگار باستان تا انقراض قاجاريه
محمدجواد مشكور - اشراقي،صفار - 456 صفحه - وزيري (گالينگور) - چاپ 8 سال 1389 - 1100 نسخه - 120000 ريال

• تاريخ بلعمي (ترجمه تاريخ طبري)
محمدبن‌جرير طبري ؛ مترجم:محمدبن‌محمد بلعمي ؛ مترجم: محمدجواد مشكور - دنياي كتاب - 440 صفحه - وزيري (گالينگور) - چاپ 1 سال 1390 - 500 نسخه - 75000 ريال

• تاريخ سياسي و اجتماعي اشكانيان "پارتيان" يا پهلويان قديم
محمدجواد مشكور؛ مسعود رجب‌نيا ؛ گردآورنده: مشكور - دنياي كتاب - 824 صفحه - وزيري (گالينگور) - چاپ 2 سال 1374 - 3000 نسخه - 19800 ريال

• تاريخ سياسي و اجتماعي اشكانيان پارتيان ياپهلويان قديم
محمدجواد مشكور ؛ مسعود رجب‌نيا - دنياي كتاب - 828 صفحه - وزيري - چاپ 2 سال 1367 - 2800 نسخه - 3250 ريال

• تاريخ شيعه و فرقه‌هاي اسلام تا قرن چهارم
محمدجواد مشكور - اشراقي - 312 صفحه - وزيري - چاپ 4 سال 1368 - 3000 نسخه - 1700 ريال

• تاريخ شيعه و فرقه‌هاي اسلام تا قرن چهارم
محمدجواد مشكور - اشراقي - 312 صفحه - وزيري (گالينگور) - چاپ 5 سال 1373 - 3000 نسخه - 7000 ريال

• تاريخ شيعه و فرقه‌هاي اسلام تا قرن چهارم
محمدجواد مشكور ؛ مترجم:سيدمحمدباقر حجتي - اشراقي - 324 صفحه - وزيري (گالينگور) - چاپ 6 سال 1379 - 2200 نسخه - 19500 ريال

• تاريخ شيعه و فرقه‌هاي اسلام تا قرن چهارم
محمدجواد مشكور ؛ مترجم:سيدمحمدباقر حجتي - اشراقي - 320 صفحه - وزيري (گالينگور) - چاپ 8 سال 1386 - 1100 نسخه - 47000 ريال

• تاريخ شيعه و فرقه‌هاي اسلام تا قرن چهارم
محمدجواد مشكور - اشراقي - 322 صفحه - وزيري (گالينگور) - چاپ 9 سال 1390 - 1100 نسخه - 150000 ريال

• تاريخ شيعه و فرقه‌هاي اسلام تا قرن چهارم: مشتمل بر فرق اوليه اسلام و سنت وجماعت و مذاهب فقهي و كلامي و فرق شيعه اعم از ...
محمدجواد مشكور ؛ مترجم:سيدمحمدباقر حجتي - اشراقي - 312 صفحه - وزيري (گالينگور) - چاپ 7 سال 1385 - 550 نسخه - 38000 ريال

• تاريخ شيعه و فرقه‌هاي اسلامي تا قرن چهارم
محمدجواد مشكور - اشراقي - 212 صفحه - وزيري - چاپ 3 سال 1362 - 3000 نسخه - 650 ريال

• تاريخ شيعه و فرقه‌هاي اسلامي تا قرن چهارم
محمدجواد مشكور - اشراقي - 312 صفحه - وزيري - چاپ 3 سال 1362 - 3000 نسخه - 650 ريال

• تاريخ طبرستان و دريان و مازندران
ظهيرالدين مرعشي ؛ شارح:محمدحسين تسبيحي ؛ مقدمه:محمدجواد مشكور - شرق - 393 صفحه - وزيري - چاپ 2 سال 1361 - 3000 نسخه - 900 ريال

• تاريخ عقايد و مذاهب شيعه (المقالات و الفرق)
سعدبن‌عبدالله اشعري ؛ مترجم:يوسف فضايي ؛ مصحح:محمدجواد مشكور - آشيانه كتاب - 376 صفحه - وزيري (گالينگور) - چاپ 1 سال 1382 - 2200 نسخه - 28000 ريال

• تاريخ عقايد و مذاهب شيعه (المقالات و الفرق)
سعدبن‌عبدالله اشعري ؛ مترجم:يوسف فضايي ؛ مصحح:محمدجواد مشكور - آشيانه كتاب - 378 صفحه - وزيري (گالينگور) - چاپ 2 سال 1387 - 1550 نسخه - 59000 ريال

• تاريخ مختصر زبان‌هاي سامي
محمدجواد مشكور ؛ مترجم:يوسف فضايي - شرق - 146 صفحه - 2200 نسخه - 800 ريال

