به گزراش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) آیین بزرگداشت شهید آیت‌الله سیدمحمد باقر صدر و خواهرش بنت‌الهدی، عصر دیروز، چهارشنبه 19 فروردین با سخنرانی آیت الله محسن اراکی، دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، رافائل مائوریلو، اسلام‌شناس ایتالیایی و متخصص علم رجال و تراجم و فریبا انیسی، نویسنده کتاب زندگینامه شهیده بنت‌الهدی صدر، در مجموعه فرهنگی شهدای هفتم تیر (سرچشمه) برگزار شد.
«فلسفتنا» و ایستادن مقابل موج عظیم رواج تفکرات الحادی
آیت‌الله محسن اراکی، از شاگردان شهید آیت‌الله محمدباقر صدر در این آیین بزرگداشت ضمن اشاره به اهمیت خاندان صدر در تاریخ تشیع گفت: خاندان صدر طی چند قرن خدمات مهمی به جهان اسلام و اندیشه تشیع ارائه کردند. شهید آیت‌الله صدر نیز متعلق به این خاندان بود، اما فارغ از آنها خود نیز به تنهایی چهره‌ای برجسته علمی و سیاسی به‌شمار می‌رفت.
وی افزود: در عصر حاضر اندیشمندان شیعی بیشترین کار علمی و همچنین ابتکار و پیشرفت را در علوم مختلفی چون فقه، اصول، تفسیر، فلسفه و کلام را به نام خود ثبت کرده‌اند. آیت‌الله صدر نیز یکی از این اندیشندان بود که ابتکارات مهمی را، به ویژه در فلسفه و منطق ارائه کرد.
دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، در ادامه درباره دلیل نگارش کتاب «فلسفتنا» توسط آیت‌الله صدر، گفت: دوران بلوغ فکری شهید آیت‌الله صدر مصادف با سیطره عظیم مکاتب مادیگری، نیهیلیسم و تفکرات کمونیستی در کشورهای اسلامی بود. تمام دانشگاه‌های اسلامی کشورهای عربی تحت تاثیر مکاتب الحادی و کمونیستی بودند و چیزی برای مقابله نداشتند. نخستین کاری که از طرف علمای مسلمان برای موج‌شکنی در مقابل این تفکران انجام گرفت، تالیف کتاب «فلسفتنا» توسط شهید صدر بود. این کتاب یک‌تنه مقابل رواج این تفکرات ایستاد و آثار آنها را از دانشگاه‌های عرب محو کرد. این در صورتی است که حزب کمونیست عراق حتی در حوزه‌های علمیه هم طرفدارانی داشت.
اراکی همچنین درباره پیشینه موضوعی کتاب «فلسفتنا» در جهان اسلام گفت: البته پیش از نگارش کتاب «فلستنا» مرحوم علامه طباطبایی با همکاری شهید مرتضی مطهری کتاب «اصول فلسفه و روش رئالیسم» را نوشته و منتشر کرده بودند و در اصل نخستین اقدام اندیشمندان مسلمان در مقابله با تفکرات کمونیستی نیز همین کتاب است. با این اوصاف اما این کتاب چون به زبان فارسی بود تنها در ایران منتشر شد. شهید صدر نیز در راستای تالیف «فلسفتنا» از این کتاب بهره علمی برده بود. «فلسفتنا» نه تنها در عراق و ایران، بلکه کل جهان اسلام را تحت تاثیر خود قرار داد. بر این اساس می‌توان نظام تدریس فلسفه در دانشگاه‌های کشورهای عربی را به دو دوره پیش و پس از انتشار کتاب «فلسفتنا» شهید آیت‌الله صدر تقسیم کرد.
روژه گارودی پس از مطالعه «فلسفتنا» مسلمان شد
آیت‌الله اراکی در ادامه سخنرانی خود همچنین به تاثیر کتاب «فلسفتنا» در میان متفکران و پژوهشگران غربی اشاره کرد و گفت: یکی از مهم‌ترین اندیشمندانی که پس از مطالعه کتاب «فلسفتنا» شهید صدر متحول شد، «روژه گارودی» متفکر معاصر فرانسوی است.
