به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در نقاط مختلف دنیا و از زمان‌های بسیار دور، از عروسک در اجراهای نمایشی استفاده می‌شده است. هر قاره‌ای که انسان در آن سکونت داشته سنت عروسکی خاص خود را داشته است، سنتی که می‌تواند متعلق به فرهنگ‌های طایفه‌ای یا روستایی باشد یا برخاسته از تمدن‌های توسعه یافته یا تلفیقی از این دو. اما علی‌رغم حضور همیشگی عروسک‌ها، مطالعات نظری چندانی در حوزه تئاتر درمورد آنها صورت نگرفته است.
 
واقعیت این است که با وجود گذشت بیش از چهار دهه از تأسیس رشته تئاتر عروسکی در ایران و با وجود حضور سه دانشکده مهم هنری در پایتخت که دانشجویان این رشته دانشگاهی تا دوره کارشناسی مشغول به تحصیل هستند و نیز راه‌اندازی دوره کارشناسی ارشد در سال‌های اخیر در دانشگاه تهران، متاسفانه این رشته تحصیلی همواره از فقر منابع درسی و تئوریک در حوزه‌های تالیف، ترجمه و پژوهش رنج برده است و افسوس که کتاب‌های دانشگاهی و تخصصی با موضوعیت تئاتر عروسکی در ایران به تعداد انگشتان دو دست هم نمی‌رسد.
 
کتاب «زیباشناسی عروسک» حاصل پژوهش پروفسور استیو تیلیس، یکی از اساتید نامی این رشته در آمریکاست که با طبقه‌بندی،‌ تحلیل و نقد بسیاری از تعاریف و تئوری‌های نظریه‌پردازان و نمایش‌گران مشهور عروسکی که گاه نگاهی هم‌زمانی و گاه در بستر در زمانی مخاطب را با خود همراه می‌کند. این کتاب به شیوه‌ای کاملاً‌جسورانه تدوین شده و حتی گاه از نظریات کارشناسان دیگری در حوزه‌های زبان‌شناسی و نشانه‌شناسی نیز سود برده است.
 
کتاب «زیباشناسی عروسک» به مشاهده‌ای بینافرهنگی و تحلیل نمایش عروسکی از نظر گاهی تئاتری اختصاص دارد، این کتاب به زمینه‌های بنیادین نمایش عروسکی به عنوان یک هنر تئاتری پرداخته است. مسئله اصلی کتاب «زیباشناسی عروسک» این است که ما چگونه می‌توانیم پدیده عروسک را آن‌گونه که در وادی تئاتر به صور گوناگون ظهور و تجلی می‌یابد درک و توصیف کنیم.
 
موضوع اساسی این کتاب مسائل بنیادین نمایش عروسکی است، و مهم‌ترین انگیزه نویسنده برای تألیف این کتاب بنیان گذاشتن پایه‌ای نظری و ایجاد فرهنگ واژگانی توصیفی در حوزه زیباشناسی عمومی عروسک است.
 
نویسنده در بخشی از این کتاب، تالیف و ترجمه مجموعه‌ای از کتاب‌های ارزنده و علمی که هم،‌ ارزش دانشگاهی داشته باشد و به کار کلاس‌های درس و تحقیق دانشگاهی بیاید و هم مفید به حال تجربیات عملی و کارهای اجرایی گروه‌های فعال نمایشی در مراکز حرفه‌ای و تجربی، باشد را نخستین دل‌مشغولی خود برای تالیف و انتشار این مجموعه عنوان می‌کند و معتقد است که در غیاب مراکز پژوهشی و علمی، نبود تحقیقات منظم هنرهای نمایشی، فقدان مراکز اسناد و مدارک هنری، و نیز کمبود کتاب و کتابخانه‌های تخصصی، ما در همه زمینه‌ها، با کاستی‌های جدی و چشمگیری روبه‌روییم و وجود پاره‌ای پژوهش های سطحی‌ـ ژورنالیستی نیز که تالیف‌شان بسیار شتاب‌زده صورت می‌گیرد و اغلب آنها به‌شدت کهنه و تکراری بوده و یا رونویسی ناشیانه از کتاب‌های دیگران و منابع خارجی‌اند و تقریباً هیچ‌کدام به نیازهای واقعی امروز هنر و هنرمندان ایران پاسخ نمی‌گویند و تا به امروز جز غلط ‌آموزی، سطحی‌نگری و «پخته‌خواری» سود دیگری در بر نداشته‌اند.
 
