فریده خلعتبری مدیر انتشارات شباویز در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره وضعیت نشر ایران در بازارهای بین‌المللی گفت: بسیاری از ناشران ایرانی کتاب‌های خوبی دارند که قابلیت و ظرفیت جهانی شدن را دارد اما کسی یا جایی نیست که تجربه‌های لازم را در اختیارشان قرار دهد و آنها را برای حضور در بازارهای بین‌المللی راهنمایی کند.
 
این ناشر به تجربه‌اش در نشر کودک و نوجوان اشاره کرد و گفت: من سی و سه سال است که در نشر ایران فعالیت دارم و از سال 2000 میلادی نیز فعالیتم را در سطح بین‌المللی شروع کردم. در سال‌های نخست به‌رغم حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی به جایی نمی‌رسیدم و نمی‌توانستم رایت کتاب‌هایم را بفروشم اما ناامید نشدم و سعی کردم عیب‌های کار را شناسایی و برطرف کنم و نکات لازم را یاد بگیرم.
 
وی افزود: در سال‌های نخست فقط یک خلاصه روی کتاب‌هایم می‌گذاشتم اما متوجه شدم که این کار فایده ندارد و متقاضیان با خواندن یک صفحه خلاصه، نظرشان جلب نمی‌شود سپس ماکت کتاب‌ها را به زبان انگلیسی تهیه کردم و به نمایش گذاشتم که بازهم با استقبال ناشران مواجه نشد و روش‌های دیگر را امتحان کردم.
 
نویسنده «زود؛ خیلی زود» گفت: امروز بعد از گذشت 17سال تجربه‌ای به دست آوردم که می‌توانم با خیال راحت کتاب‌هایم را در نمایشگاه‌های بین‌المللی عرضه کنم. من به فرهنگ و هنر ایران باور دارم و مطمئنم که ادب، فرهنگ و هنر ما چیزی از سایر کشورهای جهان کم ندارد و تلاش کرده‌ام در همه این سال‌ها به دیگران ثابت کنم که اگر به فرهنگ و هنرمان توجه کنیم می‌توانیم نتیجه خوبی به دست آوریم.
 
فروش رایت 1200 عنوان کتاب کودک
خلعتبری درباره حضورش در نمایشگاه‌های بین‌المللی و میزان رضایتش از فروش رایت کتاب به سایر کشورها نیز گفت: به‌طور کلی همیشه دست یافتن به آنچه که انسان آرزو دارد بسیار سخت است اما به طور کلی در طول 17 سالی که توانسته‌ام در نمایشگاه‌های بین‌المللی شرکت ‌کنم بیش از هزار و 200 عنوان کتاب را به ناشران خارجی فروخته‌ام و اغلب کتاب‌هایی که منتشر کرده‌ام تابه‌حال به بیش از 50 زبان ترجمه شده و در بیش از 30 کشور دنیا منتشر شده و به بسیاری از مدرسه‌ها و کتاب‌های درسی راه یافته است و با گذشت چندین سال همچنان در کشورهای دیگر تجدید چاپ می‌شود، یعنی کتاب‌هایی که منتشر کرده‌ایم تاریخ مصرف نداشته و همچنان در کشورهای خارجی خریدار دارد و این موفقیت بزرگی است که باید شکرگزار آن بود.
 
وی افزود: بعضی از کتاب‌های انتشارات شباویز در سایر کشورها به چاپ‌های هشتم و نهم رسیده است، اما در ایران چندان جدی گرفته نمی‌شوند و بعضی از این کتاب‌ها در کشور خودمان حتی به چاپ دوم هم نمی‌رسند. به یاد دارم نخستین باری که می‌خواستم با ناشری از کشور تایلند قرارداد منعقد کنم او با نگرانی و دلهره، تیراژ دوهزار نسخه را پذیرفت و وقتی با استقبال مخاطبان مواجه شد در قراردادهای بعدی تیراژ پنج هزار نسخه و در نهایت آثار را با شمارگان20هزار نسخه منتشر می‌کرد و این مساله نشان می‌دهد که آثار ما ظرفیت لازم را دارد که ناشران با خیال راحت و آرامش با تیراژ بالا آن را در کشورشان منتشر کنند.


