سرویس تاریخ و سیاست خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): رضاشاه در ۱۷ دی سال ۱۳۱۴ طی جشن فارغ‌التحصیلی دختران بی‌حجاب در دانشسرای مقدماتی رسماً بر کشف حجاب تأکید کرد. در این روز تاج‌الملوک آیرُملو، همسر رضاشاه و دخترانشان شمس و اشرف بدون حجاب به دانشسرای تربیت معلم رفتند. این نخستین بار بود که خانواده شاه بدون حجاب و روبنده در مجمعی عمومی ظاهر می‌شدند. واقعه کشف حجاب سلسله وقایعی است که به دنبال تصویب قانونی در ۱۷ دی ۱۳۱۴ ش در ایران رخ داد و به موجب آن، زنان و دختران ایرانی از استفاده از چادر، روبنده و روسری منع شدند. این قانون اوج سیاست‌های رضاخان در زمینه تغییر لباس بود که از سال ۱۳۰۷ ش آغاز شده بود. این سیاست‌ها واکنش‌هایی از جمله قیام مسجد گوهرشاد را در پی داشت. با درخواست علما، این قانون در سال ۱۳۲۳ ش در دوره حکومت محمدرضا پهلوی لغو شد.
محمدرضا کائینی، پژوهشگر تاریخ معاصر گفت: واقعیت این است که در دنیای انسانی هر چقدر در تاریخ پیش برویم عدم رعایت حریم بین دو جنس مخالف و برهنگی هیچوقت ارزش تلقی نشده است. در تاریخ ایران باستان هم اگر تحقیق کرده باشید در پوشینه زنان ایرانی این را می‌بینید. ممکن است حجاب شرعی وجود نداشته باشد اما در عین حال پوشیدگی لحاظ شده و این مسئله چیز جدیدی نیست که در مدح و منقبتش صحبت کنیم.
وی افزود: واقعیت این است که برهنگی از زمانی رایج شد که سطح فکر بشر پیشرفت کرد و کسانی که توسعه فکری و علمی بشر را نمی‌پسندیدند، درصدد پیدا کردن حربه جدیدی افتادند که با غرایز بشر سروکار داشته باشد. به هر حال غریزه تمایل به جنس مخالف یکی از قوی‌ترین غرایز است و به طور طبیعی سعی کردند بر روی این غریزه سرمایه‌گذاری کنند. هر قدر بتوانند از این طریق بشر را کنترل کنند، بهتر می‌شود. واقعیت این است که حدود مسئله مشخص است و چیز عجیب و غریبی نیست. انسان‌ها هر چقدر در کمند غریزه خودشان باشند، طبعاً فرصت فکر کردن و اندیشیدن و بر اساس عقلانیت رفتار کردن را ندارند. حتی بعضی‌ها می‌دانند این فرآیند فرجام بدی خواهد داشت اما نمی‌توانند بپذیرند، چرا؟
محمدرضا کائینی بیان کرد: فرض کنید که شخصی گرسنه است و می‌داند که غذایی فاسد است اما برای رفع گرسنگی حاضر است آن غذای فاسد را بخورد و فرصت فکر کردن ندارد. یا مثال دیگر اینکه ممکن است فردی عاشق شده باشد. می‌داند که طرف مقابل هزار جور عیب و علت دارد اما استدلال‌های عقلی در این فرد تاثیر نمی‌کند و او به جز حسن چیزی نمی‌بیند. با وجود اینکه عقلش پذیرفته که این ماجرا به نفع او نیست اما دلش نمی‌پذیرد و ما با ترکیبی از تعطیل عقل و فوران احساس و غریزه مواجه هستیم که از این طریق هم می‌شود بشر را کنترل کرد، کمااینکه کنترل کرده‌اند.