به اعتقاد نویسنده، خلاقیت‌های نمایشی گوناگون هنرمندان ما زمانی به سامان می‌رسد و از ارزش‌های مثبت و ماندگار برخوردار می‌شود که زیربنای تئوری محکمی داشته باشد و به درستی این مهم به‌دست نمی‌آید مگر به یاری آموزش درست، استادان فرهیخته، وجود منابع موثق و داشتن مآخذ دقیق و علمی که باب نظریات نوین یا بحث‌های تازه را بگشاید،‌ و یا از اصول پایه و راه‌کارهای نوین برای غنای زیبایی‌شناسی نمایش امروز سخن در میان آورد. از سوی دیگر کثرت فرهنگ‌ها و وجود سبک‌ها،‌ شیوه‌ها و گونه‌های جدید تئاتر در کنار آثار گوناگون بازمانده از حوزه‌های تمدن‌های مختلف از دو هزار و 500 سال پیش تاکنون، فرهنگ تئاتر را چنان غنی و پیچیده و پرپشتوانه کرده است که بدون شک بدون تجهیز خود به منابع معتبر تاریخی یا تشریح اصول و روش‌های آن به یاری منابع پایه‌ای و مآخذ تشریحی نوین، امکان ندارد از دستاوردها و تجربیات گرانبار هزاران ساله این هنر در سطح جهان باخبر شویم.
 
استیو تیلیس تلاش کرده تا کتاب «زیباشناسی عروسک»، هم در زمینه نظری و عملی به نیازها پاسخ گوید و هم در باب مباحث تاریخی، ژانرها،‌ سبک‌ها و تجربه‌های نوین، کمبودها را برطرف کند. هدف این کتاب در همه حال ارتقای سطح کمی و کیفی هنر نمایش و تأمین نیاز هنرمندان، دانش‌آموختگان و دوستداران این هنر در زمینه‌های فکری و فنی پر ارزش است.
 
در بخشی از این کتاب می‌خوانیم: «اگر فعالیت‌های گوناگون مانند وجود 72 کانون نمایش دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی، کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد، واحد فرهنگی‌ـ هنری بنیاد شهید، واحد آموزش و تولید حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، و سرانجام حجم بالای آموزش و تولید نمایش در دَه‌ها خانه فرهنگی و فرهنگ‌سراهای تهران و شهرستان‌ها را هم بیفزاییم، خواهیم دید با نیرو، توان، کار و خلاقیت بسیار گسترده‌تری روبه‌روییم که به علت جوانی و جست‌وجوگری، از هر نظر نیازمند تعلیم و آموزش‌اند. بنابراین بر اهل فن و قلم و مراکز علمی و انتشاراتی است تا در برابر استقبال گسترده و بی‌سابقه هنرمندان، دانشجویان و هنرجویان از این هنر پایه‌ای کهن و توانمند، تا آنجا که در توان دارند، بکوشند به قدر وسع و دانش خود از خرمن تجارب زنده و منابع علمی امروز دنیا توشه بردارند و به نوبه خود، پالوده و پیراسته و علمی، در دسترس این نسل جست‌وجوگر و زنده و فعال بگذارند، تا حتی‌الامکان فاصله فنی و فکری خود را با آخرین تجربیات و دستاوردهای امروز جهان کم و کمتر کرده باشیم...»
 
