هر ساله سیاره زمین مقصد نهایی بسیاری از شهاب‌سنگ‌ها از مبدا خود یعنی کمربرند سیارکی و سیارات خاکی منظومه شمسی از جمله ماه و مریخ است. شهاب‌سنگ‌ها از ریز و درشت ارزش‌های متفاوتی دارند؛ اما همواره تمامی آن‌ها مورد توجه دانشمندان و زمین‌شناسان در سراسر دنیا قرار گرفته‌اند. یکی از اهداف تالیف «شهاب سنگ‌ها» توجه خوانندگان و عموم مردم به اهمیت این آثار فرازمینی و قیمت و ارزش بالای آن در جهان امروز است، به نحوی که هر گرم آن بر حسب ظاهر، نوع، شکل و اندازه متفاوت است. به همین دلیل گروهی از سرمایه‌گذاران و کلکسیونر‌ها با صرف هزینه‌های زیاد افراد کارکشته خود را به مناطقی اعزام می‌کنند که پیدا کردن شهاب سنگ در آن‌جا کم‌خرج‌تر و و آسان‌تر است.
کنجکاوی به جای خرافات
در بخشی از این کتاب آمده است: «متاسفانه در گذشته و به علت بی‌اطلاعی یا خرافات، مردم کشور ما اگر شاهد سقوط شهاب‌سنگی بوده‌اند توجهی به آن نداشته‌اند، ولی رویت سقوط شهاب‌سنگ‌ها که با نوری خیره‌کننده و به صورت شهاب مشخص می‌شود، گهگاه در اشعار شاعران بزرگ گذشته به صورتی تشریح شده است. بیش از یک قرن از سقوط شهاب‌سنگ بزرگ آهنی در اشتهارد کرج می‌گذرد. به نظر می‌رسد از آن زمان ترس از اوهام و خرافات از رویت شهاب و پیدا کردن شهاب‌سنگ از بین رفته و در عوض کنجکاوی مردم بیشتر شده است.»
علی درویش‌زاده، پدر علم زمین‌شناسی و نویسنده کتاب «شهاب‌سنگ‌ها» در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا درباره اثرش و اهمیت شهاب‌سنگ‌ها گفت: دو سال پیش برای مراسمی برای یادبود دکتر افضلی‌پور، پایه‌گذار دانشگاه شهید باهنر کرمان، به دانشگاه کرمان دعوت شدم آن روز گروهی پژوهشگر ایتالیایی به ایران و به این استان آمده بودند. در همان زمان و بر حسب اتفاق شاهد ورود جست‌وجو‌گرانی از کشور ایتالیا در اردیبهشت سال 1395 به بیابان‌های اطراف کرمان بودم که پس از کاوش یک‌ماهه حدود 47 نمونه شهاب‌سنگ واقعی را جمع‌آوری و از کشور خارج کردند. بنابراین چرا ما در وطنمان که صاحب صحراها و بیابان‌های بسیار وسیع است به دنبال این ثروت نباشیم و به بیگانگان اجازه و امکان چپاول دهیم؟
وی ادامه داد: شهاب‌سنگ‌ها از طلا هم گران‌تر هستند در حقیقت یک گرم آن از 800 تا 4000 دلار ارزش دارد. با توجه به این عمان سالانه 5 هزار نمونه شهاب‌سنگ به دنیا معرفی می‌کند. این به نوعی ثروت ماست که متاسفانه از سوی سازمان میراث فرهنگی یا هر سازمان دیگر دولتی توجهی به وجود آن نمی‌شود. هدف از تالیف کتاب آشنایی عموم مردم از ماهیت شهاب‌سنگ‌ها و ارزش واقعی آن‌هاست.
درویش‌زاده در پاسخ به این پرسش که آیا در این اثر به شهاب‌سنگ‌های فرود آمده در ایران اشاره‌ای شده است؟ گفت: در آخر فصل سوم کتاب درباره شهاب‌سنگ‌های ایران و از مهم‌ترین تاریخچه فرودهای مهم آن نوشته‌ام. آخرین شهاب‌سنگی که من اطلاع دارم در زنجان پیدا شده که یک ایرانی از فرانسه آمد و آن شهاب‌سنگ را خریداری کرد و متاسفانه اطلاع دیگری از آن در دسترس نیست.
