سرویس ادبیات خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): دور زمان در گردش است و دست روزگار هرساله فقدان‌هایی تازه، غیرمنتظره و سهمگین را به جا می‌گذارد. نو شدن و رسیدن بهاری تازه و سالی جدید، بهانه‌ای‌ست تا از یاد نبریم آنهایی را با جان و دل در مسیر ادبیات و فرهنگ گام برداشتند؛ آنها که در کهولت سن یا حتی بیماری دست از پژوهش، تالیف و نگارش نکشیدند و در تاریخ ثبت شدند.
احمد سمیعی (گیلانی)، پیشکسوت حوزه فرهنگ و ادبیات فارسی، دوم فروردین در ۱۰۳ سالگی، به‌دلیل کهولت سن در منزل خود بدرود حیات گفت. وی ۱۱ بهمن ۱۲۹۹ در رشت به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در این شهر گذراند و سپس وارد دانشگاه تهران شد. اواخر دهه ۱۳۴۰ به‌عنوان ویراستار در موسسه انتشارات فرانکلین آن زمان مشغول خدمت شد و به موازات آن دوره کارشناسی‌ارشد زبان‌شناسی را در دانشگاه تهران گذراند.او کنار حرفه ویراستاری، چند کتاب در زمینه آیین نگارش و ویرایش تالیف و مقاله‌های ارزشمندی در مجلات متعددی نظیر پیک جوانان، کتاب امروز و رودکی منتشر کرد. کتاب‌هایی همچون رمان «دلدار و دلباخته» از ژرژ ساند ترجمه‌ای سمیعی به شمار می‌آید.
عباسعلی براتی‌پور (عباس براتی‌پور)، شاعر بلندآوازه انقلاب و دفاع مقدس، دوم اردیبهشت در ۸۰ سالگی بر اثر ایست قلبی دار فانی را وداع گفت. او در سال ۱۳۲۲ در تهران متولد شد و سومین فرزند یک خانواده ۶ نفری بود. بعد از اینکه دوران دبستان و دبیرستان را گذراند، در سال ۱۳۴۱ در نیروی هوایی استخدام شد و چون استعداد نسبتاً خوبی داشت یک سال پس از آن برای گذراندن دوره فنی به آمریکا فرستاده شد. در سال ۱۳۵۵ برای بار دوم اعزام شد و دوره تکمیلی الکترونیک را گذراند. در مدت سه سالی که طی دو نوبت در خارج از کشور تحصیل کرد، دوره‌های مختلف آموزشی و مشاوره را هم گذراند. در طول خدمت بیشتر به آموزش زبان و الکترونیک مشغول بود و در سال ۱۳۷۲ با درجه سرهنگی بازنشسته شد. او که اولین مجموعه شعرش را با عنوان «بهت نگاه» در سال ۱۳۶۹ منتشر کرده است، آثاری همچون «غم دلدار»، «چشم بیمار»، «زمزمه مستی»، «وعده دیدار»، «بر تربت خورشید»، «زمزمه هستی»، «مستوری»، «الفبای عشق» و «ارغوانی‌ها» را در پرونده کاری خود دارد.
پانته‌آ اقبال‌زاده، مترجم ادبیات کودک و فرزند شهرام اقبال‌زاد ه ششم تیرماه دیده از جهان فروبست. ترجمه کتاب‌های «طولانی‌ترین شب» نوشته ماریون دین‌باور، «خانواده خوب و تمیز مثل ما»، «بچه تمساح»، «جانمی! باز هم کلوچه‌های میوه‌ای!»، «هواپیمای آنجلا» و «شاهزاده خانمی با پیراهن کاغذی» نوشته رابرت ام. مانش از آثار به‌جامانده از پانته‌آ اقبال‌زاده است.
