به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، چهارمین امام معصوم(ع) حضرت علی‌بن الحسین علیه‌السلام، سال 38 هجری قمري در مدینه متولد شدند.

امام چهارم القاب و کنیه‌های متعددی دارند که در كتاب‌هاي روایی و تاریخی ذکر شده‌اند كه از اين ميان، مي‌توان به «سجاد» و «زين‌العابدين» اشاره كرد.

حضرت سجاد(ع) در حادثه کربلا حضور داشتند اما به دليل بيماری و تب شديد، وارد كارزار نشدند و از آن واقعه جان به سلامت بردند. در واقع، مصلحت الهی اين بود که ايشان وارث رسالت بزرگ امامت و ولايت شوند.

آثاری که درباره امام چهارم علیه السلام به عربی، فارسی، اردو و برخی زبان‌های دیگر تدوین شده، فراوانند.

حضرت امام سجاد عليه السلام 25 محرم سال 95 هجري قمري در سن 56 سالگي مسموم شدند و به شهادت رسيدند. آن حضرت در واقعه كربلا 23 سال داشتند. مرقد شريفشان در قبرستان بقيع مدينه كنار قبر امام حسن مجتبي عليه‌السلام قرار دارد. دوران امامت 35 ساله ايشان مصادف با دشوارترين دوران ظلم و خفقان امويان (از يزيد تا وليد بن عبدالملك) بود.

ششمين كتاب تاليف شده در اسلام
سخن از بایسته‌های کتاب مقدسی که به حق، به انجیل اهل‌بیت‌ علیه‌السلام و زبور آل محمد صلی الله علیه و آله لقب یافته، دشوار است.

صحیفه سجادیه نخستین نیایش‌نامه مکتوب جهان اسلام و سومین کتاب مقدس شیعیان به شمار مي‌آيد که پنجمین دُرّ ولایت آن را کتابت كرده‌اند و ششمین کتابی شناخته مي‌شود که در اسلام تألیف شده است.

امام زین العابدین(علیه السلام) به مقتضای زمان و با بهترین و زیباترین شیوه ممکن، نیازهای فطری انسان را در دعاهاي اين كتاب بیان كرده‌اند. ايشان در جريان اين ادعيه، خویشتن آدمی را به او می‌شناسانند و راه ارتباط و اتصال به خالق بی‌نیاز را می‌آموزند و بدین ترتیب، انسان را در پیوندی وثیق و متین با محبوب و خالق خویش به اوج می‌رسانند و از هرچه غیر اوست، بی‌نیاز می‌كنند.

اين كتاب، چگونگي دعا کردن را به شيعيان می‌آموزد و از سوی دیگر، در قالب دعا به تعلیم دین و اصول اعتقادات دینی، اخلاق و ارزش‌های انسانی، حقوق و ساير مسایل مذهبی، فرهنگی و اجتماعی می‌پردازد.

مراجعه تاریخی به متون عصر و زمانه‌ای که آن حضرت در آن می‌زیستند و دعاهای گرانسنگ «صحیفه سجادیه» به خوبی نشان می‌دهند که دین و معرف دینی در آن دوره با خطری بزرگ و آفتی سترگ مواجه بود. جمود فرهنگی و رکود علمی حاصل از سیطره زیانبار بني‌امیه بر امت اسلامی، چنان فضای تاریکی را پدید آورده بود که تنها، یک حرکت اجتهادی فکری و اندیشگی جدید و یک جنبش علمي و فرهنگی نوپدید می‌توانست آن فضای جامد و راکد را درهم ‌شکند و به بازگشایی آفاق ذهنی و فکری مسلمانان بیانجامد.

بدین ترتیب، در کویر اندیشه‌سوز آن دوران امام علی‌بن الحسین(ع) نقشه رهایی از سلطه سنگین و ظالمانه فکری و فرهنگی امویان را طراحی كردند و با تاسیس و ایجاد مدرسه علمی، فرهنگی و دینی عظیم، آن حرکت علمی ـ دینی شگفت را پایه گذاردند.

چنین کتابی، همگان را بر آن داشت تا در حراست از آن بکوشند. حضرت صادق(علیه السلام) تلاش در راه حفظ و صیانت از «صحیفه سجادیه» را از فرزندان درخواست كردند و هنگام تحویل «صحیفه» به محمد و ابراهیم از آنان پیمان گرفتند که آن را از مدینه خارج نکنند، چرا که فتنه‌ها در پیش است. زیدبن علی‌بن الحسین(علیه السلام) نیز به فرزندش یحیی، دستور حفظ و حراست از صحیفه را دادند.

از این رو، عالمان بی‌شماری در طول تاریخ تشیع، با تبعیت از ائمه اطهار(علیه السلام) و اعاظم مذهب، بر حفظ و حراست و استنساخ و تکثیر نسخ صحیفه سجادیه و همچنین شرح و تفسیر این کتاب اهتمام ورزیده‌اند.

صحيفه، یگانه میراث فرهنگ الهی
شهید سیدمحمدباقر صدر(ره) درباره «صحیفه سجادیه» گفته است: «اين كتاب را باید به عنوان بزرگترین عمل اجتماعی زمان و موقعیت امام(ع) معرفی كرد. این كتاب یگانه میراث فرهنگ الهی، یك منبع بزرگ مكتبی، یك مشعل هدایت ربانی و یك مدرسه اخلاق و تربیت اسلامی‌ است كه با گذشت روزگاران پایدار می‌ماند. انسانیت پیوسته به آن نیازمند است و هرچه گمراهی‌های شیطان و فریبندگی دنیا فزونتر گردد، نیاز به آن بیشتر می‌شود.»