پوپک عظیم‌پور تبریزی، مترجم، نیز در بخشی از این کتاب می‌نویسد: «آغاز آشنایی ما با هنر عروسکی ایران و جهان با ترجمه‌ها و تالیفات اساتیدمان در این رشته، همیشه زنده‌یادان، استاد جواد ذوالفقاری و استاد اردشیر کشاورزی و پژوهش‌های بی‌شمار استاد بهرام بیضایی در باب نمایش‌های عروسکی ایران و ترجمه‌ها و تالیفات استاد بهروز غریب‌پور شکل گرفت و گه‌گاه مترجمان و علاقه‌مندان این هنر، جسته و گریخته در مجلات مطالبی را چاپ کردند،‌ اما بعد از تلاش‌های این اساتید وقفه‌ای عمیق در امر تالیف و ترجمه به‌وجود آمد و این در حالی بود که سالانه تألیفات بی‌شماری در مورد تئاتر عروسکی در جهان منتشر می‌شد و همه‌ساله تئوری‌ها و تعاریف جدید از این هنر ناب در حال تدوین بود.
 
من که خود زمانی دانشجوی همین رشته در دانشگاه تهران بودم همیشه از کمبود منابع ایرانی و عدم دسترسی به کتب و مقالات خارجی برای مطالعه و پژوهش رنج می‌بردم. زمانی گذشت و من افتخار همکاری با دانشگاه تهران را این بار در کسوت مدرسی پیدا کردم و از سال 1381 مشغول به تدریس شدم. از همان تاریخ بود که فقر منابع در امر تدریس بیشتر بر من هویدا شد...»
 
بطورکلی نگارش کتاب «زیباشناسی عروسک»، بر اساس این فرض بوده که نمایش عروسکی در عمل می‌تواند اطلاعات مؤثری برای مطالعات تئاتری داشته باشد و در عین حال این مطالعات تئاتری بتواند عمل نمایش عروسکی را غنی‌تر سازد.
 
در بخشی دیگری از این کتاب نیز می‌خوانیم: «برخلاف نظر یورکوفسکی به راحتی می‌توان از عروسک‌های بونراکو، پتروشکا، شخصیت‌های تئاتر عروسکی استاد پدرو و حتی شخصیت ژان گولر که در پیاده‌رو یک شهر نمایش اجرا می‌کند در کنار هم صحبت کرد. در همه این موارد، عروسک به شکل یک شیء ادراک می‌شود که با به کار بستن نشانه‌هایی از سه نظام نشانه‍‌ای خود تخیلی مبنی بر دارا بودن حیات ایجاد می‌کند؛ تضاد هستی‌شناختی این «دوبینی» لذتی به وجود می‌آورد که به تمامی لذت‌های دیگری که عروسک فراهم می‌کند، افزوده می‌شود...»
 
خواندن این کتاب برای خوانندگان عمومی نیز بسیار سودمند است. متخصصان این حوزه شاید احساس کنند که بیش از حد به مباحثی که برای آنها آشناست پرداخته‌ شده است اما مفاهیمی مانند نشانه‌شناسی و پدیدارشناسی برای بسیاری از خوانندگان تازگی دارد زیرا بسیاری از خوانندگان در مورد پیچیدگی‌های اجرایی عروسکی آگاهی کمی دارند.
 
خوانندگانی که نه هنرمند عروسکی هستند و نه پژوهشگر شاید مهم‌ترین دسته از خوانندگان این کتاب باشند چراکه این افراد کسانی هستند که پژوهشگران سعی در آگاه کردنشان و هنرمندان سعی در سرگرم کردن آنها دارند. باید اطلاعات گوناگون و کافی در دسترس این خوانندگان گذاشته شود و با وضوح به آنها ارائه شود تا آنها بتوانند به درک وجوه نظری و عملی نمایش عروسکی برسند.
 
نشر قطره، کتاب «زیباشناسی عروسک» را در قالب 290 صفحه با شمارگان 500 نسخه منتشر کرده است. علاقه‌مندان می‌توانند این کتاب را به بهای 15 هزار تومان خریداری کنند.