• تاريخ مذاهب اسلام: ترجمه الفراق بين الفرق
ابومنصور عبدالقاهربغدادي ؛ مترجم:محمدجواد مشكور - اشراقي - 506 صفحه - وزيري - چاپ 4 سال 1368 - 3300 نسخه - 2300 ريال

• ترجمه الفرق بين الفرق در تاريخ مذاهب اسلام
محمدجواد مشكور - اشراقي - 482 صفحه - وزيري (گالينگور) - چاپ 5 سال 1385 - 550 نسخه - 58000 ريال

• ترجمه الفرق بين الفرق در تاريخ مذاهب اسلام
محمدجواد مشكور - اشراقي - 502 صفحه - وزيري (گالينگور) - چاپ 7 سال 1388 - 550 نسخه - 140000 ريال

• جشن سده
به‌اهتمام:احمد افشارشيرازي ؛ به‌اهتمام:ابراهيم پورداود ؛ به‌اهتمام:اوانس حق‌نظريان - بلور - 160 صفحه - رقعي (شوميز) - چاپ 2 سال 1393 - 1000 نسخه - 80000 ريال

• جغرافياي تاريخي ايران باستان
محمدجواد مشكور - دنياي كتاب - 1154 صفحه - وزيري (شوميز) - چاپ 1 سال 1372 - 1500 نسخه - 9800 ريال

• جغرافياي تاريخي ايران باستان
محمدجواد مشكور ؛ محمد حسيني ؛ علي حسيني - دفتر مطالعات فرهنگي و برنامه‌ريزي اجتماعي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري - 128 صفحه - رقعي (شوميز) - چاپ 1 سال 1390 - 3000 نسخه

• خلاصه اديان در تاريخ دين‌هاي بزرگ
محمدجواد مشكور - شرق - 467 صفحه - چاپ 1 سال 1359 - 750 ريال

• خلاصه اديان در تاريخ دين‌هاي بزرگ
محمدجواد مشكور - شرق - 494 صفحه - وزيري - چاپ 3 سال 1368 - 2600 نسخه - 1500 ريال

• خلاصه اديان در تاريخ دين‌هاي بزرگ
محمدجواد مشكور - شرق - 463 صفحه - چاپ 4 سال 1370 - 2600 نسخه - 1700 ريال

• خلاصه اديان در تاريخ دين‌هاي بزرگ
محمدجواد مشكور - شرق - 364 صفحه - وزيري (گالينگور) - چاپ 5 سال 1372 - 2200 نسخه - 3500 ريال

• خلاصه اديان در تاريخ دين‌هاي بزرگ
محمدجواد مشكور - شرق - 490 صفحه - وزيري (شوميز) - چاپ 6 سال 1377 - 2200 نسخه - 19000 ريال

• خلاصه اديان در تاريخ دين‌هاي بزرگ
محمدجواد مشكور - شرق - 490 صفحه - وزيري (شوميز) - چاپ 7 سال 1380 - 2200 نسخه - 24000 ريال

• خلاصه اديان در تاريخ دين‌هاي بزرگ‌
محمدجواد مشكور - شرق - 460 صفحه - وزيري - چاپ 2 سال 1362 - 3300 نسخه - 650 ريال

• خليج‌فارس، مهد پارسيان از باستان تا پهلوي
محمود مقدس‌جعفري ؛ مقدمه:محمدجواد مشكور - اقبال - 244 صفحه - وزيري (شوميز) - چاپ 1 سال 1386 - 1000 نسخه - 35000 ريال

• دستور نماز خواندن
محمدجواد مشكور ؛ خطاط:خليل بهزادپور - - 390 صفحه - چاپ 1 سال 1361 - 40 ريال

• دستورنامه در صرف و نحو زبان پارسي
محمدجواد مشكور - شرق - 383 صفحه - چاپ 13 سال 1368 - 3300 نسخه - 1600 ريال

• دستورنامه در صرف و نحو زبان پارسي
محمدجواد مشكور - شرق - وزيري - چاپ 11 سال 1363 - 3300 نسخه - 700 ريال

• دستورنامه در صرف و نحو زبان پارسي
محمدجواد مشكور - شرق - وزيري - چاپ 12 سال 1368 - 3000 نسخه

• روح القرآن در توحيد و مكارم اخلاق انسان
مترجم:محمدجواد مشكور - دنياي كتاب - 388 صفحه - وزيري (گالينگور) - 2000 نسخه - 3000 ريال

• زبان‌آموز عربي به فارسي
محمدجواد مشكور - اشراقي - 237 صفحه - وزيري (شوميز) - چاپ 1 سال 1372 - 3000 نسخه - 2000 ريال

• سير كلام در فرق اسلام
محمدجواد مشكور - شرق - 578 صفحه - چاپ 1 سال 1368 - 3300 نسخه - 3650 ريال