به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا) در بوشهر، میزگرد تخصصی «وضعیت نشر بوشهر و حلقه‌های مفقوده آن» با حضور سیدقاسم یاحسینی، مورخ اجتماعی و نخستین ناشر پس از انقلاب استان بوشهر؛ علی هوشمند، شاعر و دومین و با تجربه‌ترین ناشر پس از انقلاب در بوشهر؛ صالحه رئیسی، ناشر فعال زن بوشهر و مهدی انصاری، نویسنده و مدیر نشر «هلیله» شامگاه دوشنبه، 22 اسفندماه با هدف «بررسی انتقادی کارنامه نشر در بوشهر»، «هم‌اندیشی درباره تاریخچه نشر در استان»، «بررسی و تحلیل موانع و مشکلات نشر در بوشهر»، «موانع و مشکلات مالی و تدارکاتی نشر در بوشهر»، «بررسی معضل عدم توزیع صحیح کتاب ناشران بوشهری در سیستم پخش کشور»، «تبیین دلایل لزوم تشکیل اتحادیه ناشران در بوشهر» به همت کمیته «کتاب» خانه مطبوعات استان بوشهر در سالن کنفرانس مدرسه تاریخی سعادت برگزار شد.

بخش اول این میزگرد به سخنرانی بشیر علوی، نویسنده و منتقد ادبی در خصوص صدمین کتاب سیدقاسم یاحسینی، نویسنده و مورخ اجتماعی جنوبی و همچنین خوانش شعر طنز مهدی جهانبخشان و رونمایی از این کتاب اختصاص یافت.

اعتبار تاریخ جنوب به اعتبار سیدقاسم یاحسینی گره خورده است
نویسنده «نیم‌قرن شعر بوشهر» در ابتدای سخن خود به نقش تاثیرگذار سیدقاسم یاحسینی در کشف زوایای پنهان تاریخ اجتماعی جنوب کشور اشاره کرد و گفت: بدون اغراق اعتبار جنوب به اعتبار استاد یاحسینی گره خورده است. با نگاهی به کتابشناسی این مورخ، این ادعا، رنگ واقعیت به خود می‌گیرد. استاد یاحسینی، 34 کتاب در باب بوشهرشناسی، 19 کتاب در پردازش و معرفی شخصیت‌های جنوب، 16 اثر در وصف خاطرات در قالب مصاحبه با بیانی تاریخی - که دربردارنده گستره‌ای از یک دوره یا جریان تاریخی است و تمام اطلاعات آن هم کشفی و استشهادی است -، 24 اثر در حوزه تاریخ استان با تبیین رفتارهای مقاومت با گرایش تاریخی و 9 کتاب درباره تاریخ ملی به زیور طبع آراسته کرده است.

 

بشیر علوی، با اشاره به کتاب «مدرنیته و جنگ جهانی اول در بوشهر» که زمستان 1401 به همت انتشارات «هامون نو» راهی بازار شد، توضیح داد: این کتاب یکی از سه‌گانه‌های این مورخ اجتماعی درباره جنگ جهانی اول است که ایده نگارش آن را سیروس مقدم، کارگردان مستندی که در آن  استاد یاحسینی همکاری داشت، نخستین‌بار در ذهن استاد نشاند و سپس با مطالعات مستمر و بسیط با همکاری سیده‌فاطمه یاحسینی‌(دخترش) به کشفیات مهمی دست یافت که یکی از مهم‌ترین آن‌ها، رویارویی بوشهر با جلوه‌های مدرنیته در جریان جنگ جهانی اول بود.

به گفته وی، استاد در مقدمه این کتاب، سوالات محکمی را مطرح و اهداف پژوهشی خود را تعیین می‌کند، بعد براساس آن، کتاب را به رشته تحریر درمی‌آورد. شاید نام کتاب برای بسیاری از مخاطبان گنگ باشد، اما وقتی کتاب را مطالعه کنید، متوجه می‌شوید که جنگ جهانی اول در کنار مصیبت‌ها، دستاوردهایی را هم برای جامعه سنتی بوشهر به همراه داشته و آن هم آشنایی این شهر با مدرنیته و ابزار مدرن است. او با دستانی خالی و کنکاشی جدی در این زمینه کشف‌های جالبی داشته است.

