به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، نشست نقد و بررسي كتاب «گونهشناسي انديشه منجي موعود در اديان» عصر ديروز (دوشنبه چهارم مرداد) در سراي اهل قلم برگزار شد. در اين نشست، دكتر علي موحديان عطار، سر ويراستار كتاب، دكتر عليرضا ابراهيم، مدرس دانشگاه و پژوهشگر حوزه اديان به عنوان منتقد و ياسر هدايتي به عنوان دبير جلسه حضور داشتند.
موحديان در ابتداي اين نشست، موعودباوري را پس از توحيد از گستردهترين انديشههاي بشري برشمرد كه مبناي بسياري از تحركات فكري و حتي اجتماعي قرار گرفته است. وي گفت: با توجه به اهميت موضوع، انجام تحقيقي علمي و آكادميك در اين حوزه ضروري بود.
وي به كتابهاي فراواني كه در اين حوزه تأليف شدهاند و اشكالات آنها اشاره كرد و گفت: مراجعه به منابع اصلي هر دين بهويژه متون مقدس، صرفنظر از عقايد پيروان آن در چنين كتابهايي الزامي است كه متأسفانه در بيشتر موارد در نظر گرفته نميشود.
موحديان درباره دلايل نوشته شدن اين كتاب گفت: اين پژوهش به دو پرسش درباره فراگيري موعودگرايي و تنوعات و گوناگوني آن در انديشههاي مختلف پاسخ ميگويد. به عنوان مثال، اين سوال كه «آيا اعتقاد به منجي، با زندگي معنوي روزانه پيروان اديان مختلف پيوندي دارد يا خير؟»
در ادامه دكتر ابراهيم به بيان نظراتش درباره اين كتاب پرداخت و گفت: توليد چنين پژوهش درخور توجهي در شرايطي كه تراز بودجه پژوهشي دانشگاهها پايين است، هزينه بسياري دربر دارد، اما گروه آقاي موحديان با وجود كمبودها بهخوبي از عهده كار برآمدند.
وي با تأييد سخن موحديان درباره فراگيري موعودباوري گفت: در تمامي كتابهاي مرجعي كه در حوزه اديان به نگارش درآمدهاند، بخشي از آنها به موعودباوري آيينهاي مختلف اختصاص يافته است.
دکتر ابراهيم اين كتاب را از معدود آثاري برشمرد كه در ابتدا طرح پژوهش را بهخوبي مشخص كرده است و به اين ترتيب از پراكندهگويي و ناديده گرفتن برخي دورههاي تاريخي دور مانده. وي خاطرنشان كرد: اما به نظر ميرسد نويسندگان برخي مقالات، طرح اوليه را رعايت نكرده، موضوعات سطحي را برجسته كردهاند.
وي مشخص نبودن آوانوشتها را يكي ديگر از اشكالات كتاب برشمرد و گفت: متأسفانه در حوزه اديان چنين مشكلي بسيار به چشم ميخورد و آوانوشتهاي مشخصي براي اصطلاحات بيشمار اين حوزه وجود ندارد. بسياري از اين اصطلاحات متعلق به آيين هندو و از تلفظهايي خاص برخوردارند كه رعايت آوانوشت آنها در راهنماي مخاطب نقش بهسزايي خواهد داشت.
ابراهيم ادامه داد: اضافه كردن دستکم يك سطر توضيح براي برخي اصطلاحات نيز ضروري به نظر ميرسيد، زيرا بسياري از علاقهمندان به حوزه اديان را افراد ناآشنا به اين مبحث تشكيل ميدهند. استفاده از منابع شرقشناسان و همچنين ترجمههاي موثق در نوشتن چنين اثري نيز ضروري مينمود، چرا كه متأسفانه برخي ترجمههاي منابع اديان چندان قابل توجه و اعتماد نيستند.
وي اختصاص بخشي از كتاب به تصوف در فصل مربوط به اسلام را از نكات قوت اين كتاب ذكر كرد و گفت: متأسفانه نقش و جايگاه انديشه تصوف در بيشتر موارد از سوي پژوهشگران ناديده گرفته ميشود. البته اين كتاب نيز از ابنعربي به بعد تصوف را در نظر گرفته است.
دکتر ابراهيم همچنين اين كتاب را به دليل اتخاذ روش پديدارشناسي، پژوهشي تازه در حوزه مهدويت برشمرد.
سپس موحديان بسياري از نقدها را پذيرفت و برخي از آنها را نيز پاسخ گفت. وي اظهار داشت: دليل قرار دادن انديشه ابنعربي به عنوان نقطه آغاز در بررسي تصوف، به اين دليل است كه نظريهپردازي در عرفان از همين نقطه آغاز ميشود.
وي درباره روش پديدارشناسي شناختي در اين كتاب گفت: در سالهاي اخير اقبال زيادي به اين روش در پژوهشهاي اديان صورت گرفته است. پديدارشناسي نزد «كانت» و« هوسرل» معناي متفاوتي مييابد. كانت معتقد است نميتوان به «بود» اشيا دست يافت، اما توسط «نمود» آن ميتوان توصيفهايي از شيء به دست آورد.
موحديان ادامه داد: اما هوسرل و پيروانش معتقدند توسط پديدار و نمود اشيا نيز ميتوان به «بود» آنها پيبرد. اين روش دو رويكرد دارد؛ يكي از آنها در پي شناخت ذات و جوهر اشيا و ديگري به دنبال مشخص كردن گونه و نوع اشياست كه رويكرد دوم، پديدارشناسي شناختي ناميده ميشود و روش تحقيق اين كتاب نيز به شمار ميآيد.
اين پژوهشگر درباره گونهشناسي موعودگرايي گفت: در انديشههاي مختلف موعودگرايي، گاهي ظهور شخص وعده داده شده و گاهي تحقق يك وضعيت. برخي از منجيان كاملا معين و حتي كنيه و نام پدر و مادر آنها نيز مشخص است نظير امام زمان(عج). اما برخي از آنها حتي متولد نشدهاند و تنها ويژگيهايشان مشخص شده و شايد فرد خاصي نباشند.
وي افزود: در برخي باورهاي موعودگرايي، منجي فردي است كه نجاتگري معنوي و فردي دارد، نظير منجي بوداييان و برخي نيز نجاتگري جمعي دارند و اثرات ظهورشان جامعه را متحول ميكند.
موحديان منجيباوري شيعيان اثنيعشري را منحصر بهفرد خواند و گفت: در اين مذهب، علاوه بر تحقق اموري نظير آزادي و عدالت و استقلال، تحقق حقيقت وعده داده شده است، به اين معنا كه حقيقت، تمام قامت ظهور خواهد كرد.
وي درباره لزوم موعودباوري گفت: اين انديشه به انسانها آرمان و پويايي ميدهد و او را در شرايط دشوار زندگي به آينده اميدوار ميسازد. در تمامي موعودباوريها، صلح جهاني، هدف نهايي است.
در ادامه دکتر ابراهيم، اعتقاد به موعود را انديشهاي متقدم برشمرد كه حتي پيش از انديشه ايرانيان به واسطه گاتاها نيز وجود داشت. وي گفت: اما سيستماتيك شدن مباحث مهدويت را ميتوان متأخر دانست.
سهشنبه ۵ مرداد ۱۳۸۹ - ۱۰:۴۸
نظر شما