به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کتاب «کشف حجاب؛ زمینه‌ها، واکنش‌ها و پیامدها» تألیف مهدی صلاح از سوی مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی به چاپ چهارم رسید.
سخن مشهوری است که میگوید تاریخ ایران، تاریخی است مذکر که در آن، مرد همواره یکهتاز میدان بوده است. این تاریخ را مردان به وجود میآورند، میسازند، ادامه میدهند و سرانجام نیز به دست مردان نوشته و تدوین می‌شود.
این سخن، گرچه خالی از اغراق نیست، اما، پرده از روی این واقعیت برمیدارد که در بسیاری از موارد، زن در ایران به عنوان عضوی از هیئت اجتماع مطرح نبوده و در خارج از منزل نقشی نداشته است. از این رو، به دنبال روزنهای بود تا در جامعه و به هر طریق ممکن، خود را مطرح سازد. این روزنه در دوره اخیر به دست اندیشهپردازان مشروطیت که کم و بیش با تمدن و فرهنگ غرب برخورد کرده بودند، با شعار حجابزدایی ظاهر شد و راه رهایی از عقبماندگی زن ایرانی و گام آغازین در مسیر ترقی را رفع حجاب فرض کرد. در راستای ترویج همین فکر بود که نخستین گام‌ها، یعنی برداشتن روبنده و نقاب، عملی شد و تا قبل از تغییر سلطنت، زمینه برداشتن چادر نیز فراهم شد.
تغییر سلطنت در ایران و اقدامات تجددگرایانه رضا شاه، این روند را تسریع بخشید؛ تا جایی که به عنوان یکی از طرح‌های اساسی دولت درآمد و سرانجام، طی مراسمی در دی ماه ۱۳۱۴ برای اولین بار، با حضور بدون حجاب خانواده شاه، کشف حجاب علناً به نمایش گذاشته شد و سپس از سوی شاه رسماً، اعلام و داشتن حجاب منع شد.
پس از اعلام رسمی کشف حجاب، دولت و سایر دستگاه‌های اجرائی در کشور موظف شدند برای پیشبرد این طرح، در ولایات بکوشند. به همین منظور، از اقدامات تبلیغاتی و انتظامی در حد وسیعی بهرهگیری شد و حتی مسئولین در بسیاری از موارد، کاربرد قوه قهریه را نیز در اولویت قرار دادند. این ماجرا تا شهریور ۱۳۲۰ زمان تبعید رضاشاه از کشور سیر صعودی داشت و از آن پس، با برداشته شدن اهرم فشار برای مدت چند سال، سیر نزولی به خود گرفت.
در کتاب «کشف حجاب»، سیر کشف حجاب در ایران عصر رضاشاه با تکیه بر منابع اصلی بررسی شد. این بررسی در شش فصل دنبال شده است. مقدمه کتاب، به بحثی نسبتاً مفصل در معرفی انتقادی منابع تحقیق اختصاص یافته است. در فصل اول، قضیه کشف حجاب از دیدگاه تجددطلبان مورد توجه قرار گرفته و نظریات آن دسته از تجددطلبانی که در نوشته‌های خود از کشف حجاب سخن به میان آوردهاند، بررسی شده است. آنگاه به تأثیر این افکار در پوشش مردان و زنان عصر قاجار اشاره شده است. از آنجا که این تأثیرات، زمینه را برای برنامههای تجددطلبانه رضاشاه فراهم کرد، برنامه تجددطلبی شاه و شقوق مختلف این برنامه مورد بررسی و توجه قرار گرفت.
فصل دوم، به بررسی زمینه‌ها و مقدمات اعلام کشف حجاب در دوره رضاشاه اختصاص یافته است. در این فصل، ابتدا به زمینهسازیهای فکری داخلی و خارجی این جریان اشاره شده، آنگاه اقدامات رضاشاه برای رسمیت بخشیدن به این جریان مورد بررسی قرار گرفته است.
در فصل سوم، به اعلام کشف حجاب در ایران و اقدامات سازمان‌یافته دولت و دستگاه‌های اجرایی کشور به منظور پیشبرد آن اشاره شده است.
در فصل چهارم، بر پایه اسناد موجود سیر کشف حجاب در ولایات تا بعد از شهریور ۱۳۲۰، مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین، برای بررسی دقیقتر، نقاط مختلف کشور را در دو بخش کلی و مجزا مناطق شهری و مناطق روستایی و عشایری مورد توجه قرار گرفت. علاوه بر آن، به موانع عمده برنامه کشف حجاب و چارهاندیشیهای مسئولان اجرایی در برای رفع موانع نیز اشاره شده است.
در فصل پنجم واکنش‌های اجتماعی در برابر کشف حجاب، بررسی شده، و ضمن تقسیمبندی آن به واکنش‌های مثبت و منفی ابراز شده از سوی گروه‌های مختلف اجتماعی، نخست به واکنش روشنفکران، دولتمردان و رجال سیاسی، روحانیون و قشرهای مختلف زنان اعم از زنان طبقات مختلف شهری و زنان روستایی و عشایری تا قبل از شهریور ۱۳۲۰ اشاره و آنگاه به واکنش دولت در مقابل مخالفان پرداخته شده است. پس از آن، همراه با بررسی واکنش‌های اجتماعی در برابر کشف حجاب پس از شهریور بیست، خروج اجباری رضاشاه از کشور مورد توجه قرار گرفته است.
در فصل ششم، پیامدهای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی کشف حجاب به صورت کلی، مورد بررسی قرار گرفته است. در همین رابطه، تلاش شده بیشتر با تکیه بر منابع گذشته به این پیامدها اشاره شود.
کتاب «کشف حجاب» با عنوان فرعی زمینه‌ها، واکنش‌ها و پیامدها تالیف مهدی صلاح در ۳۹۲ صفحه و بهای ۱۵۰ هزار تومان از سوی موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی به چاپ چهارم رسید.
نظر شما