سرویس تاریخ و سیاست خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - آرش باستانی: کتاب «شکلگیری ترکیه مدرن» نوشته فروز احمد با ترجمه قدیر گلکاریان از سوی انتشارات نگاه منتشر شد.
فرایند گذار از امپراتوری چندملیتی عثمانی به جمهوری سکولار ترکیه یکی از پیچیدهترین و تعیینکنندهترین روایتهای تاریخ قرن بیستم است. پروفسور فیروز احمد از برجستهترین مورخان این حوزه به تشریح دقیق این فرایند میپردازد. او با نگاهی تحلیلی و عمیق، ریشههای ترکیه مدرن را نه در گسستی ناگهانی پس از جنگ جهانی اول، بلکه در تداوم اصلاحات و مبارزات سیاسی دوران پایانی امپراتوری عثمانی، به ویژه در عصر ترکان جوان (از ۱۹۰۸) جستجو میکند.
نویسنده در این کتاب با تمرکز بر نیروهای ساختاری - دولت ارتش نخبگان سیاسی و تحولات اقتصادی به بررسی چگونگی شکلگیری نهادهای جمهوری چالشهای مدرنیزاسیون تنشهای هویتی و درگیری های ایدئولوژیکی میپردازد که سیمای ترکیه معاصر را ترسیم کردهاند. احمد با به چالش کشیدن روایتهای مرسوم تحلیلی قدرتمند از پیوستگیها و میراثهایی ارائه میدهد که پروژه کمالیستی بر پایه آنها بنا شد.
مترجم کتاب به تحلیل تاریخی رویدادها اشاره میکند و میگوید: «طبیعتاً تحلیل تاریخی با بررسی رویدادها و فرایندهای گذشته کمکمان میکند حال و آینده خود و حتی حکایات سربه مهر زیادی از روایتهای ملل دیگر را بهتر درک کنیم. فارغ از اینکه با الهام از تاریخ میتوان درسهای زیادی گرفت، در عین حال میتوان نسبت به مسائل مردم و ملت / ملتها آگاهی فرهنگی یافت و هویت و تعلقات آنها را بازشناسی کرد. انجام تحلیل تاریخی مستلزم رویکردی سیستماتیک برای درک رویدادها و فرایندهای گذشته است.
آرمان اصلی مصطفی کمال چه بود؟
مراحل اساسی در تجزیه و تحلیل رخدادهای تاریخی یا بیان آن از نظر علمی مستلزم جمع آوری منابع درست و مستدل، ارزیابی منابع بدون دخالت دادن نظریات شخصی توجه به توالی و ترتیب زمانی بررسی رویدادها و فرایندهایی که موجب شکلگیری موضوعات شدهاند، تحلیل مقایسهای از نظر شباهتها و تفاوتها در دورههای مختلف، و بیان تفکر انتقادی در ارزیابی وقایع و منابع بدون دخالت دادن برداشتها و ذهنیت تاریخنگار است. با رعایت چنین اقدامات اساسی میتوان به ارائه نتیجه رسید. قدر مسلم هنگام ارائه نتایج تحلیلی باید یافتههای مطرح شده واضح و قابل درک باشد. پیروی از این مراحل هنگام تجزیه و تحلیل تاریخ کمکمان میکند درک عمیق و جامعتری نسبت به آنچه مطالعه کردهایم و استناد تاریخی داشته باشیم.»
نجات ملت ترکیه، آرمان اصلی مصطفی کمال در خلال صحبتهای تجددخواهانهاش با موریس پرنو بود؛ این آرمان به زعم وی تنها زمانی حاصل میشد که مردم «جاهل و فلکزده» ترکیه از بند خرافاتی که وی آن را مذهب دومشان میخواند رهایی یابند. بنابراین خیلی دور از ذهن نبود که بلافاصله پس از تکیه زدن بر مسند ریاست جمهوری، به دنبال تحقق بخشیدن به آن باشد. ایجاد یک نظام آموزشی یکپارچه به جای مدارس مذهبی به تعبیر مانگو برابر با یک انقلاب فرهنگی در این راه بود. بنابراین مصطفی کمال پیش از هر اقدامی باید ابتدا از حمایت ارتش خاطرجمع میشد؛ چراکه به خوبی میدانست ایجاد چنین تغییراتی بدون حمایت ارتش، در جامعه سنتزده ترکیه چه عواقبی را ممکن بود در پی داشته باشد.
قدیر گلکاریان، استاد تمام وقت علوم سیاسی و روابط بینالملل دانشگاه خاور نزدیک، قبرس در مقدمه نوشته است: نقش انقلاب اسلامی ایران در ۱۹۷۹ و تأثیر آن بر اهمیت ژئوپلتیکی ترکیه نزد کشورهای غربی دور از توجه نمانده است. همچنین نقش تعلقات دینی و برداشتهای سنتی و هنجارهایی که منطبق با اینها بوده و توانسته سیاست ترکیه را در طول تاریخ نزدیک به دو دهه آشکار کند، از دیگر مباحث جذاب در شناخت ترکیه جدید است.
نویسنده کتاب فروز احمد مورخ آمریکایی و ترک هندیالاصل است که در سال ۱۹۳۸ در هند متولد شد. پس از پایان تحصیلات کارشناسی در گروه تاریخ در دانشگاه دهلی دکترای خود را زیر نظر برنارد لوئیس در دانشگاه لندن به پایان رساند. تز دکترای او درباره حزب اتحاد و ترقی در ترکیه بود و در این زمینه بین سالهای ۱۹۶۲ تا ۱۹۶۴ در ترکیه فعالیت کرد.
احمد در دانشگاههای مختلفی مانند دانشگاه کلمبیا دانشگاه ماساچوست دانشگاه هاروارد و دانشگاه هفت تپه ترکیه تدریس کرده است. او در سالهای ۱۹۹۷ - ۱۹۹۸ یکی از اعضای هیئت علمی فولبرایت در ترکیه بود و بعداً تابعیت ترکیه را گرفت از آثار مهم او میتوان به کتابهایی مانند دوره «اتحاد و ترقی در ترکیه شکل گیری ترکیه مدرن» و «ترکیه در روند دموکراسی» اشاره کرد. او در سال ۲۰۱۴ به دلیل مشارکت در معرفی و شناخت تاریخ ترکیه از دست رئیس جمهور وقت آن کشور دکتر عبدالله گل نشان لیاقت دریافت کرد.
کتاب «شکلگیری ترکیه مدرن» نوشته فروز احمد با ترجمه قدیر گلکاریان در ۴۱۵ صفحه و قیمت ۵۴۰ هزار تومان از سوی انتشارات نگاه منتشر شد. طرح جلد کتاب نیز از پرویز بیانی است.
نظر شما