 
لزوم توجه به تالیف متن‌‌های خلاق و جدید
خلعتبری در ادامه به ویژگی‌های اثر خوب و مطلوب از دید ناشران خارجی اشاره کرد و گفت:  وقتی کتاب خوب باشد فروش می‌رود و این خوب بودن شامل ویژگی‌های مختلف می‌شود. نخست داشتن تالیف خلاق و جدید و نپرداختن به مسایل تکراری و کلیشه‌ای با قلمی تواناست. نویسندگان باید تلاش کنند آثار خوب، خلاق و جدیدی تولید کنند و همچنین این آثار باید به طور کامل ویرایش شوند تا اشتباهات ویرایشی در آنها وجود نداشته باشد. از سویی تصویرگری هم باید مختص آن کتاب باشد. نباید از تصاویر تکراری استفاده کنیم کتاب باید علاوه بر اصالت متن دارای اصالت تصویر هم باشد.
 
نویسنده «دلقک و فرمانروا» اضافه کرد: از طرفی نوع حرف باید به‌گونه‌ای انتخاب شود که متن، تصویر و گروه سنی هم‌خوانی داشته باشد. همچنین گرافیک هم باید بی‌عیب و نقص باشد و ناشر باید تلاش کند با چاپ کتاب در بالاترین کیفیت، زحمات گروهی را که روی کتاب کار کرده هدر ندهد. کتاب باید به گونه‌ای منتشر شود که در نگاه نخست مخاطب را جذب کند. غالبا ناشران بعد از دیدن ظاهر کتاب محتوا و تصاویر را بررسی می‌کنند و به خاطر هم‌خوانی که بین این دو وجود دارد کتاب را انتخاب می‌کنند.
 
کتاب باید متناسب با فرهنگ سایر کشورها ترجمه شود
وی درباره لزوم ترجمه کتاب‌ها هم بیان کرد: مساله دیگر این است که زبان ما فارسی است و هیچ جای دنیا زبان ما را متوجه نمی‌شوند، بنابراین ما باید کتاب‌هایمان را به زبان انگلیسی ترجمه و در نمایشگاه‌های بین‌المللی عرضه کنیم. البته خود ترجمه کردن هم شرایطی دارد که باید به آن توجه کرد. در بسیاری از موارد ما نمی‌توانیم متن داستانی را مستقیما به زبان انگلیسی ترجمه کنیم و به‌خاطر تفاوت‌های فرهنگی و همچنین نامفهوم بودن برخی از مفاهیم ایرانی در سایر کشورها نیاز به بازنویسی به زبان انگلیسی برای ایجاد هم‌خوانی با فرهنگ سایر کشورها وجود دارد.
 
بی‌توجهی ناشران به اصالت متن و تصویر
 به گفته خلعتبری، کتاب باید متناسب با فرهنگ و آداب و رسوم سایر کشورها ترجمه شود تا برایشان قابل فهم و جذاب باشد و ناشران باید به این نکات در زمان ترجمه آثارشان توجه کنند زیرا رعایت کردن این نکته‌های ظریف سبب ‌می‌شود که توجه ناشران خارجی به سوی آثار ما جلب شود.
 
نویسنده «پیشی و موشی» توضیح داد: اگر بدون توجه به این نکات ترجمه کنیم ناشران خارجی کتاب را پس می‌زنند و به‌رغم اینکه داستان‌ها و تصاویر و طراحی گرافیک ما اصالت دارد متاسفانه نمی‌توانیم کتاب‌هایمان را با رعایت نکردن این نکات ظریف در ترجمه عرضه کنیم. مثلا ما در فرهنگ فولکلورمان داستان‌های زیادی درباره خاله‌سوسکه داریم در حالی که سوسک در خارج از کشور حشره مقبولی نیست و باید در زمان ترجمه از حشره مشابهی استفاده کنیم که هم برای آنها مقبول باشد و هم از نظر ظاهری در تصویرگری شبیه سوسک باشد.