علوی ادامه داد: نخستین‌بار، در این کتاب از روزنامه «ندای حق» رونمایی شده که در برازجان ازسوی واسموس علیه انگلیسی‌ها منتشر می‌شده، استاد این را از کتابی که به زبان گوتیک آلمانی که در زمان هیتلر رواج داشته، کشف کرده‌ است. محمدرضا اصلاح دریسی، هنرمند جنوبی دستیار واسموس در انتشار این روزنامه بوده‌ است؛ همچنین در این کتاب به ورود نخستین گرامافون به‌وسیله شخصی به نام محمد ابراهیم به بوشهر اشاره شده که این دستگاه از هند به عراق و از عراق به بوشهر وارد شده‌ است. گرامافون هم یکی از جلوه‌های مدرنیته است که در این دوران در بوشهر، نمود و حضور می‌یابد.

این نویسنده و استاد دانشگاه در ادامه به ترویج سانسور و مهرهای ویژه آن که با محتوای «بوشهر زیر سلطه بریتانیا» از سوی انگلیسی‌ها در بوشهر اشاره و بیان کرد: تنها شهری که انگلیسی‌ها در این زمینه نتوانستند بر آن تسلط پیدا کنند، برازجان بود؛ اما اداره پُست خود این شهر سانسور می‌کرد و می‌نوشت: «به نام ملت ایران تفتیش شد». در این کتاب موضوع سانسور با همه جریانات و جزئیات به‌طور شسته و رُفته مورد پردازش قرار گرفته است.

وی سپس با اشاره به بخش متفاوت این کتاب گفت: فصلی از کتاب «مدرنیته و جنگ جهانی اول در بوشهر» به زندگینامه آیت‌الله بلادی‌بوشهری تعلق دارد و شاید این سوال در ذهن مخاطب شکل بگیرد که چرا زندگی ایشان در کتابی که با موضوع مدرنیته به نگارش درآمده، گنجانده شده‌ است؟! پاسخ نویسنده به این سوال این است، چون آیت‌الله بلادی مقابل یک کشور و یک تفکر مدرنیته ایستادگی کرد.
 

در ادامه این میزگرد از کتاب «مدرنیته و جنگ جهانی اول در بوشهر» با حضور دکتر کتایون وحدت، نویسنده و پژوهشگر و خانم یاحسینی همسر استان یاحسینی رونمایی شد. سپس با حضور کارشناسان و مهمانان برنامه، بخش اصلی میزگرد، یعنی بررسی وضعیت نشر استان بوشهر و حلقه‌های مفقوده آن، آغاز شد.

در بخش نخست، سیدقاسم یاحسینی، به‌عنوان نخستین ناشر استان بوشهر در دوران پس از انقلاب گفت: برای شناخت تاریخ انتشارات، باید تاریخ چاپخانه‌های استان را شناسایی کنیم. طبق کتاب «تاریخ بوشهر» نوشته شیخ‌ محمدحسین سعادت که سال 1390 ش. تصحیح و چاپ شد، نخستین چاپخانه بوشهر، اواخر قرن نوزدهم میلادی تاسیس شده است. اول کسی که در بوشهر جلب دارالطباعه نمود، مرحوم آقاسیدحسین پسر سیدصالح روضه‌‌خوان بود.

نویسنده کتاب «صد سال مطبوعات بوشهر» ادامه داد: دومین چاپخانه بوشهر، «مطعبه مظفری» نام داشت که 120 سال پیش به‌همت مرحوم آقاعلی لبیب‌‌الملک مظفری، سال 1318 هجری قمری / 1900 م. تاسیس شد. آقاعلی متاسفانه در سن 35 سالگی هم از دنیا رفت. پس از آن چاپخانه علوی به‌‌ همت خاندان علوی در این شهر به صنعت چاپ، جانی دوباره داد و این چاپخانه یکی از دیرپاترین چاپخانه‌های کشور است که اکنون دهه پنجم فعالیت خود را پشت سر می‌گذارد.

یاحسینی یادآور شد: پیش از این تصور می‌کردم که در دوره‌های پهلوی اول و دوم، استان بوشهر، ناشر نداشت، اما جدیدا به کشف تازه‌ای در این زمینه دست یافته‌ام که سال 1352 آقای حسین دهداری، صاحب کتابفروشی مهرداد، دومین کتاب علی باباچاهی به نام «از نسل آفتاب» در هزار نسخه چاپ کرده است؛ از این‌رو به‌عنوان تنها ناشر عصر پهلوی مطرح می‌شود. پس از آن دیگر ناشری نداشتیم؛ تا بعد از انقلاب و در اواخر دهه 60، بنده با دلگرمی برخی از دوستان ادیبم با تاسیس نشر «شروه» به این حوزه ورود کردم و در طول دو سال فعالیت، 8 کتاب را منتشر کردم اما بعد به‌دلیل سختی کار، فعالیت این نشر را متوقف کردم. 