احمدرضا احمدی، مؤسس و پایه‌گذار موج شعر نو و پیشگام سوررئالیسم ادبیات کودکان ۲۰ تیرماه و در ۸۳ سالگی دار فانی را وداع گفت. احمدی ۳۰ اردیبهشت ۱۳۱۹ در کرمان متولد شد و سال‌ها در حوزه، ادبیات، شعر، نویسندگی و سینما فعالیت کرد. وی در زمینه شعر، موسیقی، ویراستاری و ادبیات کودک و نوجوان نیز فعالیت‌های بسیاری داشت. جایزه ملی، فرهنگی و هنری (بیژن جلالی) برای مجموعه اشعارش در سال ۱۳۸۵ و نامزدی دریافت جایزه هانس کریستین اندرسون از جمله افتخارات او به شمار می‌آید. اشعار احمدی به زبان‌های مختلفی از جمله عربی، ارمنی، انگلیسی، فرانسوی، آلمانی، ایتالیایی، ژاپنی و کره‌ای ترجمه شده است. «سفر در شب»، «از بارانی که دیر بارید»، «میوه‌ها طعم تکراری دارند»، «هزار اقاقیا در چشمان تو هیچ بود»، «روزی برای تو خواهم گفت» و «هزار پله به دریا مانده است» از آثار این اوست.
ر. اعتمادی (رجبعلی اعتمادی)، نویسنده و روزنامه‌نگار، نیمه شب ۲۱ تیر ماه، در ۹۰ سالگی، به دلیل کهولت سن و تحمل یک دوره بیماری درگذشت. از جمله کتاب‌های به یادگار مانده از رجبعلی اعتمادی می‌توان به رمان‌های عاشقانه «نسل عاشقان»، «دختر خوشگل دانشکده من»، «گور پریا»، «دیروز من دیروز تو» و «گل‌بانو» اشاره کرد.
سعید بداغی، پیشکسوت اهل قلم، دبیر بازنشسته ادبیات، نویسنده و شاعر ابهری ۲۱ تیرماه، در ۸۴ سالگی درگذشت. کتاب‌های «یادماندگار»، «کهن یادگار»، «پرواز بی بازگشت»، «در سوک نارون» و «سنگ سرنوشت» از آثار او به شمار می‌آید.
شاپور جورکش، نویسنده، منتقد ادبی، مترجم و شاعر شیرازی، ششم مرداد، در سن ۷۳ سالگی در یکی از مراکز درمانی شیراز جان به جان آفرین تسلیم کرد. او تحصیلات خود را تا دریافت مدرک فوق لیسانس زبان و ادبیات انگلیسی از دانشگاه شیراز ادامه داده بود و مدتی تا سال ۱۳۵۸ در دانشگاه تدریس می‌کرد. معروف‌ترین کتاب شاپور جورکش «بوطیقای شعر نو» نام دارد که با رویکردی تازه شعر و شاعری نیما یوشیج را بررسی می‌کند. عناوینی همچون «زندگی، عشق و مرگ از دیدگاه صادق هدایت»، «هوش سبز»، «نام دیگر دوزخ»، «دموکراسی و هنر»، «درآمدی تاریخی بر نظریه‌های ادبی از افلاطون تا بارت» از آثار او در حوزه پژوهش، شعر و نقد ادبی است. وی همچنین «گروه ترجمه شیراز» را تأسیس کرده و در آن‌جا فعال بود.
ا براهیم گلستان، نویسنده، کارگردان، مترجم و عکاس، یکم شهریور در ۱۰۱ سالگی در بریتانیا درگذشت. کتاب‌های «آذر، ماه آخر پاییز»، «شکار سایه»، «جوی و دیوار و تشنه»، «مد و مه»، «اسرار گنج دره جنی» و «خروس» از جمله آثار اوست. گلستان سبکی نو در سینما و ادبیات ایران بنا کرد. او در سال ۱۳۴۰ برای فیلم یک آتش موفق به دریافت مدال برنز جشنواره فیلم کوتاه ونیز شد. این جایزه، اولین جایزهٔ بین‌المللی برای یک کارگردان ایرانی به‌شمار می‌رود.
شمس آقاجانی، شاعر و منتقد ادبی، روز جمعه ۱۷ شهریورماه در سن ۵۵ سالگی از دنیا رفت. کتاب‌های «سخن رمز دهان»، «مخاطب اجباری»، «درس‌های ادبی»، «چرا آخرین درنا باز می‌گردد»، «راوی دوم شخص» و «گزارش ناگزیری» از آثار این شاعر است.
