سرویس هنر خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)،کتاب «سی‌وشش وضعیت نمایشی» (The Thirty-Six Dramatic Situations) نوشته ژرژ پولتی، اثری بنیادین در زمینه ادبیات نمایشی و داستان‌پردازی است که سعی دارد با نگاهی نظام‌مند، تمام رخدادهای عاطفی و دراماتیک بشر را در قالب ۳۶ وضعیت مشخص دسته‌بندی کند.

این اثر از زمان انتشارش تاکنون یکی از منابع کلیدی برای نویسندگان، نمایشنامه‌نویسان و پژوهشگران ادبیات بوده و همچنان الهام‌بخش است.

نویسنده در این کتاب مدعی است که هر روایت عاطفی، هر درام، هر ماجرای انسانی، در نهایت به یکی از این ۳۶ وضعیت قابل تقلیل است. به بیان دیگر، او قانونی را پیشنهاد می‌دهد که طبق آن، تمامی وضعیت‌های نمایشی جهان به همین تعداد محدود می‌شوند. این ادعا به خودی خود جسورانه است؛ اما قدرت استدلال و مثال‌هایی که پولتی در کتاب ارائه می‌دهد، آن را به نظریه‌ای قابل تأمل و حتی کاربردی بدل کرده است.

در میان این وضعیت‌ها، مواردی چون «ایثار در راه آرمان»، «جنون»، «عشق به دشمن»، «جاه‌طلبی»، «حسادت بی‌جا»، «قضاوت اشتباه و پشیمانی»، «بازیابی گمشده»، «همه‌چیز فدای هوس»، «عشق جنایی» و «بلای ناگهانی» به چشم می‌خورند. نکته مهم آنجاست که این وضعیت‌ها نه‌تنها به‌صورت کلی تعریف شده‌اند، بلکه هرکدام دارای زیرشاخه‌هایی هستند که به ظرافت‌های روایت توجه دارند.

پولتی در مقدمه کتاب، پیشینه تلاش‌هایی را که پیش از او برای دسته‌بندی وضعیت‌های نمایشی صورت گرفته یادآور می‌شود و از «ژرار دو نروال» به عنوان یکی از کسانی که به چنین طبقه‌بندی‌ای نزدیک شده، نام می‌برد. نروال توانسته بود ۲۴ کنش نمایشی را مشخص کند، اما پولتی گامی فراتر برداشته و با استدلال استقرایی، این عدد را به ۳۶ وضعیت رسانده است.

وی برای اثبات ادعای خود، به تحلیل طیف گسترده‌ای از آثار کلاسیک نمایشی و داستانی پرداخته است. در ذیل هر وضعیت، نمونه‌هایی از شاهکارهای ادبی جهان ارائه شده تا نشان دهد چگونه این وضعیت‌ها در طول تاریخ ادبیات بارها تکرار شده‌اند. از این رو، کتاب نه‌تنها یک متن نظری بلکه اثری کاربردی برای تحلیل متون و الهام‌گیری در فرایند نوشتن به شمار می‌آید.

آنچه این اثر را برای نویسندگان و فیلمنامه‌نویسان امروز ارزشمند می‌کند، قابلیت استفاده از این وضعیت‌ها به‌عنوان سکویی برای خلق روایت‌های تازه است. هر وضعیت در حکم یک درون‌مایه یا نقطه آغاز برای ساختن یک درام قدرتمند است؛ چارچوبی که می‌تواند تخیل نویسنده را در مسیری اثربخش هدایت کند.

نکته جالب اینجاست که پولتی با رویکردی علمی، استدلال می‌کند که اگر تنها یک وضعیت نمایشی یافت شود که خارج از این ۳۶ وضعیت باشد، تمام ادعایش نقض خواهد شد. این دیدگاه، هم عیار علمی نظریه او را نشان می‌دهد و هم مخاطب را دعوت می‌کند به چالش و نقد.

تجدید چاپ سیزدهم این کتاب در بازار نشر ایران، نشان از توجه روزافزون به مباحث ساختارمند در نویسندگی و داستان‌پردازی دارد. کتاب «سی‌وشش وضعیت نمایشی» صرفاً یک نظریه‌پردازی خشک نیست، بلکه راهنمایی عملی برای نویسندگانی است که می‌خواهند با درک بهتر از درام و ساختارهای بنیادین روایت، آثار مؤثرتری خلق کنند.

در دنیای امروز که داستان‌سرایی به یک مهارت اساسی در رسانه‌ها، فیلم‌نامه‌نویسی و حتی تبلیغات بدل شده، شناخت این وضعیت‌ها می‌تواند نقطه آغاز خلق روایت‌هایی باشد که هم به دل می‌نشینند و هم ساختاری منسجم دارند.

کتاب «سی‌وشش وضعیت نمایشی» نوشته ژرژ پولتی و ترجمه سید جمال آل احمد و عباس بیاتی در نوبت سیزدهم با ۱۹۷ صفحه به قیمت ۲۵۰ تومان به همت انتشارات سروش منتشر شده است.