وی افزود: اما پس از من، اواخر دهه هفتاد، علی هوشمند با تاسیس نشر «شروع» گام محکمی در حوزه نشر استان برداشت. این ناشر به‌عنوان پرسابقه‌ترین و باتجربه‌ترین ناشر استان بوشهر در دوران پس از انقلاب شناخته می‌شود که تاکنون 513 اثر را منتشر کرده که پانصد و سیزدهمین اثر این ناشر، صدویکمین کتاب من یعنی «از فیض فایز» است.

یاحسینی در ادامه به تعداد ناشران فعلی استان اشاره کرد و گفت: در حال حاضر استان بوشهر، قریب به 77 ناشر ثبت شده و 20 ناشر فعال دارد که از این شمار، یکی‌دوتا از آن‌ها توانسته‌اند خود را به شبکه توزیع کشور متصل کنند، اما این‌ها کافی نیست و باید چاره‌ای برای دردهای ناسور نشر بوشهر اندیشید.

 گردش مالی ناشران بوشهری بسیار ضعیف است
وی در ادامه خطاب به صالحه رئیسی، مدیر نشر «حله» از وی درباره مشکلاتی که در این سال‌ها در حوزه نشر با آن‌ها دست به گریبان بوده، پرسید.

رئیسی در پاسخ گفت: نشر، مقوله‌ای بسیار پیچیده اما در عین حال شیرین است. نخستین چالشی که در این حوزه به‌عنوان ناشر زن با آن روبه‌رو شدم،  نخستین مشتری من یک نویسنده آقا بود که بعد دو‌سه ساعت بحث، تازه پذیرفت که من یک ناشرم؛ البته این مشکل را تنها با نویسندگان نداشتم، ادارات هم جایگاهی برای یک ناشر زن قائل نبودند؛ هرچند بعد از چند سال دوندگی و پیگیری خوشبختانه، فضا برای فعالیت ناشران زن هموارتر شده است.
 

مدیر نشر حله که سال 96 فعالیتش را آغاز کرده، 182 مجوز انتشار کتاب دریافت و 160 کتاب را هم در حوزه‌های مختلف منتشر کرده است، افزود: 91 درصد نویسندگانی که با من همکاری دارند، خانم هستند و خوشحالم که کارم مورد اعتماد و تائید این نویسندگان قرار دارد.

رئیسی در ادامه به مهم‌ترین مشکلات مهم حوزه نشر استان اشاره کرد و گفت: گردش مالی ناشران بومی استان، خیلی ضعیف است. متاسفانه ادارات، صنایع نفتی و گازی مستقر در استان در حوزه مسئولیت‌های اجتماعی‌شان اصلا نگاه خوبی به ناشران بومی ندارند. در زمینه تامین کاغذ با مشکل جدی مواجه هستیم و افزایش قیمت این کالا موجب کاهش تولید ناشران شده است؛ همچنین در زمینه  اعلام وصول کتاب هم با مشکل جدی مواجه شده‌ایم تا جایی که گاه تاخیر در اعلام وصول، زمینه‌ساز بحث و درگیری میان ناشر و نویسنده شده‌ است. ناشران بوشهری همواره از نبود اتحادیه ناشران استان هم درعذابیم و با وجود پیگیری‌های مستمر، هنوز به راه‌حلی برای تشکیل این اتحادیه یا تعاونی ناشران دست نیافته‌ایم.

یاحسینی در تکمیل سخنان رئیسی گفت: متاسفانه وابستگی به نفت، موجب شده در بسیاری از فعالیت‌ها نتوانیم مستقل عمل کنیم. اگر می‌خواهیم از این وضعیت خلاص شویم، باید از انتظار برای کمک صنایع به فرهنگ بگذریم و خودمان دست به کار شویم. با برگزاری کارگاه‌های تخصصی درباره هرکدام از چالش‌های حوزه نشر استان با حضور ناشران و فعالان و صاحب‌نظران این بخش راه‌های برون‌رفت را پیدا کنیم؛ چراکه مسئولان استانی با جای خالی‌شان در این میزگرد نشان دادند که دغدغه‌‌های مهم‌تری از کتاب و نشر دارند؛ اما اینجا یک گلایه دارم از ناشران استان که جای خالی‌شان در این برنامه تخصصی که متعلق به خودشان بوده، واقعا تاسف‌برانگیز است، می‌گویند: «حرمت امامزاده با متولی است.»

