به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، مراسم یادبود سید عبدالله انوار با حضور چهره‌های فرهنگ و ادب و تاریخ چون سید محمود مرعشی نجفی، فریبرز خسروی، کاوه بیات، علیرضا مختارپور، فاطمه قاضیها، کاوه خورابه، سیمین بهبهانی(همسر امیرحسین آریان‌پور)، علی انوار و ... سه‌شنبه 23 اسفند در تالار قلم کتابخانه ملی برگزار شد.


پویا آریان‌پور گفت: به نظرم در اتاق سید عبدالله انوار نشانه‌هایی وجود دارد که می‌تواند تصویر ما را از او کامل کند. نوع زندگی که انتخاب کرد و نوع معاشرتی که داست و نوع کتاب‌هایی که مطالعه کرد، همه از یک جنس بود. او چیز به عنوان اندرونی و بیرونی نداشت آنچه در فرهنگ ایرانی سابقه طولانی دارد و گاهی به آن می‌بالیم، در انوار نبود و همه چیز در بیرون و اندرون یکی بود.

او افزود: چند سال پیش استاد انوار کتاب «کلبه هایدگر» را به من داد تا بخوانم. این کتاب درباره کلبه هایدگر در یک روستایی در کوهستان است که وقتی آن را می‌خوانید حیرت می‌کنند که چگونه این همه اندیشه از این کلبه برآمده است؟! یک نوع نقد معمارانه بر این کلبه هست که تحلیل می‌کند این کلیه که 6 یا 7 متر وسعت دارد و عملا نشانه‌های زندگی مدرن را در خود ندارد، چگونه این همه اندیشه از درون آن برخاسته است.؟

این نقاش اظهار کرد: من چون شانس این را داشتم که معاشرت نزدیکی با انوار داشته باشم این سادگی کلبه هایدگر و برخاستن آن همه اندیشه را متوجه می‌شوم که در واقع افرادی از جنس انوار فضای خودشان را بی‌نصیب نمی‌گذارند.

پویا آریان‌پور گفت: به تازگی صحبت‌هایی درباره اهدای کتابخانه و دست نوشته‌های انوار به کتابخانه ملی شد، بارها و بارها در سال‌های اخیر انوار درباره اهدای کتابخانه‌اش به کتابخانه ملی یا مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی تصمیماتی داشت. من تصور می‌کنم آنچه که انوار یا حافظه جمعی را به او نزدیک می‌کند، فقط کتاب‌های کتابخانه نیست، با اینکه پانویس‌های درخشانی دارد. در واقع کتاب‌ها در آن فضای زیسته استاد است که می‌تواند خیلی آزموده باشد. فکر می‌کنم اگر در آینده بتوان  اتاقی ویژه با کتابخانه خاص او با چیدمانی از وسایلش در کتابخانه ملی ایجاد کرد در آنجاست که می‌توان به نوعی انوار را دید.


انوار فراتر از یک فهرست‌نویس بود
منوچهر صدوقی سها گفت: سید عبدالله انوار از جهات مختلف نماینده علمای جامع گذشته ما بود. چند ویژگی زندگی او به شکلی است که بیان می‌کنم؛ بیش از همه نکات، او در یک خانواده از تبار سیادت و اهل علم و عمل، سادات جزایری بود، متولد شد. سادات جزایری هم سبغه علمی درخشانی دارد هم جنبه عرفانی. از نوادگان سید نعمت ا... جزایری است صاحب کتاب «الانوار النعمانیه» که از خصیصین(بسیار خاص) علامه مجلسی بود.

او افزود: اما درباره فامیلی انوار، ظاهرا چنین به نظر می‌رسد جمع نور است اما این‌طور نیست؛ این انوار جمع نَور به معنای شکوفه یا غنچه. نور نعمانی تقریبا شبیه به شقایق نعمانی است. ویژگی دیگر او داشتن پدری چون سید یعقوب جزایری است که شهرتش به سیاسیات است که او یکی از وکلای مشهور مشروطه است.