این شاگرد شهید آیت‌الله صدر اضافه کرد: گارودی در دوره‌ای که هنوز مسلمان نشده بود، در جهان به عنوان مغز متفکر تفکرات مارکسیستی و کمونیستی شناخته می‌شد و حتی هنوز هم بسیاری او را به عنوان برجسته‌ترین نظریه‌پرداز کمونیسم پس از مرگ لنین می‌دانند. گارودی پس از مطالعه کتاب «فلسفتنا» سر تعظیم در مقابل دین مبین اسلام فرود آورد و مسلمان شد.
ابداعات شهید آیت‌الله صدر در علم منطق
دبیرکل مجمع تقریب مذاهب در ادامه سخنرانی خود به ابداعات شهید صدر در علم منطق نیز پرداخت و گفت: شهید صدر با نگارش کتاب «الاسس المنطقیه الاستقراء» نیز طرحی نو در مقابل منطق ارسطویی درانداخت. در واقع ایشان با این کتاب علم منطق جدیدی را بر محوریت مباحث برهان و استقراء پایه‌ریزی کرد.
وی افزود: در کل تاریخ علم منطق آیت‌الله صدر تنها اندیشمندی است که اثبات کرد می‌توان از اصل استقراء برهان جدیدی به‌وجود آورد و از این برهان جدید در علومی چون فقه و اصول نیز استفاده کرد. ایشان برای اثبات کاربردی بودن نظریه خود کتاب «المرسل و الرسول و الرسالة» را تالیف و منتشر کرد. در این کتاب اثبات اصول دین از جمله اثبات وحدانیت خدا و حقانیت رسول اکرم (ص) با استفاده از مباحث استقراء صورت گرفته است.
مقابله شهید آیت‌الله صدر با طُلاب کمونیست
محسن اراکی همچنین در بخش دیگری از سخنرانی خود به ابتکارات شهید صدر در عرصه سیاست هم اشاره کرد و گفت: شهید آیت‌الله محمدباقر صدر از نخستین اندیشمندانی بود که مساله «ولایت فقیه» و مبنا بودن آن در زمینه سیاست را مطرح کرد. در عرصه کاربردی و تئوریزه کردن این مساله نیز ایشان با همکاری علامه سیدمرتضی عسکری «حزب الدعوه» را پایه‌گذاری کرد. تمام تصمیم‌ها و برنامه‌های این حزب تحت اشراف «فقیه جامع الشرایط» بود.
وی در ادامه با اشاره به پیشگام بودن شهید صدر در عرصه کار تشکیلاتی، گفت: شهید صدر نیز در زمره نخستین فقهایی بود که اعتقاد به کار تشکیلاتی در حوزه سیاست داشت و تاسیس «حزب الدعوه» نیز بر این اساس صورت گرفت. در دوران حضور ایشان در حوزه علمیه نجف، دو حزب «بعث» و «کمونیست» در عراق کار تشکیلاتی بسیاری قوی کرده و به‌جز سیطره بر دانشگاه‌ها در میان طلاب نیز طرفداران بسیاری داشتند. بر این اساس یکی از فعالیت‌های شهید صدر که در این راه من نیز همراه ایشان بودم، مبارزه و مقابله با طلاب و آخوندهای کمونیست بود.
اراکی همچنین درباره علت گرایش بسیار به این دو حزب پیش از تاسیس «حزب الدعوه» گفت: دلیل گرایش شدید به این دو حزب، علاقه جوانان به کار تشکیلاتی بود. بر این اساس بزرگان حوزه نجف، به‌ویژه مرجعیت عام آن زمان، یعنی مرحوم آیت‌الله حکیم متوجه شدند که صرفا با کار فرهنگی و سخنرانی نمی‌توانند این موج گرایش به این دو حزب را کم کنند. بنابراین لزوم وارد شدن به کار تشکیلاتی را بیش از پیش حس کردند. باید حتما اشاره کنم که «حزب الدعوه» به منظور صیانت مردم عراق از تفکرات الهادی، دوران‌های درخشانی را پیشت‌سر گذاشت.
کتاب‌های شهید صدر در برزیل وجود دارد در تهران خیر
رافائل مائوریلو، اسلام‌شناس ایتالیایی و متخصص علم رجال و تراجم، که درباره خاندان صدر، نیز پژوهش‌هایی انجام داده، در این مراسم گفت: اندیشه‌های آیت‌الله شهید سیدمحمد باقر صدر در این دوران بسیار فراگیر شده و مورد توجه بسیاری از پژوهشگران در سطح جهان قرار گرفته است. کتاب‌های این چهره تابناک علمی به بیشتر زبان‌های زنده دنیا ترجمه و انتشار یافته است و این مساله نشان‌دهنده اهمیت ایشان است.
