به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست معرفی نامزدهای بخش روایت تاریخ و تاریخ‌شفاهی سومین دوره جایزه ادبی شهید سیدعلی اندرزگو ظهر روز دوشنبه ۲۴ مهرماه ۱۴۰۲ در سرای خانه کتاب و ادبیات و با حضور حجت الاسلام و المسلمین سعید فخرزاده، داور این بخش برگزار شد.

حجت‌الاسلام والمسلمین سعید فخرزاده، داور گروه «روایت‌تاریخی و تاریخ‌شفاهی» سومین دوره جایزه ادبی شهید سیدعلی اندرزگو در ابتدا ارزیابی خود را از وضعیت تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی مطرح کرد و گفت: وضعیت تاریخ‌نگاری انقلاب، یک دامنه بسیار وسیعی را شامل می‌شود. تقریباً می‌توان گفت از اوایل دهه هفتاد، اولین مرکزی که فعالیت جدی را در حوزه تاریخ‌نگاری انقلاب آغاز کرد، حوزه هنری بود و هنوز مراکزی همچون مرکز اسناد انقلاب اسلامی که در این حوزه فعالیت داشت، کار گسترده‌ای را شروع نکرده بود. سال‌ها بعد در سال ۱۳۷۶ با تغییر مدیریت، سیاست مرکز اسناد انقلاب تغییر پیدا می‌کند و که موجب ایجاد یک جریان گسترده‌ای در حوزه تاریخ‌نگاری انقلاب می‌شود. به مراتب مراکز و موسسه‌های خصوصی بسیاری شکل گرفت که موجب آغاز جدی جریان تاریخ‌نگاری شد که آثار خوبی را به دست انتشار سپردند.

جای خالی روایت اقشار مختلف از دوره قبل از انقلاب

این پژوهشگر حوزه تاریخ افزود: از نظر بنده باتوجه به سرمایه‌گذاری و امکاناتی که در این حوزه صورت گرفته، می‌توان گفت حجم فعالیت‌ها قابل قبول است. نزدیک به بیش از ۱۵ هزار عنوان کتاب درباره انقلاب اسلامی از ابتدا تا سال‌ها پس از پیروزی را شاهد هستیم. از این تعداد کتاب‌های چاپ شده اغلب روایت و خاطراتی از مبارزان انقلابی است که در انقلاب حضور داشتند و در مرحلۀ بعد کتب اسنادی از پرونده‌های ساواک بوده که توسط وزارت اطلاعات و دیگر مراکز منتشر شده است. اگرچه این حجم از کتاب‌های منتشر شده، از نظر سرمایه‌گذاری و امکانات قابل توجه است؛ اما به نظر می‌آید از نظر تأثیرگذاری ما نتوانسته‌ایم در جامعه آن‌طور که باید موثر باشیم، البته جریان‌هایی ایجاد شده و اتفاقاتی را رقم زده است اما دامن موضوعات محدودی را در زمینه انتشار داشته‌ایم. ما در جریان مبارزات سیاسی علیه رژیم پهلوی خاطرات بسیاری را جمع‌آوری کرده‌ایم اما از طبقات مختلف دیگر همچون کارگران، کشاورزان، روستاییان و معلمان در جریان مبارزه، توجه ویژه‌ای نداشته‌ایم.

یکی از قوی‌ترین و موثرترین جریان‌های مبارزه علیه رژیم پهلوی، جریان دانشگاه‌ها می‌باشد که متاسفانه به‌خوبی در این حوزه پرداخته نشده است. با وجود این‌که نقش بانوان در جریان انقلاب، روحانیون به عنوان یک نقش فعال، افرادی که شبکه اطلاع‌رسانی به مردم را برعهده داشتند و کارشان در آن دوران دیکتاتوری و خفقان‌آور رژیم پهلوی بسیار سخت بود و همچنین افرادی که سعی داشتند در عرصه هنر، آثاری را تولید کرده و جریانی را ایجاد کنند، دیده نشدند و این موضوعات نیز موردغفلت واقع شده و تاکنون به صورت تخصصی به موضوعات پرداخته نشده است.

در روایت مبارزات خوب بودیم ولی پهلوی را نتوانستیم روایت کنیم

دبیر انجمن مهتاب در ادامه یادآور شد: شیخ ابراهیم زکزاکی که قهرمانان مبارزه علیه ظلم و بی‌عدالتی است، از شخصیت‌هایی است که در مقطعی در پاریس به دیدار با امام خمینی رفته‌اند و از رهنمودهای امام استفاده نموده‌اند. این دیدارها بسیار مهم است. همۀ دیدارهای امام در فرانسه می‌تواند به عنوان یکی از موضوعات مهم و به عنوان تبیین دیدگاه‌های انقلاب ما باشد. علی‌رغم کارهای صورت گرفته که قابل تقدیر است؛ ما تا رسیدن به یک نقطه مطلوب، کارهای بسیار گسترده‌ای را پیش‌رو داریم. البته در برخی از موضوعات به دلیل کمبود امکانات ما غفلت کرده‌ایم. دربارۀ جریان و چگونگی مبارزه علیه پهلوی را خوب پرداخته‌ایم اما درباره چیستی این رژیم که موجب ایجاد خلاهای جدی گردیده را توجه نکرده‌ایم و نسبت به آن‌ها شناخت کافی نداریم و اطلاعات درستی را به دست نیاورده‌ایم. این خلا موجب شده تا دشمن از این فرصت استفاده کند و دست به تطهیر بزند.