 
نمایشگاه‌های بین‌المللی محل انعقاد قرارداد نیست
خلعتبری در ادامه به تفاوت‌های فرهنگی که باید ناشران به آن توجه داشته باشند اشاره کرد و گفت: ناشرانی که در نمایشگاه‌های بین‌المللی شرکت می‌کنند بهتر است ترجمه متن کامل کتاب را به صورت PDF در اختیار داشته باشند تا در صورت نیاز به متقاضیان ارایه دهند. خیلی‌ها فکر می‌کند نمایشگاه‌های بین‌المللی محل انعقاد قرارداد است در حالی که نمایشگاه فقط جای رایزنی و مذاکره و نمایش آثار است و فقط نگاه اول در آنجا انجام می‌شود و بقیه مذاکرات بعد از نمایشگاه صورت می‌پذیرد و گاه ممکن است عقد قرار دارد برای کتابی حدود دو سال به طول بیانجامد.
 
به گفته این ناشر کودک و نوجوان، ناشران در نمایشگاه‌های بین‌المللی با دیدن یک کتاب بلافاصله تصمیم به عقد قرارداد نمی‌گیرند و ابتدا با مشاوران‌شان مشورت می‌کنند. آنها بعد از دریافت pdf کتاب و بررسی آن توسط کارشناسانشان تصمیم به مذاکره می‌گیرند. افرادی که می‌گویند توانسته‌ایم قراردادهای زیادی را در نمایشگاه‌های بین‌المللی منعقد کنیم دروغ می‌گویند این حرف فقط سبب دلسردی ناشران دیگر می‌شود.
 
حمایت موسسه نمایشگاه‌ها از حضور ناشران در نمایشگاه‌های خارجی
خلعتبری همچنین بر حمایت دولت از ناشران برای حضور در نمایشگاه‌های خارجی تاکید کرد و گفت: مساله بعدی حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی است که این حضور اگر همراه با گرفتن غرفه باشد حدود 20 میلیون تومان برای ناشر هزینه دارد و اغلب ناشران نمی‌توانند برای شرکت در هر نمایشگاه خارجی این مبلغ را هزینه کنند بنابراین دولت و نهادهایی مانند موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران باید از ناشران حمایت کنند. موسسه نمایشگاه‌ها می‌تواند در هرکدام از نمایشگاه‌های خارجی تعدادی از ناشران را که توانسته‌اند حضور موفق‌تری در بازارهای بین‌المللی داشته باشند با هزینه خود به این نمایشگاه‌ها ببرد و فضایی را به آنها اختصاص دهد و این کار می‌تواند کمک هزینه‌ای برای ناشران باشد.
 
وی افزود: موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران این توان را دارد که در هر نمایشگاه خارجی امکان حضور 10 ناشر ایرانی را فراهم کند. اما می‌بینیم در نمایشگاه‌های بین‌المللی عده زیادی نویسنده و تصویرگر می‌آیند که نیازی به حضورشان نیست. یا به عنوان مثال امسال انجمن نویسندگان کودک و نوجوان در نمایشگاه فرانکفورت شرکت کرده بود که اصلا جایش در نمایشگاه نیست و هیچ نتیجه‌ای عایدش نمی‌شود و به جای آن بهتر است ناشران موفق خودشان حضور پیدا کنند.


 
اختصاص طرح گرنت به ناشران ایرانی
این نویسنده و ناشر درباره طرح گرنت نیز بیان کرد:به نظر من طرح گرنت که از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای حمایت از ترجمه و چاپ کتاب‌ها به زبان‌های دیگر منتشر شده بهتر است به‌جای ناشران خارجی در اختیار ناشران ایرانی قرار گیرد و اجازه دهند ناشران ایرانی با استفاده از این طرح خودشان آثارشان را در نمایشگاه‌های بین‌المللی به فروش برسانند و این مبلغ کمک هزینه‌ای برای ناشران ایرانی باشد تا بتوانند کتاب‌هایشان را جهانی کنند. زیرا ناشران بزرگ بین‌المللی به دنبال دریافت هزار یا دوهزار دلار دولت ایران برای انتشار کتاب نیستند. درواقع خود ناشران ایرانی هستند که باید حمایت ‌شوند.