این استاد دانشکده الهیات دانشگاه تهران اظهار کرد: اگر وجه سیاسی یعقوب انوار را کنار بگذاریم یکی از علمای اهل حکمت عصر خودش بود که تحصیلات مقدماتی داشت که من از خود عبدالله انوار شنیدم که گفت: پدرم در شیراز شاگرد شیخ میرزا عباس دارابی بود. حکیم دارابی از شاگردان مهم حاج ملا هادی سبزواری است. بعد از آن به تهران می‌آید و در محضر میرزای جلوه تحصیلات منظم فلسفی می‌کند و در واقع میراث فلسفی خودش را به فرزند برومندش انتقال می‌دهد.

منوچهر صدوقی سها گفت: انوار این سعادت را داشت که هم در دبیرستان هم در دانشگاه از محضر استادان صاحب‌نامی بهره ببرد. در دبیرستان پای درس خلیل ملکی نشست که نیازی به توضیحی درباره او نیست و به اندازه کافی شناخته شده هست. همچنین معلم دیگرش محمود صناعی بود. وقتی وارد دانشگاه شد در درس ریاضی استادی چون هشترودی به او درس داد و در دانشکده حقوق نیز از موسی عمید آموخت با اینکه او استاد دانشگاه بود اما مجتهد مسلم ضروری الاجتهاد که در فلسفه نیز آثاری دارد و چنین استادانی به انوار درس دادند و در پرورش شخصیت علمی او موثر بودند.
او در بخش پایانی سخنانش گفت: به نظرم ظلم به انوار است که او را فهرست‌نویس معرفی کنیم، زیرا او دانشمند چند وجهی بود که در بسیاری از علوم زمانه تخصص داشت. تخصصی که در تصحیح و تحشیه آثار ابن سینا و فارابی نشان داد به خوبی حکایت از میزان دانش او دارد. من قصد ندارم به فهرست‌نویسان توهین کنم چون در میان آنها افراد بزرگی چون دانش‌پژوه وجود دارد اما او نیز در برخی از علوم صاحب دانش و آگاهی بود. در کل جامعه و دانشگاه در جهان به سمتی می‌رود که دیگر سقراط و علامه تربیت نخواهد کرد.


بازگرداندن نسخ خطی به انوار
غلامرضا امیرخانی در بخش دیگری از این آئین عنوان کرد: استاد انوار در یاد دادن بی‌ادعا و بی‌ریا و بخشنده بود. در خانهاش به روی اهل علم باز بود. به طوری که چند سال پیش فردی به خانه استاد رفته بود و از او بدون ثبت هیچ مشخصاتی چندین نسخه را برای یک ماه امانت گرفته بود.

او افزود: مدت زیادی از امانت گرفتن نسخه‌ها گذشت اما خبری از فرد مذکور پیدا نشد. در این میان علیرضا مختارپور سعی کرد که این نسخه‌ها را بیابد و به استاد برگرداند. برای همین چند وقت مجاهدت زیادی کرد تا آن فرد را یافت و نسخه‌ها را از او پس گرفت و با همان کیسه پارچه‌ای که از استاد امانت گرفته بود به او پس داد که استاد انوار از دیدن نسخه‌ها بسیار خوشحال شد.


توجه انوار به گزارش‌های عصر ناصری
فریبا افکاری گفت: عبدالله انوار پس از دو جلد فهرست کتب خطی کتابخانه عمومی معارف از عبدالعزیز جواهرکلام که در سال‌های 14و 1313 از نسخ خطی کتابخانه منتشر شده بود، فهرستی روشمند و علمی بر اساس کاربرگه‌ای که مصوب کمیسونی متشکل از ایرج افشار، مجتبی مینوی، عباس زریاب‌خویی و محمدتقی دانش‌پژوه بود، منتشر کرد که شامل تمامی دقایق کتاب‌شناسی و نسخه‌شناسی است.