داور بخش «روایت تاریخی و تاریخ‌شفاهی» درخصوص نقش جشنواره‌ها و جوایز در جریان‌سازی تولید در حوزه کتاب اظهار داشت: از نظر من اگر جشنواره‌ها بتوانند تبلیغ و تاثیر لازم را در افکار عمومی ایجاد کنند، می‌توانند برای ایجاد انگیزه‌های فرهنگی موثر باشند؛ باید یک فضایی فراهم شود تا افرادی که دغدغه خوبی دارند در حین زمان جایزه، فرصت گفت‌وگو و نشست‌هایی درباره این موضوع را داشته باشند. برخی از مسئولین و شخصیت‌های فرهنگی باید به این مسئله که خطرات و خلاهایی که نپرداختن به این موضوع در جامعه وجود دارد، توجه داشته باشند. تقدیر و تشکر از مرارت و سختی‌های نویسنده‌ها که موجب دیده‌شدن آثار آن‌ها می‌شود، بسیار خوب است. این گفت‌وگوها موجب تولید خبر شده و توجه مسئولین به این موضوع را جلب می‌کند.

سه کتاب جذاب و خواندنی در حوزه روایت تاریخ

حجت‌الاسلام فخرزاده در معرفی کتاب «پردۀ دوم» اظهار داشت: این کتاب که خاطرات شفاهی آقای توتونچی از بازاری‌های مشهد است که در جریان انقلاب حضور داشتند. ایشان به قدری فعال بودند که به‌عنوان سنبل یک مبارزه شناخته می‌شدند. از نظر موضوع و شخصیت این کتاب، یک کتاب خاص است. شخص مصاحبه کننده در این کتاب، با دقت بسیار و جزییات خوبی را مورد توجه قرار داده است. پاورقی‌ها، اسناد و تصاویر این کتاب، ابهامات موجود در میان متن‌ها را پاسخ داده و یک کتاب خواندنی و جذابی را به مخاطب ارائه داده است، این روایت جذاب، مخاطب را به فضای دوران مبارزه برده و رفتار رژیم پهلوی در دوران خفقان‌آوری را به تصویر کشیده است.

فخرزاده در معرفی کتاب «ننگ‌سالی» که دیگر نامزد جایزه شهید اندرزگوست بیان داشت: این کتاب جریان مبارزه با حجاب توسط رضاشاه را روایت می‌کند. رضاشاه فکر می‌کند یکی از راه‌های رشد و تمدن جامعه در این است که بانوان در جامعه وارد شوند و حجاب برایشان مانع است؛ بر این اساس با حربۀ زور تلاش می‌کند تا حجاب را از سر بانوان بردارد و با برخوردهای خشن و رفتارهای بسیار زشتی که انجام می‌دهد، موجب ایجاد عواقبی می‌گردد که در خاطرات نسلی که در آن جامعه حضور داشته‌اند، باقی مانده و یک قاب زشت و ترسناکی را برایشان به یادگار می‌گذارد. نسلی که شاهد این مسئله کشف حجاب بودند، از نظر سنی شاید در قید حیات نباشند اما اغلب این روایت‌ها از زبان بچه‌هایی است که همراه این خانواده‌ها و شاهد این اتفاقات بوده‌اند. این کتاب تحقیق و پژوهش موضوع کشف حجاب در یک شهر موجب شده تا استناد خوبی به این اثر داده شود و به عنوان یک کتاب قابل قبول در این بخش از جایزه انتخاب شود.

حجت‌الاسلام سعید فخرزاده در راستای معرفی سومین کتاب نامزد شده بخش روایت تاریخ و تاریخ‌شفاهی افزود: کتاب «مبارزه به روایت شهید سیداسد الله لاجوردی» خاطرات این شهید والامقام را به تصویر کشیده است. اگر شهید لاجوردی زنده می‌ماندند، قطعاً یکی از شخصیت‌های مهم این مملکت بودند چرا که ایشان در دوران مبارزه از سال ۴۰ وارد این جریان شدند، کنار انقلابیون حضوری فعال داشتند و کار فکری و تشکیلاتی انجام می‌دادند. ایشان به زندان رفتند و شکنجه شدند. مصاحبه‌های دست اول، شخصیت منحصربه‌فرد شهید و صداقتی که در روایت افراد حاضر در بطن حوادث آورده شده و با اسناد و مدارک تطبیق دارد، موجب شده تا مخاطب را با خود همراه کند. نویسنده این کتاب نیز صبر و فرصت بسیاری برای نگاشتن این کتاب صرف کرده و روایت‌های بیان شده راوی و روایت همرزمان و هم‌سلولی‌های شهید را به کتاب ضمیمه کرده و در کتاب آورده است که این موضوع موجب تولید یک اثر ارزشمند گردیده است. اگرچه به طراحی جلد اعتراض‌هایی وارد بود اما بخاطر متن روایت و تدوین خوبی که در این کتاب صورت گرفته داوران این بخش صرف نظر کرده و این کتاب را برای جایزه انتخاب کردند.