خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- اوژن بورنوف فرانسوی و فریتز کرنکو دو خاورشناس صاحب‌نام جهان، در چنین روزی دیده به جهان گشودند. بورنوف در 1801 میلادی و کرنکوی آلمانی 71 سال پس از آن. این دو دانشمند که عشق و علاقه زیادی به تاریخ و فرهنگ مشرق‌زمین داشتند، نقش برجسته‌ای در معرفی این فرهنگ به جهانیان ایفا کردند و آثار زیادی را نیز در این زمینه به رشته تحریر درآوردند. با وجود این، شناخت ایرانیان به ‌عنوان مردمانی از مشرق زمین از این دو خاورشناس شهیر بسیار اندک است. «ایبنا» به مناسبت زادروز این دو دانشمند مروری کوتاه بر اقدامات و تالیفات آن‌ها در تحلیل و بررسی فرهنگ شرق دارد.

کلید زبان ایرانیان قدیم در دستان یک فرانسوی

اوژن بورنوف، خاورشناس فرانسوی و بزرگترین دانشمندسانسكريت‏‌شناس، در دوازدهم اوت 1801میلادی در پاريس به دنيا آمد. وی پس از گذراندن تحصيلات متوسطه، در علم حقوق فارغ‌‏التحصيل و ضمن اشتغال به‌عنوان وكيل دعاوی، به زبان و ادبيات مشرق زمين و شگفتی‌‏های سرزمين هند، علاقه‏‌مند شد. از اين رو به فراگيری زبان‌‏های سانسكريت و پالی پرداخت و به مطالعه و تحقيق در این زمینه روی آورد. 

اين دانشمند جوان در حین مطالعه در كتابخانه ملی پاريس نسخه‏‌هايى را که آنکتیل دوپرون، خاورشناس، از هندوستان آورده بود، دید و مصمم شد آنها را بخواند. بورنوف با کمک سانکسریت، توانست عقايدی را كه بر اثر مرور زمان حتی در بين زرتشتيان، فراموش شده بود، دوباره برقرار کند. 

بورنوف به هنگام مقایسه متن سانکسریت و متن زند، شباهت و همانندی را کشف کرد و به همین دلیل از آن زمان هم به ترجمه مستقیم زند پرداخت و هم به ترجمه اصول مذهب زرتشت. اما احیای بازمانده‌های زبانی که حتی خود بومیان هم از زمان داریوش و اسکندر آن را نمی‌فهمیدند، آن هم به کمک لهجه‌ای که از دو هزار سال پیش مُرده بود، کار ساده‌ای نبود. با وجود این بورنوف با تیزهوشی که خاص او بود، به این مهم دست یافت و در سال 1835م تفسير يَسْنا را كه يک متن مهم زرتشتی است، به فرانسه ترجمه و منتشر کرد.
 
از روزی که بورنوف هات اول یسنا را با یادداشت‌های فراوان در سال ۱۸۸۳ و هات نهم یسنا را در سال‌های ۱۸۴۰ تا ۱۸۴۶ میلادی منتشر کرد، اوستاشناسی پایه علمی یافت. در همان زمان دانشمند آلمانی «بوپ» نیز به سنجش زبان‌های هندواروپایی پرداخت و پیوستگی زبان‌های آریایی هند و ایران به همدیگر آشکارتر شد.

وی با اين اقدام بزرگ علمی، كليد كشف رمز خواندن كتيبه‌‏های خطی ميخی در زبان‏‌های ايران باستان را به دست ديگر دانشمندان داد. بورنوف همچنين پس از مطالعات فراوان، كتاب بودا و مذهب او را به تنهايى و بدون كمک ديگران نوشت و اثری بی‏‌مانند پديد آورد و به این ترتیب به یکی از بزرگترین دانشمندان سانکسریت‌شناس تبدیل شد. 

بورنوف در دوران زندگی علمی خود، به عضويت مؤسسات علمی و انجمن‌‏های متعدد خاورشناسی درآمد و در دانش‏سرای عالی پاريس به تدريس پرداخت. اوژن بورنوف در سن 51 سالگی نابهنگام درگذشت اما هنوز در بستر بیماری با رنج و درد در مبارزه بود که آکادمی نگارش ادبی پاریس او را سردبیر همیشگی خود نامید. وی 15 روز پس از این انتخاب دیده از جهان فروبست.

بورنوف درطول حیات خود آثار زیادی را در زمینه خاورشناسی تالیف کرد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به کتاب «تعلیقات یسنا»، «رساله‌ای درباره زبان پالی» و «مدخل تاریخ آئین هندی بودا» اشاره کرد.

ناجی کتاب‌های خطی شرق باستان 

فريتزْ كِرِنْكو، خاورشناس آلمانی در دوازدهم اوت 1872م در شمال آلمان دیده به جهان گشود. وی پس از طی تحصيلات مقدماتی، راهی انگلستان شد و با فراگيری زبان‌‏های فارسی و عربی، به مطالعه كتب خطی و چاپی شرقی علاقه‏‌مند شد. 

كرنكو بسياري از كتاب‏‌های خطی شرقی را كه در گوشه و كنار كتابخانه‏‌ها در شرف نابودی بود، تصحيح كرد و به چاپ رساند. وی هچنين مدتی را به تدريس زبان و ادبيات عربی در هندوستان و انگليس گذراند و زبان‏‌های يونانی، لاتينی، فرانسوی و انگليسی را فرا گرفت. 

مطالعات گسترده منابع اسلامی و نيز علاقه به مردم مشرق زمين به‌ويژه مسلمانان، باعث شد تا فريتز كرنكو به دين اسلام مشرف شود و نام خود را به محمد سالم كرنكوی تغيير دهد. وی درعين حال از نگارش كتاب و مقاله غافل نماند و حدود 30 عنوان كتاب را منتشر کرد كه بيشتر آن‌ها تصحيح، تنظيم، ترجمه و چاپ متون قديمی جهان اسلام بوده و در كنار آن، 20 مقاله را در مجلات مختلف به چاپ رساند. 

كرنكو نسبت به دین اسلام بسیار تعصب داشت و در هرجا لازم می‏‌دانست از آن دفاع می‌كرد. وی سرانجام در 7 ژوئن 1953م در 81 سالگی درگذشت.