او افزود: فهرست‌ها برای او محل تجلی تمامی دانش‌ها و علوم بود. آن‌گونه که خود جامع‌الاطراف بود. او از سال 1343 تا 58 تعداد 10 جلد فهرست مجلد نسخ خطی را به چاپ رسانید که تعداد سه هزار و هشتاد نسخه خطی فارسی در مجلدات یکم تا ششم و هزار و و هفتاد و پنج نسخه عربی از مجلدات هفتم تا دهم را در برمی‌گیرد.

رئیس کتابخانه دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران بیان کرد: به مدت بیست سال مسئولیت مخزن نسخ خطی کتابخانه ملی را به عهده داشت. انوار علاوه بر رعایت نکات و دقایق کتاب‌شناسی و نسخه‌شناسی در کاربرگه خود صاحب سبک ویژه‌ای بود. این نگرش فنی با تاثیر از پشتوانه و تجربه عمیق فرهنگی، فلسفی، ریاضی، منطقی و ادبی در فهرست‌نگاری‌های او نمایان است. نظرات و دیدگاه‌های خود را به ویژه در مقدمه‌های تحقیقی و پرلفظ در ابتدای هر جلد از فهرست‌ها بیان کرده است.

فریبا افکاری گفت: در فهرست او به سفرنامه‌های عصر ناصری و کتاب‌های جغرافیایی به طور خاص توجه شده است. استاد با تفحص در گنجینه نسخ خطی کتابخانه ملی به نخستین ترجمه‌های مترجمان عصر ناصری می‌پردازد. او در میان کتاب‌های سلطنتی با مجموعه‌های نفیسی روبه‌رو می‌شود که ارزش جغرافیای تاریخ دارد. گزارش‌هایی که فرمانداران و ماموران ولایات به ناصرالدین‌شاه می‌فرستادند و شاه پس از قرائت گزارش‌ها، آنها را به کتابخانه سلطنتی می‌سپرد.  

او ادامه داد: امروز مندرجات آن گزارش‌ها یکی از اسناد روشنگر وضع ایران در صد سال گذشته است و استاد شرح کامل آنها را در فهرست خود بیان کرده است. او با تسلط بر زبان عربی به خوبی از عهده فهرست‌نویسی کتاب‌های عربی برآمده است. علاوه بر فهرست‌نگاری به تصحیح علمی متون، تحشیه، شرح و تبین مفاهیم پرداخته و به راستی احیاگر سند خویشتن است.  


تاثیر نشاط علمی در تربیت چهره‌ها
احمد مسجد جامعی، وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی در آیین یادبود استاد انوار گفت: استاد انوار محصول زمانه‌ای بوده که علم ایدئولوژیک نبود، نشاط علمی محصول گفتگو است و شرایط اجتماعی در تربیت چهره‌های شاخص نقش بسزایی دارد.

وی تصریح کرد: استاد انوار بحرالعلوم زمانه خود بود که انجمن نویسندگان چندین جلسه در منزل استاد انوار تشکیل جلسه داده بود، وی دغدغه زمانه را داشت و با سایر اساتید حوزه‌های خود متفاوت است. استاد انوار در سن 98 سالگی روی تخت بیمارستان کتابی در باره جنگ اوکراین مطالعه می‌کرد که نشان از زمان‌شناسی و به روز بودن ایشان داشت، در فهرست نویسی و پژوهش خود نیز به روز بود.

مسجد جامعی تاکید کرد: استاد انوار از بعد شخصیتی نیز فردی خاص بود، ایشان مسئله محور نیز بود، درخصوص یکی از ویژگی‌های ایشان که تهران شناسی است، مسائل تهران را نیز به صورت به روز می‌شناخت و بیان می‌کرد. چنین شخصیتی که مسئله‌محور و دغدغه‌مند باشد بسیار نادر است.