این پژوهشگر تاریخ معاصر با اشاره به کتاب‌هایی که در این زمینه چاپ شده است، گفت: اگرچه در برخی رونمایی‌ها برای کتاب‌هایی که در مورد کشف حجاب منتشر شده است، شرکت کرده‌ام اما واقعیت این است، کتاب جامعی که دایرةالمعارف‌گونه باشد و بتوان به آن ارجاع داد یا الان به یاد ندارم و یا منتشر نشده است. معمولاً آثاری که در این زمینه وجود دارد، یا بخشی از واقعیت است و کامل به آن نپرداخته‌اند. این هم از مصیبت‌های ماست که بر روی مسئله‌ای که این همه بر روی آن حرف می‌زنیم، دعوا داریم و چالش ایجاد می‌کنیم، هنوز یک دایرةالمعارف درباره آن تدوین نکرده‌ایم. این در حالی است که اگر دیگران جای ما بودند، الان مطمئن باشید که یک دایرةالمعارف ۲۰ جلدی در این مورد نوشته بودند. من فکر می‌کنم کسانی که تاریخ پهلوی را چه مخالف و چه موافق نوشته‌اند، به هر حال به عنوان یکی از اقدامات رضاخان فصلی را به این مسئله اختصاص داده‌اند که مطالعه مجموع اینها می‌تواند برای محقق مفید باشد.
محمدرضا کائینی با اشاره به تغییر مقوله کشف حجاب از زمان رضاشاه تا امروز افزود: واقعیت این است که در آن زمان به مدد رعب، چماق و زورمداری کشف حجاب انجام می‌گرفت اما الان با کور کردن دریچه عقلی افراد و تحریک احساسات آنها و به شکل نرم این کار انجام می‌شود. تفاوت کشف حجاب در زمان رضاشاه و این زمان در این است که آن زمان سخت و از بالا بود و امروز از طریق رسانه‌ها و به نوعی چشم‌بندی و فریب عمومی و به شکل نرم صورت می‌گیرد و چون کار فرهنگی درست و درمانی هم در این زمینه انجام نشده و موضوع تبیین نشده است و صرفاً از ابزارهای سخت مانند قانون و اینها استفاده می‌کنیم، نتیجه نخواهیم گرفت.
وی افزود: ما تا زمانی که بر روی باورهای مخاطب کار نکنیم و او را به اعتقاد جدیدی نرسانیم صرفاً لجاجت ایجاد می‌کنیم. دست‌کم در مورد بسیاری از افراد این قاعده صدق می‌کند. اگر انسان‌ها متقاعد شوند که این قانون به نفع آنهاست و آمارهای آزار و اذیت را ببینند به طور طبیعی متقاعد خواهند شد که این‌طور و با آسانی بیشتری می‌توانند در جامعه فعالیت کنند. هدف این است که در مراودات اجتماعی افراد چیزی به جز فعالیت مفید مدخلیت نداشته باشد و مسائل غریزی و خصوصی منحصر به خانه و حیطه خصوصی افراد باشد. این منطق درست و قابل دفاعی است اما چون همین را هم نتوانسته‌ایم به درستی روشن کنیم، این فرآیند همچنان ادامه دارد و دشمنان هم با رویکرد سیاسی بر روی آن سوار شده‌اند و اینکه به کجا برسد، مشخص نیست.
وی بیان کرد: اسناد کشف حجاب و کتاب‌های موجزی در این زمینه منتشر شده است اما طبیعتاً اگر تیمی از محققان مانند فرآیند دایرةالمعارف‌نویسی که الان در دنیا و در ایران داریم، هر کدام بخشی را به عهده بگیرند و با حضور یک سرویراستار و به سبک و سیاق دانشنامه‌نویسی این کار انجام شود، می‌تواند پایه اصلی برای کارهای تبلیغی که قرار است انجام شود، باشد. یعنی تا زمانی که یک پایه اصلی نداشته باشیم، نمی‌توانیم یک جریان درستی راه بیندازیم.
نظر شما