واژه «رئالیسم» یا همان «واقع‌گرایی» اصطلاحی است که در حوزه‌های مختلف علم، معانی متفاوتی دارد. «به‌طورکلی «واقع‌گرایی» باور به هستی و واقعیت داشتن جهان و موجودات جهان خارج، و استقلال عالم عین از عالم ذهن است. به معنای عام، این اصطلاح در برابر «ایدئالیسم» قرار دارد که وجود جهان خارجی را نفی کرده و همه چیز را به تصورات و خیال‌های ذهنی فرو می‌کاهد.» (ص 17)
به بیان دیگر «رئالیسم ... دیدگاهی است که وجود عالم مستقل از ما را می‌پذیرد و قائل است که دست‌کم در پاره‌ای از وجوه به این عالم معرفت داریم. بنابراین، معرفت بر طبق رئالیسم، تصویری از عالم واقع است؛ ولی گرایش‌های مختلف رئالیستی در جزئیات این ادعا با همدیگر اختلاف دارند. همه این گرایش‌ها بر سر این نکته اتفاق‌نظر دارند که عالم خارج مستقل از معرفت بشری وجود دارد که معرفت ما توصیفی از آن است. مستقل بودن این عالم از معرفت بشری بدین معناست که خواه باشیم و خواه نباشیم، و خواه بدان معرفت داشته باشیم و خواه نداشته باشیم، این عالم وجود دارد. این اصل کلی ــ استقلال عالم از معرفت بشری ــ را که همه گرایش‌های رئالیستی به نحوی در آن سهیم‌اند، می‌توان گوهر رئالیسم دانست؛ چرا که هسته اصلی همه این دیدگاه‌هاست.» (صص 47 و 48)
اما رئالیسم در فلسفه دو معنای مصطلح ــ یکی مربوط به گذشته و دیگری مربوط به عصر جدید ــ دارد. در قرون وسطا این واژه به معنای یک مکتب در مقابل «نومینالیسم» و یا «اصالت تسمیه» قرار می‌گرفت با این باور که کلیات، وجود عینی و واقعی دارند. در عصر جدید، مکتب رئالیسم در برابر مکتب ایدئالیسم قرار می‌گیرد: «رئالیسم فلسفی به معنای اعتقاد به تحقق حقایق خارجی، صرف‌نظر از ادراک ما و با قطع نظر از وجود مُدرِک انسانی است. در مقابل آن ایدئالیسم قرار دارد که بر آن است که اشیای مادی و واقعیت‌های خارجی جدا از معرفت یا ادراک ما وجود ندارد.
«رئالیسم چیست؟» هیلاری پاتنم، «دو نوع رئالیسم: خام و انتقادی» علیرضا قائمی‌نیا، «معرفت و گونه‌های رئالیسم» عباس عارفی، «رئالیسم هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی علامه طباطبایی» ولی‌الله عباسی، «واقع‌گرایی انتقادی» اندرو کُلیر، «رئالیسم درونی» علیرضا قائمی‌نیا، «واقع‌گرایی غیرجزمی در فلسفه انتقادی پوپر» سید عبدالحمید ابطحی، «معرفت و مطابقت» عباس عارفی، «اثبات عالم خارج» دکتر مهدی حائری یزدی (ره)، «واقع‌گرایی، عینیت و شک‌گرایی» پال موزر، «درباره همان مفهوم طرح‌های مفهومی» دانالد دیویدسُن، «درآمدی بر رئالیسم و ضد رئالیسم در فلسفه علم» سمیر اُکاشا، «تجربه‌گرایی ساختی و رئالیسم علمی» علیرضا قائمی‌نیا، «استقرای بدبینانه و رئالیسم علمی» علیرضا منصوری، «پذیرش هیچ نظریه‌ای در علم موجه نیست! استدلالی بر علیه واقع‌گرایی علمی» مصطفی مهاجری، «لائودن و واقع‌گرایی هم‌گرا» یاسمن هشیار و «تحلیل فلسفی منطقی برهان EPR» علیرضا منصوری، مقاله‌های این اثر را تشکیل می‌دهند.
کتاب «رئالیسم» توسط «سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی» با شمارگان 300 نسخه به بهای 30 هزار تومان منتشر و روانه بازار شده است.
نظر شما