علامه «ابن شهرآشوب» در كتاب «معالم العلما» ذیل ترجمه «متوكل ابن عمیر» با عنوان زبورآل محمد(ص) و در ذیل ترجمه یحیی ابن محمد الحسینی الدلفی، با عنوان انجیل اهل‌بیت(ع) از آن یاد كرده است. همچنين شیخ آقابزرگ در كتاب الذریعه (ج 13 ص 345 به بعد) شروح صحیفه سجادیه را معرفی كرده است.

«صحیفه سجادیه»ای كه اكنون در دسترس ماست، پنجاه و چهار دعا دارد كه دعای نخستش «فی التحمیدلله عزوجل» و دعای آخرش «دعاوه فی استكشاف الهموم» نام دارند. متوكل‌بن هارون گفته است؛ «امام صادق(ع) هفتاد و پنج دعا به من املا فرمودند. یازده باب آن از دستم رفت و شصت و چند باب آن را حفظ كردم.»

مستدركات صحیفه
دعاهای امام سجاد(ع) به نیایش‌های موجود در صحیفه كامله سجادیه منحصر نمي‌شوند بلكه به چندین برابر این دعاها می‌رسند. تاكنون مستدركات زیادی برای صحیفه كامله نوشته شده اند كه برخي آن‌ها عبارتند از:
1- صحیفه سجادیه كه توسط شیخ محمدبن علی الحرفوشی كه چهل سال قبل از شیخ حر عاملی وفات یافت، گردآوری شده است.
2- الصحیفه الثانیه السجادیه با گردآوری شیخ محمدبن الحسن بن الحر العاملی.
3- الصحیفه السجادیه الثالثه با گردآوری میرزا عبدالله افندی صاحب كتاب ریاض العلما.
4- الصحیفه السجادیه الرابعه، جمع‌آوری شده توسط میرزا حسین نوری. در این مجموعه افزون بر دعاهای موجود در صحیفه‌های قبلی، هفتاد و هفت دعای دیگر جاي دارند.
5- الصحیفه السجادیه الخامسه. این مجموعه گردآوری شده توسط سیدمحسن امین است و بیش از یكصد و هشتاد و دو دعا دارد.
6- الصحیفه السجادیه السادسه با گردآوری شیخ محمد صالح مازندرانی.

البته آیت‌الله مرعشی نجفی(ره) در مقدمه‌اش بر صحیفه سجادیه ترجمه بلاغی مستدركات دیگری نیز ذكر كرده است.

در سال‌هاي اخير تاليفات متعددي درباره چهارمين پيشواي شيعيان و ميراث گران‌بهايي كه در قالب كتاب صحيفه از ايشان بر جاي مانده است، نوشته شده‌اند كه برخي از آن‌ها عبارتند از:

ـ حضرت امام زین العابدین(ع) / سیدمهدی آیت اللهی، علی مظاهری/ جهان آرا / 1381
ـ زندگینامه امام زین العابدین(ع) / مرضیه عسگری‌منفرد (ویراستار)، فاطمه جعفری‌نیکو (گردآورنده) / ساحل، آوای عشق / 1389
ـ صحیفه سجادیه امام زین العابدین(ع) / محسن محمودزاده (مترجم) / عالمگیر/ 1388
ـ امام سجاد(عليه السلام)؛ الگوي زندگي،حبيب‌الله احمدي/ فاطيما/ 1382
ـ امام زين العابدين(عليه السلام)/ کاظم ارفع/ فيض کاشاني / 1379

ـ يادگار عاشورا؛ حضرت سجاد(عليه السلام) / حسين ايماني ‌بامچي / عصر ظهور/ 1377
ـ علمي و عملي امام سجاد(عليه السلام) / ابراهيم بابايي آملي/ سيره نجبا / 1381
ـ امام سجاد(عليه السلام)؛ جمال نيايشگران / احمد ترابي / آستان قدس / 1373
ـ جهاد امام سجاد(عليه السلام) / محمدرضا حسيني‌جلالي با ترجمه موسي دانش / آستان قدس / 1382
ـ سيماي حماسي امام سجاد(عليه السلام) / احمد خالقي/ نشر مطهر / 1380
ـ نقش امام سجاد(عليه السلام) در رهبري شيعه / محسن رنجبر / مؤسسه امام خميني(ره)/ 1380
ـ امام سجاد (عليه السلام) از ولادت تا اسارت تا شهادت / صديقه زارع مولايي / نسيم کوثر / 1385
ـ امام سجاد(عليه السلام) از ديدگاه اهل سنت / علي باقرشيخاني/ مرکز پژوهش هاي اسلامي / 1385
ـ زندگاني حضرت امام سجاد(عليه السلام) / کمال‌الدين طاهايي، محمدحسين زارع / پاد / 1384
ـ راه و رسم زندگي از نظر امام سجاد(عليه السلام) / علي غفوري / دفتر نشر فرهنگ اسلامي / 1354
ـ امام زين العابدين(عليه السلام) / عباس قدياني / دنياي هنر/ 1381ـ تحليلي از زندگاني امام سجاد(عليه السلام) / باقرشريف قرشي / ترجمه محمد صالحي و مجتبي سجادي / مشکوة / 1385
ـ نقش تبليغي حضرت امام سجاد(عليه السلام)در حادثه کربلا / بختيار کرمي/ اوحدي / 1385
ـ آفتاب در سجده: روايت داستاني امام سجاد(عليه السلام) / سميه مصطفي‌پور / شهرداري اصفهان / 1386