به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، زبان‌ها و گویش‌های ایرانی نو در پهنه‌ای وسیع از جنوب غربی آسیا، عمدتا در فلات ایران پراکنده‌اند.

از لحاظ سیاسی، سخنگویان زبان‌ها و گویش‌های ایرانی نو در کشورهای ایران، تاجیکستان، افغانستان، پاکستان، ترکمنستان، جمهوری آذربایجان، گرجستان، ترکیه، عراق و عمان ساکن‌اند.

در میان زبان‌ها و گویش‌های ایران نو، زبان فارسی، به دلیل پیشینه درخشان ادبی، کثرت سخنگویان و رسمیت آن ازلحاظ سیاسی در ایران، از جایگاهی والا برخوردار است.

گسترش زبان فارسی، به‌ویژه در محدوده سیاسی ایران، در رنگ‌باختگی و فراموش شدن گویش‌های محلی به‌شدت تاثیر نهاده است. کم شدن جمعیت روستاها و همچنین ترغیب نکردن کودکان به آموختن زبان مادری، از عواملی است که روند نابودی گویش‌های محلی را تندتر کرده است.

همین اتفاق، یعنی نابودی گویش‌های ایرانی، در خارج از محدوده سیاسی ایران امروز نیز اتفاق افتاده و زبان‌های دیگر به‌تدریج بر گویش‌های ایرانی رایج در دیگر کشورها تاثیر گذاشته‌اند. 

گردآوری مواد لغوی زبان‌ها و گویش‌های ایرانی نو و ضبط و ثبت آن‌ها، که موضوع این مجموعه است، هرچند مسلما این زوال را مانع نخواهد شد، ذخیره‌‌ای خواهد بود برای آیندگانی که در جست‌وجوی زبان ازدست‌رفته مادران و پدران خویش‌اند.

ضمن آن‌که مواد گردآمده در این دفتر، که بر اساس موضوع طبقه‌بندی شده‌اند، ممکن است در پژوهش‌هایی نظیر بررسی تحول تاریخی ـ تطبیقی واج‌های ایرانی باستان در زبان‌های ایرانی نو، بررسی تاثیر محیط جغرافیایی، به ویژه جغرافیای طبیعی در تحول واج‌ها و شکل‌گیری نظام واجی هریک از گویش‌ها، شناسایی و بازسازی لغاتی که از مجموعه واژگانی زبان فارسی فراموش شده، اما در دیگر گویش‌های ایرانی بازمانده‌است، قرائت و تصحیح لغات و عباراتی که به «فهلویات» موسوم‌اند، تصحیح متون کهن فارسی و مبحث ریشه‌شناسی و حتی تحقیقات جامعه‌شناختی و روان‌شناختی زبان سودمند باشد. 

مجموعه حاضر در دو بخش کلی تدوین شده است که بخش نخست با عنوان «کلیات» مطالبی درباره زبان‌های ایرانی باستان و میانه و نو و همچنین برخی ویژگی‌های آن‌ها را شامل می‌شود.

بخش دوم فهرست موضوعی مطالب در نوزده گروه را در برمی‌گیرد که عبارت‌اند از: پدیده‌های طبیعی، زمان، سمت و جهت، گیاهان و میوه‌ها، جانوران، آن‌چه به جانوران مربوط است، بدن انسان، آن‌چه به اندام‌های بدن انسان مربوط است، اصطلاحات خویشاوندی، خوراکی‌ها، مکان و اقامتگاه، ابزارها، البسه، رنگ‌ها، افعال، صفات و قیود، ضمایر، اعداد و متفرقه.

فهرست لغات فارسی و انگلیسی بخش پایانی این مجموعه را به خود اختصاص می‌دهد.

کتاب «فرهنگ تطبیقی ـ موضوعی زبان‌ها و گویش‌های ایرانی نو»، نوشته محمد حسن‌دوست توسط انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی در دو جلد، هزار و 190 صفحه، شمارگان هزار نسخه و قیمت 400 هزار ریال منتشر شده ‌است.