فرشید ابراهیمیان مدرس و مترجم تئاتر با بیان تسلیت درگذشت استاد مسلم و پدر تئاتر ایران، حمید سمندریان، گفت که تئاتر ایران با وجود کسانی چون سمندریان معنا پیدا کرده و می‌کند. ابراهیمیان همچنین ترجمه‌های مرحوم سمندریان از آثار را برشت مناسبت‌تر از دیگر ترجمه‌ها دانست و گفت که جهانبینی و هنر برشت فقط در ترجمه‌های او از نمایشنامه‌های این بزرگ‌مرد تئاتر آلمان، عیان شده اند./

فرشید ابراهیمیان مترجم و مدرس تئاتر، در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، با اعلام تسلیت ضایعه درگذشت مرحوم استاد حمید سمندریان، افزود: فقدان این بزرگ‌مرد برای خانواده تئاتر ایران جبران نشدنی است. امیدوارم پیشکسوتان ما تندرست و سالم باشند و ما کمتر شاهد از دست دادن چنین استادانی باشیم. 

وی افزود: استاد سمندریان یکی از بزرگانی بود که تئاتر کشور با وجود نازنین آنان معنا پیدا می‌کرد. کسانی که در سال‌های دور با حضور و وجود نورانی خودشان و ایثار و جانفشانی چراغ تئاتر کشور را روشن نگه داشته و آثار بزرگ و برجسته‌ای را به صحنه نمایش بردند. 

این مدرس تئاتر در ادامه گفت: هویت تئاتر ایران بستگی به حضور استاد سمندریان و امثال ایشان چون مهین اسکویی، بهرام بیضایی، عبدالحسین نوشین، استاد عزت‌الله انتظامی و استاد علی نصیریان است. تئاتر امروز از جریانی که اینان به وجود آوردند، تغذیه می‌کند. 

ابراهیمیان در ادامه به نقل خاطره‌ای درباره ترجمه‌های مرحوم سمندریان پرداخت و گفت: من شخصا برای نخستین بار در سال 1352 و در دانشکده هنرهای زیبا از طریق جزوه‌ای که یکی از ترجمه‌های استاد سمندریان بود، متوجه شدم که ایشان ترجمه هم می‌کنند. پیشتر من استاد را فقط به عنوان یک کارگردان و مدرس برجسته می‌شناختم. 

وی افزود: آن جزوه ترجمه یکی از نمایشنامه‌های آوانگارد بود که زبانی روان و سلیس داشت و در نوع خود بی‌نظیر بود. متن این ترجمه نشان می‌داد که مترجم اشراف کاملی به فرهنگ، هنر و زبان مبدا دارد، چرا که مفاهیم پنهان در دل نمایشنامه اصلی، در ترجمه هم برجسته شده بودند. به یقین اگر مترجم تسلط کافی نداشت، آن مفاهیم بینامتنی پنهان در ترجمه از دست می‌رفت. 

ابراهیمیان در ادامه به اجراهای مرحوم سمندریان اشاره کرد و گفت: استاد سمندریان نمایشنامه‌هایی را که ترجمه می‌کرد، خود روی صحنه نیز می‌برد و به شهادت همه کسانی که مخاطب این اجراها بودند، مفاهیم مهم و اساسی متن اصلی هنگام اجرا درست به مانند ترجمه‌ها به مخاطب منتقل می‌شدند.
 
ابراهیمیان گفت: اگر استاد سمندریان نبود، ما با بسیاری از نمایشنامه‌های آوانگارد روز دنیا ـ که همگی واجد مفاهیم عمیق انسانی بودند ـ و همچنین با نمایشنامه‌نویسانی چون فردریش دورنمات، آشنا نمی‌شدیم. از این منظر ایشان حق بزرگی بر گردن همه ما دارند. ایشان همچنین از کمک‌های فکری، به مدرسان همکار در دانشگاه‌ها دریغ نداشتند. 

ابراهیمیان در پاسخ به این سوال که تمایز ترجمه مرحوم سمندریان از نمایشنامه‌های برشت، با ترجمه‌های مشابه دیگران از همین آثار در چه مواردی بوده است؟ گفت: حمید سمندریان مدت‌ها در آلمان زندگی و تحصیل کرده و از زبان شاگردان اصلی برشت جریان «فاصله‌گذاری» برشتی را شنیده و تجربه کرده بود.
 
وی در این‌باره افزود: یک زمان از دور شما دستی بر آتش دارید و آن زیبایی و شکوه را از دور درک و حس می‌کنید و زمانی دیگر هم به دلیل نزدیکی گوشت، پوست و استخوان شما از گرمای آتش بهره‌مند می‌شود. اخبار و ترجمه‌های سمندریان از نوع دوم است. سمندریان از نزدیک با فرهنگ، زبان و مناسبات انسانی در آلمان آشنا بود و با کسانی حشر و نشر داشت که از نزدیک‌ترین افراد به برشت بودند، بنابراین او به طور حقیقی می‌دانست که «فاصله‌گذاری» یعنی چه. 

ابراهیمیان در پایان با ابراز احترام و تکریم به همه مترجمان، گفت: ترجمه سمندریان و اخباری که او از تئاتر می‌داد به دلیل زندگی و تحصیل در آلمان، تفاوت بنیادین با دیگر مترجمان داشت. بر این اساس جهانبینی، زیبایی‌شناسی و هنر «برتولت برشت» در ترجمه‌های سمندریان عیانند.

حمید سمندریان، نویسنده،مترجم و استاد شاخص تئاتر ایران حدود ساعت 5 صبح امروز 22 تیرماه در  81 سالگی به علت سرطان کبد در منزلش درگذشت. پیکر این مدرس و کارگردان بزرگ تئاتر، صبح شنبه 24 تیرماه از مقابل سالن استاد سمندریان تماشاخانه ایرانشهر تشییع می‌شود.