محمد محمدعلی، داستان‌نویس و مدرس داستان‌نویسی، شامگاه پنج‌شنبه ۲۳ شهریور، در ۷۵ سالگی درگذشت. محمد محمدعلی در سال‌های اخیر به همراه خانواده خود در ونکوور کانادا زندگی می‌کرد، شهری که در آن با برگزاری کارگاه‌های داستان‌نویسی تلاش می‌کرد ارتباط مهاجران ایرانی با ادبیات فارسی را همچنان حفظ کند و داستان‌نویس‌های جدیدی را معرفی کند. رمان «برهنه در باد»، مجموعه‌های داستان «دره هندآباد گرگ داره» و «از ما بهتران» از آثار او به شمار می‌آید. وی در سال‌های فعالیتش موفق به دریافت دیپلم افتخار بیست سال داستان‌نویسی ایران و جایزه بهترین رمان سال جایزه یلدا برای رمان «برهنه در باد» شد.
اکرم امینی، خبرنگار و مترجم، ۲۷ شهریور، در سن ۴۱ سالگی و پس از دو سال مبارزه با بیماری سرطان درگذشت. او سال‌ها در عرصه روزنامه‌نگاری در رسانه‌هایی چون ایبنا، ایکنا، تعادل و آرمان ملی فعال بود. کتاب «زانلی اعداد را می‌بیند» نوشته لورا دو لانگ با ترجمه او منتشر شده بود.
محمدرضا راشد محصل، نویسنده، محقق، پژوهشگر و استاد برجستۀ زبان و ادبیات فارسی کشور و دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۹ مهر ماه در ۸۷ سالگی درگذشت. وی پس از اتمام تحصیلات مقدماتی و دوره‌های عالی تحصیلی در سال ۱۳۵۳ مدرک دکترای زبان و ادبیات فارسی را گرفت. عضویت در هیئت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز، تدریس در دانشگاه‌های تبریز، دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد، دانشگاه بیرجند، همکاری با فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی، شورای کتاب کودک، تدوین دایرة‌المعارف (قاموس)، مرکزخراسان شناسی، عضویت در قطب فردوسی شناسی و عضویت در هیأت مدیره فرهنگسرای فردوسی بخشی از فعالیت‌های علمی و آموزشی وی بود.
علی نظمی ادیب متخلص به نظمی تبریزی، از شاعران غزلسرا، ۲۵ آذرماه، در سن ۹۶ سالگی درگذشت. او سرودن شعر را از ۱۶ سالگی آغاز کرد و شاگرد ملک‌الشعرای بهار، محمدامین ادیب طوسی و عباسقلی خان وقایعی بود. نظمی تبریزی قریب به ۳۰ سال با شهریار ارتباط صمیمی و نزدیک داشت و همین دوستی باعث شد تا سال ۱۳۶۷ پیکر محمدحسین شهریار به دست او در مقبره الشعرای تبریز دفن شود. علاوه بر شعر، آثار تحقیقی ادبی نیز از او به چاپ رسیده است. از آثارش می‌توان به «هفت شهر»، «تصحیح و تدوین دیوان امینی سرابی»، «فریادهای عاشقانه (گزیده غزلیات)»، «دیوان اشعار نظمی تبریزی جلد اول»، «دویست سخنور «تذکره الشعرای منظوم و منثور»»، «گلشن معانی (شرح برخی ابیات مشکله فارسی)»، «گلبانگ (گزیده اشعار)»، «فروغ عمر (گزیده غزلیات)»، «دیوان اشعار نظمی تبریزی جلد دوم»، «نیایش و ستایش (گزیده اشعار به همراه ورقی از سروده‌های چاپ‌نشده)» و «سیمرغ غزل (ارج‌نامه استاد علی نظمی تبریزی)» اشاره کرد.
عبدالله صمدیان، شاعر، عکاس و ویراستار ادبی، ۲۸ آذرماه، در ۷۷ سالگی دار فانی را وداع گفت. او از ۱۶ سالگی سرودن شعر را در قالب کلاسیک آغاز کرد. مجموعه‌های شعر «شرایط عاشقانه»، «نت‌های آینده»، «حس‌اندیشی»، «با تو … با او، «به ترتیب تاریخ و… فکرها، «خط‌های ارغوانی» و «پرش‌های پریشان» از آثار اوست.