وی افزود: اما با آسیب‌شناسی که تا انجام شده، برای معرفی و عرضه تولیدات فرهنگی‌مان ابتدا باید یک اتحادیه ناشران در استان داشته باشیم و برای توزیع و پخش این تولیدات هم باید یک واحد صنفی توزیع در کنار این اتحادیه برپا کنیم. کار دشواری نیست فقط عزمی همگانی و اراده‌ای پولادین می‌خواهد که این نشست مقدمه‌ای برای تحقق این دو مهم است.

نبود اتحادیه ناشران بزرگ‌ترین خلأ حوزه نشر بوشهر
یاحسینی خطاب به مهدی انصاری، مدیر نشر «هلیله» که از ناشران تازه‌‎نفس استان در حوزه کتاب‌های ادبی و هنری است، گفت: از دید شما چرا نشر استان همچنان سردرگم باقی مانده است؟!

انصاری در پاسخ به وی گفت: متاسفانه چرخه فرهنگ و هنر در بخش «اقتصاد هنر» با یک ایستایی مواجه است که وقتی دلیل آن را پیگیر می‌شویم، می‌رسیم به توسعه ناهمگون در استان! به‌عبارت دیگر وقتی به عسلویه می‌رویم با یک توسعه صنعتی غیرقابل وصفی مواجه می‌شویم اما وقتی به حوزه‌های دیگر استان نگاه می‎‌کنیم این توسعه کم‌رنگ و کم‌رنگ‌تر می‌شود! رنگ‌باختگی فرهنگی در بخش زیرساخت‌ها و کمبودهای که دیگر اظهرمن‌الشمس است!

مدیر نشر «هلیله» ادامه داد: در حوزه نشر، با چالش‌های جدی مواجه هستیم که مهم‌ترین آن نبود یک سندیکا یا اتحادیه است که ناشران بومی را با هم همدل و همصدا کند؛ همان‌طور که می‌دانید نشر کتاب خوب در شرایط فعلی کار بزرگی است و اراده قوی می‌طلبد؛ البته می‌توانیم با انتشار برخی از کارها، پول خوبی به جیب بزنیم اما من معتقدم که در حوزه نشر باید با دغدغه ورود کرد و هدف، تولید محتوای خوب و باکیفیت و دانش‌افزا در بخش‌های مختلف باشد.

وی با نقد سندرم «مرکزگرایی» در نمایشگاه‌های بین‌المللی و ملی کتاب، تاکید کرد: متاسفانه ناشران بومی استان بوشهر در نمایشگاهی مثل نمایشگاه کتاب تهران کمتر دیده می‌شوند و این فاصله‌اندازی میان ناشران شهرستانی و  مرکز مطلوب نیست. در استان مورخان، نویسندگان، شاعران و ناشران گزیده‌کاری داریم اما چرا باید این‌گونه از مرکز پخش و توزیع کشور دور باشیم؟!

انصاری، مشکل دیگر نشر بوشهر را رقابت ضعیف ناشران غیر دولتی و دولتی دانست و گفت: ناشران دولتی از حمایت مالی و معنوی برخوردارند و متاسفانه ناشران خصوصی یارای رقابت با آن‌ها را ندارند. متاسفانه برخی آثار نویسندگان بومی از سوی این ناشران دولتی منتشر شده که در بازار حتی یک نسخه آن وجود ندارد و تقاضا برای آن‌ها زیاد است اما ظاهرا تصمیمی برای انتشار این کتاب‌‌ها وجود ندارد.

این فعال حوزه نشر بیان کرد: امیدوارم در نمایشگاه بین‌‌المللی کتاب تهران، از این پس غرفه‌ای واحد به نام «نشر استان بوشهر» برپا شود تا در آن، کتاب‌های باکیفیت استان که ناشران استانی درباره فرهنگ، تاریخ، اقتصاد و جغرافیای این اقلیم منتشر شده، عرضه شود تا توانمندی ناشران و دانش نویسندگان بوشهری به طرز آبرومندانه‌ و جامعی به رخ کشیده شود.