وی افزود: یکی از حوزه‌های تخصصی من پژوهش در علم تراجم است و درباره خاندان صدر نیز پژوهش‌هایی داشته‌ام. تمام کتاب‌های شهید آیت‌الله صدر به زبان عربی، را من در کتابخانه شخصی‌ام در ایتالیا دارم. در سال‌های پیش در تهران، من تصمیم گرفتم که کتاب‌هایی را که ایرانیان درباره شهید صدر نوشته‌اند یا ترجمه فارسی کتاب‌های خود ایشان را تهیه کرده و مطالعه کنم تا هم دانشم نسبت به این دانشمند بیشتر شده و هم زبان فارسی‌ام تقویت شود.
این اسلام‌شناس ایتالیایی در ادامه اضافه کرد: عجیب است که من به چند کتابفروشی در تهران سر زدم، اما متاسفانه نه تنها هیچکدام از کتاب‌های شهید صدر در این کتابفروشی‌ها موجود نبود که حتی کارکنان برخی از این کتابفروشی‌ها هیچ شناختی هم از ایشان نداشتند. این در صورتی است که من خود دیده‌ام که در برزیل ترجمه به زبان پرتغالی کتاب‌های شهید صدر موجود است و یکی از دوستان من نیز در کشور مغرب، کتاب‌های این دانشمند شهیر شیعی را از کتابفروشی‌های آنجا تهیه کرده بود.
نقش کتاب‌های شهید صدر در پیشرفت اسلام در جوامع الحادی و یا غیراسلامی
این اسلام‌پژوه ایتالیایی در ادامه درباره تاثیر کتاب‌های شهید آیت‌الله محمدباقر صدر، گفت: یک ویژگی مهم در خاندان صدر تلاش آنها در وحدت مسلمانان و کاهش دادن اختلافات میان مسلمانان شیعه و مسلمانان اهل تسنن بود. همه ما با فعالیت‌های یکی دیگر از عالمان این خاندان یعنی امام موسی صدر در لبنان در راستای وحدت میان شیعیان و سنتی‌ها در این کشور آشنا هستیم. بر این اساس این خاندان تالیفات بسیاری را نیز در این راستا داشته‌اند.
مائوریلو همچنین اضافه کرد: دوران زندگی شهید آیت‌الله محمدباقر صدر نیز همزمان با رواج تفکرات و فلسفه‌های الحادی و غیردینی در عراق و دیگر کشورها بود. ایشان نسبت به این تفکرات احساس خطر می‌کردند و با زبانی کاملا علّی و دقیق تالیفاتی را در نقد این فلسفه‌ها نوشته و منتشر کردند. این کتاب‌ها و تالیفات نقش مهمی در عراق و دیگر کشورها گذاشت و بسیاری که به تفکرات الحادی یا کمونیستی گرایش پیدا کرده بودند، با مطالعه این کتاب‌ها توانستند خود را از شر آن تفکرات برهانند. همچنین ترجمه این آثار به اکثر زبان‌های زنده دنیا باعث شد بسیاری از شهروندان کشورهای غیرمسلمان نیز به اسلام گرایش پیدا کنند.
شهید صدر و خواهرش به مثابه یک «شجره طیبه»
رافائل مائوریلو در بخش دیگری از سخنرانی خود با اشاره به ویژگی مشترک شخصیت‌های بزرگ تاریخ اسلام در کتاب‌های حوزه تراجم، گفت: با مطالعه کتاب‌های تراجم و علم رجال متوجه می‌شویم که عموم شخصیت‌های مهم و اثرگذار در تاریخ اسلام ویژگی‌های تقریبا مشابهی دارند؛ به‌عنوان مثال عموم آنها در خانواده‌ای مشهور و مهم متولد و صاحب اعتبار در علوم مذهبی و شرعی شده‌اند و تولد آنها نیز با حادثه‌ای مهم همراه بوده است.
