به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست تخصصی «رمان و زندگی روزمره» عصر دیروز چهارشنبه 15 بهمن با حضور و سخنرانی دکتر امیرعلی نجومیان، دکتر احمد شاکری و محمد طلوعی در تالار شهناز خانه هنرمندان ایران برگزار شد.

امیرعلی نجومیان، نشانه‌شناس و محقق ادبی در این نشست گفت: پیدایش رمان به عنوان یک گونه مدرن ادبی، با پیدایش شهر مدرن که طبقه بورژوا را در خود جای داد، همزمان بود. بر این اساس شاید رمان موثرترین رسانه برای بازنمایی انسان شهری باشد.

وی افزود: هر سازه شهری ــ مثلا آپارتمان ــ یک نشانه در زندگی روزمره است که باید به صورت تجربه زیستی دربیاید. در تحلیل رمان، باید از این تجربه‌های زیستی به نشانه‌های رمان رسید. که این فرآیند سه مرحله به این شرح دارد: «بازنمایی»، «توجه و ارزش‌گذاری» و «درک و دلالت».

نجومیان اضافه کرد: توصیف تجربه زیستی شخصیت‌ها در درون شهر با کمک سه مرحله بازنمایی، نیت و دلالت در رمان اتفاق می‌افتد. همان‌گونه که تجربه زیستی ما در زندگی شهری در رمان بازتاب دارد، نشانه‌ها و روایت‌های رمان در زندگی شهری ما وجود دارد. یعنی رابطه رمان با زندگی روزمره دو طرفه است.

قرن 19 اختراع بالزاک است!
نجومیان در بخش دیگری از سخنرانی خود با اشاره به کلام اسکار وایلد، نویسنده و شاعر شهیر انگلیسی درباره اونوره د بالزاک، گفت: اسکار وایلد در جایی گفته که، قرن 19، آن گونه که ما می‌شناسیم اختراع بالزاک است. به‌عبارتی بالزاک قرن 19 را ساخته است و این  سندی است برای اثبات رابطه دو طرفه رمان با زندگی شهری.

وی افزود: عمل مطالعه رمان، گونه‌ای از تجربه زیستی آن رمان است. برای تجربه زیستی رمان راه‌های زیادی وجود دارد. رمان مشهور «خانم دالووی» اثر ویرجینیا وولف، نویسنده تاثیرگذار انگلیسی است که تمام روایت‌ها و اتفاق‌های درون این رمان در شهر لندن اتفاق می‌افتد. جالب است بدانید که امروزه تورهای بسیاری در لندن وجود دارد که بر اساس روایت‌ و داستان این رمان، علاقه‌مندان را به پیاده‌روی در لندن می‌برد.

این عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی در ادامه با اشاره به تجربه زیستی رمان‌ «خانم دالووی» گفت: راهنمای تور، مخاطبانی را که در تور پیاده‌روی لندن بر اساس رمان «خانم دالووی» شرکت کرده‌اند، به تمام خیابان‌ها و کوچه‌هایی که نام‌شان در این رمان مطرح شده‌، می‌برد. این عمل یک تجربه زیستی متن است، به عبارتی آن مخاطبان در شهری پیاده‌روی کرده‌اند که محصول یک اثر ادبی  هنری است. تجربه‌هایی مانند این تور، هیچگاه در تهران اتفاق نمی‌افتد، چرا که ما حتی از نصب یک پلاک بر سردر خانه‌هایی که شاعران، نویسندگان و هنرمندان مشهور، زمانی در آن زندگی می‌کردند، غفلت کرده‌ایم.

نجومیان گفت: ما باید بتوانیم وقتی در تهران قدم می‌زنیم، شخصیت‌های خیالی رمان‌ها ذهن ما را پر کنند. در آن سوی جریان نیز باید بتوانیم در رمان‌ها نیز فضاهای آشنای شهری، به ویژه شهر تهران را بیابیم. اگر این رابطه دو طرفه شکل بگیرد، آنگاه زندگی ما در شهر معنی‌دار می‌شود.

رمان شهری چیست؟
احمد شاکری، محقق و پژوهشگر حوزه‌های ادبیات و فرهنگ نیز در این نشست بحثی را با عنوان «رمان شهری و بحران روایت» مطرح کرد و گفت: داستان یا رمان شهری، گونه‌ای از ادبیات است که هم‌سطح با زبان شهروندان حرکت می‌کند و در مسیر حرکت خود با تغییر زوایا و سمت نگاه، خواننده را متوجه ظرایفی می‌کند که ممکن است در حجم روزمرگی به فراموشی سپرده شود.

وی افزود: رمان شهری به تعداد شهرهای روی زمین روایت خودش را دارد. روایتی که اعتبارش را از راوی نمی‌گیرد، بلکه از یک دیگری بزرگ به نام شهر که راوی را نیز در زمان‌ها و مکان‌های مختلف دربر گرفته است. بر اساس این فرآیندهاست که برتراند وستفال، پایه‌های نظریه خود در نقد جغرافیایی را بسط داد و تلاش کرد تا نشان دهد که آدم‌ها تا چه قدر می‌توانند به شهرهایشان شبیه باشند و شهرها نیز تا چه میزان شبیه به آدم‌ها هستند.

شاکری همچنین اضافه کرد: رمان شهری به جز شهر و فضاهای شهری یک عنصر مهم هم دارد و آن انسان شهری مدرن و دگرگونی‌هایش است. از این دگرگونی است که می‌توان گفت رمان شهری عناصری از رفتارهای متغیر انسانی را بازنمود می‌کند و همین تغییر «من»‌های انسانی بازنمایی شهر را در رمان ناممکن می‌کند. ما با یک تصویر از شهر روبه‌رو نیستیم و موزاییکی از بازنمایی‌ها و روایت‌های بسیار گوناگون وجود دارد که اعتبار هر روایت محل تردید است.

در این نشست همچنین محمد طلوعی، داستان‌نویس و نویسنده مجموعه داستان‌هایی چون «تربیت‌های پدر»، «من ژانت نیستم» و «قربانی باد موافق» در موضوعی با عنوان «شهری که نیست» برای حاضران سخنرانی کرد.