یاحسینی در ادامه با تائید سخنان انصاری، به نشر «شروع» به مدیریت علی هوشمند که با همکاری شمسی فیصلی (همسرش) آن را اداره می‌کنند، اشاره کرد و گفت: بعد از انتشارات «شَروه»، انتشارات «شروع» به جرگه ناشران استان بوشهر پیوست که در واقع جزو نخستین نشرهای دوران پس از انقلاب در استان بوشهر است که خوشبختانه بیش از
 سه دهه از فعالیت آن می‌گذرد و کتاب‌های باکیفیتی راهی بازار کتاب کرده‌است.

وی در ادامه از هوشمند دعوت کرد تا از مسائل و مصائبی که در این سال‌ها در زمینه چاپ و نشر کتاب با آن‌ها دست‌به گریبان بوده، بپردازد. مدیر نشر «شروع» ضعف ناشران بومی را در «بازاریابی» مهم‌ترین نقطه چالشی حوزه نشر استان معرفی کرد و گفت: شاید این گفته به مذاق برخی از همکاران ناشر ما خوش نیاید اما واقعیتی است که نمی‌توان آن را کتمان کرد، یکی از مهم‌ترین دلایلی که موجب ناکامی ما در بازاریابی در سطح کشور شده، این است که بیشتر کتاب‌های تولیدی ما فاقد استانداردهای لازم است!

بازار‌‌یابی؛ضعف ناشران بوشهری
هوشمند با تاکید بر اینکه گاه مشکل مالی، زمینه‌ساز شده تا چاپ آثاری را بپذیریم که در واقع کتاب نیستند، افزود: در  نشر «شروع» از 513 اثری که منتشر شده، برخی کارهای سطح پایین دیده می‌شود که موجب شده نتوانم به جرات بازاریابی کنم. طبیعی است که در شبکه پخش کتاب کشور، کتاب ضعیف راهی پیدا نمی‌کند و البته نباید، راه پیدا کند؛ چون این کار موجب تضعیف بیش از پیش ناشران شهرستانی در مرکز می‌شود.

وی ادامه داد: قطعا وقتی کتابی با محتوای خوب، صفحه‌آرایی و طراحی جلد و کیفیت خوب تولید شود، بخت حضور در شبکه توزیع کتاب کشور را پیدا می‌کند. چنین تجربه‌ای را با انتشار کتاب «آتشی در مسیر زندگی؛ خاطرات زنده‌یاد منوچهر آتشی» نوشته استاد سیدقاسم یاحسینی را چند سال پیش داشتیم. عوامل موثر این مقبولیت، شهرت آقای آتشی،  آقای یاحسینی و  طراحی جلد و محتوای خوب بود که کتاب را  وارد چرخه پخش کشوری کرد. اما یک نکته ناراحت‌کننده وجود داشت؛ از ما خواسته شد که جغرافیای انتشارات «شروع» نوشته نشود! چرا؟! چون ناشران شهرستانی به‌دلیل بازی‌ها و روابطی که در شبکه پخش و توزیع کشور وجود دارد، نتوانسته‌ بودند جایگاهی بیابند!

هوشمند گفت: همه، کتاب خوب می‌خواهند، پس با تولید کتاب خوب، می‌توان نشر استان را از وضعیتی که در آن گرفتار شده، بیرون آورد. در عسلویه امسال چند نمایشگاه برگزار و از ناشران بومی هم خواسته شد که آثارشان را در این رویدادها عرضه کنند، اما تنها، آثار معدودی از ناشران بومی را برای عرضه در نمایشگاه پذیرفتند؛ چون حقیقتا بخشی از تولیدات، اصلا کتاب نیست! و فقط به خاطر غم نان و حفظ گردش مالی نشر، تن به چاپ آن‌ها می‌دهیم. امیدوارم با تشکیل اتحادیه ناشران در استان و اهتمام ویژه ناشران برای تولید کتاب باکیفیت و در خور شان فرهنگ دیرینه استان بتوانیم به شبکه پخش کتاب در کشور متصل شویم، ظرفیت‌ها و سرمایه‌های انسانی و فرهنگی خود را به کشور بازنمایی کنیم و چرخ اقتصاد نشر را به سمت توسعه و روزهای روشن بچرخانیم.

به گزارش ایبنا؛ در پایان این میزگرد، خانه مطبوعات استان بوشهر با اهدای لوح سپاس و هدایایی از کارشناسان برنامه تقدیر کرد؛ همچنین سیدقاسم یاحسینی، دو اثر خود را با نام‌های «تاریخ قدیم مدرسه سعادت بوشهر» و «مارکس و انگلس و هجوم ارتش بریتانیا به بوشهر و جنوب ایران» به‌عنوان عیدانه کتاب به حاضران در این برنامه اهدا کرد.