وی افزود: این چهره‌ها در ادامه زندگی خود با دختر یکی از علمای مشهور دوره خود ازدواج کرده و با حاکمان جور زمان خود نیز مشکل پیدا می‌کنند و در نهایت نیز توسط همین حاکمان شهید می‌شوند. شهید آیت‌الله صدر تمام این ویژگی‌ها را دارد و شکی نیست که به عنوان یکی از مهم‌ترین عالمان و دانشمندان در تاریخ اسلام، شناخته می‌شود. زندگی ایشان و خواهر شهیدش مصداق کاملی از «شجره طیبه»ای است که خداوند منان در قرآن مجید، آیات 34 و 35 سوره مبارکه نور، آن را مطرح کرده است.
بنت‌الهدی صدر کتابخوان قهاری بود
دیگر سخنران این مراسم فریبا انیسی، نویسنده کتاب «دختری از تبار هدایت: زندگی و آثار شهیده بنت‌الهدی صدر» بود. این نویسنده در بخشی از سخنان خود با اشاره به ویژگی کتابخوانی بنت‌الهدی صدر گفت: بنت‌الهدی در 11 سالگی به همراه دو برادرش سیداسماعیل و سید محمدباقر برای کسب علم به نجف اشرف مهاجرت کرد و ابتدا نیز در محضر دو برادر خود درس خواند.
وی افزود: از خاطرات مهم دوران کودکی شهیده بنت‌الهدی صدر و برادرانش این است که چون پول چندانی برای خرید کتاب نداشتند، به‌محض این که سه نفری اندک پولی جمع می‌کردند، کتابی را می‌خردیند و به نوبت آن را می‌خواندند و در پایان آن کتاب را می‌فروختند تا برای خرید کتاب جدید پول داشته باشند.
بنت‌الهدی صدر؛ معلم، داستان‌نویس و فعال سیاسی
انیسی همچنین درباره فعالیت‌های ادبی و تدریس بنت‌الهدی صدر در مدارس نجف و کاظمین گفت: در دوران زندگی ایشان بسیاری از ساکنان نجف و کاظمین خوش نداشتند تا دختران خود را به مدرسه بفرستند. مرحوم آیت‌الله علامه سیدمرتضی عسکری مدارسی ویژه دختران را در این شهرها تاسیس و مدیریت آنها را به شهیده بنت‌الهدی صدر سپرد.
نویسنده کتاب «دختری از تبار هدایت» اضافه کرد: بنت‌الهدی صدر با کمک تعدادی از بانوان دانشمند این مدارس را اداره می‌کرد. وی در این مدارس حتی کلاس‌های داستان‌نویسی و نقد ادبی هم برپا کرده بود. نگارش و انتشار داستان نیز از دیگر فعالیت‌های مهم ایشان بود. این داستان‌ها که بن‌مایه‌های اسلامی و همچنین زبان ساده و شیرینی داشت، طرفدارانی بسیاری در همه کشورهای عربی، به ویژه در میان کودکان و نوجوانان پیدا کرد و نقش مهمی در آشنایی آنان با اسلام راستین داشت.
انیسی در ادامه با اشاره به سخنرانی‌های سیاسی بنت‌الهدی صدر گفت: ایشان در کلاس‌های درس خود و همچنین در تعدادی از دانشگاه‌های عراق سخنرانی‌های بسیاری بر ضد حکومت جور رژیم بعث بر عراق ایراد کرد. دامنه فعالیت‌های سیاسی شهیده بنت‌الهدی صدر به جایی رسیده بود که بسیاری از علمای متحجر آن دوران که از سیاست پرهیز داشتند، برای خاموش کردن این فعالیت‌ها به ایشان پیشنهاد ازدواج می‌دادند. با این اوصاف بنت‌الهدی هیچکدام از این پیشنهادها را قبول نکرد و تا دوران شهادت خود مجرد ماند.
از برنامه‌های جنبی این مراسم بزرگداشت برپایی نمایشگاه عکسی از خاندان صدر و همچنین ارائه برخی کتاب‌های شهید آیت‌الله صدر از جمله «فلسفه ما»، «اقتصاد ما»، «دروس در علم اصول» و... با تخفیف ویژه، بود. همچنین در میان مخاطبان این مراسم نیز چهره‌هایی چون سیده حورا صدر، فرزند امام موسی صدر و مدیر موسسه فرهنگی و تحقیقاتی امام موسی صدر، نیز حضور داشتند.
پنجشنبه ۲۰ فروردین ۱۳۹۴ - ۰۸:۵۸
نظر شما