امیربانو کریمی، استاد زبان و ادبیات فارسی و همسر مظاهر مصفا، ۱۰ دی‌ماه، در ۹۲ سالگی، به دلیل بیماری قلبی و ریوی درگذشت. او با پایان تحصیلات متوسطه به کار تدریس پرداخت و تحصیلات خود را تا مقطع دکترای زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه تهران ادامه داد و در همان دانشگاه مشغول به تدریس ادبیات شد. وی در زمینه سبک هندی و صائب‌شناسی متبحر بود. کریمی در چهارمین همایش چهره‌های ماندگار در سال ۱۳۸۳ به عنوان چهره ماندگار زبان و ادبیات فارسی برگزیده شد. همسر او مظاهر مصفا، شاعر و استاد دانشگاه تهران بود که ۸ آبان ۱۳۹۸ درگذشت. پسرش علی مصفا نیز بازیگر و فیلمساز است. از جمله کتاب‌های کریمی می‌توان به «تصحیح انتقادی قسم دوم و سوم جوامع الحکایات و لوامع الروایات» (۴ جلد)، جمع‌آوری و حاشیه‌نویسی و تعلیق دیوان امیری فیروزکوهی در ۲ چاپ، «طرح دو بیت و دویست و یک غزل از دیوان صائب تبریزی»، «تصحیح دیوان حکیم فیاض لاهیجی» و «منتخب حدیقه الحقیقه حکیم سنایی» اشاره کرد.
باقر خلیلی، نویسنده و ویراستار رادیو فرهنگ، ۱۱ دی‌ماه، در ۷۶ سالگی درگذشت. وی از سال ۱۳۷۲ وارد رادیو شد و از زمان تاسیس شبکه رادیویی فرهنگ به صورت مستمر با این شبکه در حوزه نویسندگی و ویراستاری همکاری می‌کرد. خلیلی برادر خانم امام موسی صدر، عضو تیم برنامه‌ساز و اتاق فکر برنامه «هنرنامه» رادیو فرهنگ و گوینده برنامه «الا یا ایها الساقی» بود که در بیش از ۱۱۳ قسمت تهیه و از رادیو فرهنگ پخش شد.
ایران اخوان ثالث، همسر مهدی اخوان ثالث، ۱۷ دی ماه دیده از جهان فرو بست. خانواده مهدی اخوان ثالث در اطلاعیه‌ای که در صفحه این شاعر فقید منتشر شده است، نوشته‌اند: «مادر گرامی‌مان، «ایران اخوان ثالث» از رنج تن رها و همنشین و یار و همراه همسرش، مهدی اخوان ثالث شد. می‌گویند پشت هر مرد بزرگی، زنی بزرگ ایستاده است. در زندگی پدرمان زنده‌یاد «مهدی اخوان ثالث» مادرمان «ایران» همان زن بزرگی است که سال‌ها همراه و یاور پدر بود. چراغ خانه ما از وجود «ایران» روشن بود.»
شهلا لاهیجی، نویسنده و مدیر انتشارات روشنگران و مطالعات زنان، ۱۹ دی ماه در ۸۱ سالگی درگذشت. لاهیجی در اردیبهشت ۱۳۲۱ در تهران زاده شد و در نوجوانی به همراه خانواده به شیراز رفت. او از نوجوانی به مقاله‌نویسی در نشریات پرداخت و در ۱۵ سالگی در رادیو شیراز برنامه تهیه می‌کرد. مدتی بعد با انجمن جهانی زنان نویسنده و روزنامه‌نگار مکاتبه کرد و به عضویت آن درآمد. لاهیجی به روش آموزش مکاتبه‌ای در دانشگاه آزاد لندن دوره فشرده‌ای در رشته جامعه‌شناسی را گذراند. او همچنین نگارش کتاب‌های «تصویر زن در آثار بهرام بیضایی»، «پژوهشی در هویت تاریخی زنان ایران»، «شناخت هویت زن ایرانی در گستره پیش‌تاریخ و تاریخ» و «شناخت هویت زن ایرانی در گستره مادها، هخامنشیان، سلوکیان، اشکانیان، ساسانیان» را در کارنامه خود دارد.