وی اعتقادات آمیخته با خرافات برخی مردم درباره شهاب‌سنگ‌ها را علت اصلی ناچیز شمردن اهمیت علمی و مادی آن دانست و گفت: اغلب مردم در بخش‌های مختلف ایران اعتقاداتی آمیخته با خرافات دارند. در گذشته و قدیمی‌تر‌ها این سوغات‌های فضایی را نوعی هدیه آسمانی و خدایی فرض می‌کردند. سرزمین ما بزرگ و پهناور است و پراکندگی گسترده‌ای دارد به همین دلیل نمی‌توان مکان مشخصی باری فرود شهاب‌سنگ‌ها تصور کرد از طرفی مردم هم اطلاعات چندانی از ارزش آن ندارند به همین دلیل سازمان میراث فرهنگی در بسیاری موارد اصلا اطلاعی از وجود آن‌ها نمی‌تواند کسب کند.
این چهره ماندگار در علم زمین‌شناسی گفت: به یاد دارم یک شهاب‌سنگی در سال 1353 در شهر نراق افتاد که حدود سه کیلو و نیم وزن داشت اما متاسفانه فقط 200 یا 300 گرم آن در موزه نگهداری شد و اطلاعی از باقیمانده آن در دسترس نیست که توسط ژاندارمری آن زمان به چه کسی فروخته شد یا در کجا نگهداری شد.
وی افزود: در حال حاضر اصلی‌ترین معضل این است که شهاب‌سنگ ها در ایران سرنوشت نامعلومی دارند و به ندرت در اختیار دانشمندان و دانشگاهیان برای تحقیقات علمی قرار می‌گیرد.
درویش‌زاده ضمن اشاره به ارزیابی خود از تالیف و ترجمه کتاب در رشته زمین‌شناسی گفت: مشکل اصلی که در حوزه کتاب‌های دانشگاهی به ویژه رشته زمین‌شناسی بیش از هر چیز تیراژ پایین کتاب‌هاست. کاهش کمیت کتاب در نهایت می‌تواند منجر کاهش میزان ماندگاری آن‌ها شود. درنهایت بسیاری از محققان در سال‌های آتی نتوانند به کتاب‌هایی دسترسی داشته باشند که این روزها فقط با تیراژ پانصد عددی چاپ و منتشر می‌شوند.
وی ادامه داد: پایین رفتن تیراژ در همه کتاب‌ها صادق است حتی کتاب‌های برگزیده. متاسفانه معضلات و مشکلات مربوط به قیمت کاغذ تاثیر جدی بر تولید و انتشار کتاب‌های دانشگاهی گذاشته است. این معضلات اثر مستقیمی برانگیزه ناشران می‌گذارند. علاوه بر آن وجود دانلود رایگان کتاب از فضای اینترنتی هم آسیب دیگری است که بر بدنه نشر وارد شده است.
وی درباره ارزیابی خود از محتوای کتاب‌ها در زمینه زمین‌شناسی گفت: به لحاظ محتوا نمی‌توان گفت همپای دنیا پیش می‌رویم اما وضعیت بدی در این زمینه نداریم. معمولا یک الی دو گام از دنیا عقب‌تر هستیم. در حوزه ترجمه هم باید بگویم در سال‌های اخیر کتاب‌های ترجمه روند کاهشی داشتند و ناشران تمایل زیادی به چاپ کتاب‌های ترجمه ندارند.
درویش‌زاده ترجمه‌های نامفهوم و بی‌طرفدار را علت اصلی بی‌توجهی ناشران دانشگاهی از چاپ کتاب‌های ترجمه دانست و گفت: در گذشته اغلب مترجمان زمین‌شناسانی بودند که در دانشگاه‌های مطرح دنیا تحصیل کرده بودند و دانش ترجمه‌ای بالایی داشتند، به همین دلیل ترجمه کتاب را با دقت نظر بیشتری انجام می‌دادند؛ اما امروزه مترجمان کتاب‌هایی را ترجمه می کنند که به جز خودشان برای فرد دیگری قابل فهم نیست.
این پژوهشگر پیشکسوت در ادامه افزود: برخی کتاب‌های ترجمه به قدری نامفهوم هستند که خوانندگان نمی‌توانند درک درستی از محتوا داشته باشند. این را نمی‌توان از کوتاهی مترجمان دانست بلکه از دانش ناکافی آنان از زبان مبدا حاصل می‌شود. نسل‌های قدیمی کتاب‌های کمتری ترجمه می‌کردند اما ترجمه درخوری را تحویل فضای علمی می‌دانند؛ اما نسل جوان امروز البته نه تمامی آن‌ها با توجه به انگیزه‌ای که در ترجمه آثار جدید دارند، تلاش می‌کنند کتاب‌های روز دنیا را وارد فضای علمی کنند اما توجه چندانی به کیفیت ترجمه و جذب مخاطب سوی آنان در نظر گرفته نمی‌شود.
نظر شما