اکبر خلیلی، نویسنده و از اعضای انجمن روزنامه‌نگاران مسلمان، ۲۵ دی ماه در ۷۷ سالگی به دیار باقی رفت. رمان «ترکه‌های درخت آلبالو» از او چندین جایزه از وزارت ارشاد دریافت کرده و داستان «امام برای من آمد» از مجموعه «هفده به علاوه سه» نیز جایزه بهترین داستان کوتاه مهر را به خود اختصاص داده بود. از دیگر آثار خلیلی می‌توان به «نون تافتون»، «کارون پر از کلاه» و «گام به گام با انقلاب» اشاره کرد.
معصومعلی مسکینی متخلص به «مسکین» شاعر نامدار کرمانشاهی، ۳۰ دی‌ماه و در ۸۸ سالگی به دیدار حق شتافت. از مرحوم مسکینی دو مجوعه شعر معروف «شب آویز» و «شب آوا» منتشر شده و چند جلد کتاب در دست انتشار است.
محمدرضا ابراهیم‌نژاد حمیدی، موسس انتشارات «طه» که به عنوان ناشر پیشکسوت و فعال شناخته می‌شد، دوم بهمن ماه درگذشت. انتشارات «طه» سال ۱۳۵۰ توسط مرحوم نژادحمیدی پایه‌گذاری شد و در بیش از ۵ دهه فعالیت، کتاب‌های متعددی را به چاپ رساند.
پرویز هوشیار، هنرمند و داستان‌نویس بوشهری به‌دنبال تحمل یک دوره طولانی بیماری، ششم بهمن ماه در ۷۲ سالگی درگذشت. این نویسنده و هنرمند جنوبی که از بنیانگذاران سینمای آزاد در بوشهر و پایه‌گذاران انجمن بوشهری‌های مقیم تهران بود، متولد سال ۱۳۳۰ در بوشهر بود که پس از کسب دیپلم از دبیرستان سعادت بوشهر در دانشگاه مشهد پذیرفته و با کسب لیسانس روانشناسی از این دانشگاه دانش‌آموخته شد. مجموعه‌داستان «تیمسار مدیر» از آثار او به شمار می‌آید.
مختار رنجیده یامچی، شاعر پیشکسوت مینودشتی ،۶۶ سالگی درگذشت. وی از مشهورترین شاعران زادگاهش به شمار می‌رفت و مسئولیت انجمن شعر و ادب بیدل مینودشت را سال‌ها بر عهده داشت. از او آثار متعددی همچون مجموعه شعر «شبانه‌های دلتنگ» به یادگار مانده است.
پیروز قدم زنی، ترانه‌سرا و خواننده‌ی هرمزگانی و خالق آلبوم «هوا خواه»، ترانه‌سرای قطعه نازنینم، مادر، وقتی می‌رفتی، تاج گل، یادت باشه، شهر بندر، شب آشتی و فصل حضور جمپکو، بعد از ظهر ۲۶ بهمن ماهبه دلیل ایست قلبی دار فانی را وداع گفت.
محمد تقی بارور، شاعر گیلانی پس از مدت‌ها تحمل بیماری، ششم اسفند ماه در سن ۹۸ سالگی درگذشت. کتاب‌های «نازوک لافند»، «بالون صحرا» و «کولهام، زنگه آب، محیط زیست» از جمله آثار او به شمار می‌آید.
عظمی عدل نفیسی، از نخستین زنان مترجم ایرانی درگذشت. عظمی عدل، متولد ۱۲۹۸، همسر حبیب نفیسی و خواهر پرفسور یحیی عدل، از نخستین زنان مترجم ایرانی محسوب می‌شود که صبح دوشنبه ۲۱ اسفند دار فانی را وداع گفت. او مترجم آثاری بسیاری از مشاهیر جهان و متفکرانی همچون هانری بردو (کتاب جامه پشمین) و نویسنده آثار برجسته‌ای همچون «حکایت‌های کلیله و دمنه به روایت لافونتن» ترجمه حامد فولادوند بود که در سال جاری به همتِ نشر تاریخ ایران منتشر شده‌اند.
نظر شما